ROLA SAMOREGULACJI I OPTYMIZMU W PRZECIWDZIAŁANIU RYZYKOWNYM ZACHOWANIOM SEKSUALNYCH WSRÓD STUDENTÓW Z WĘGRIER, LITWY I SŁOWACJI

Wprowadzenie. Czynniki osobowościowe często wpływają na podejmowanie ryzykownych zachowań zdrowotnych, chociaż wyniki badań nie zawsze są spójne. Jeśli chodzi o Europę Centralną lub Wschodnią, rzadko dokonywano badań nad zagadnieniem zachowań o charakterze seksualnym. Zauważano jednakże, że pozytywne podejście do życia to ważny czynnik, gdyż na przykład kobiety najbardziej narażone na HIV wykazały niższe poczucie własnej wartości i mniej optymistyczne poglądy na temat swej przyszłości. Z kolei, wysoki poziom samoregulacji dyspozycyjnej u nastolatków i studentów sprawia, że następuje spadek negatywnych zachowań, takich jak użycie alkoholu, negatywnych konsekwencji z nim związanych oraz podejmowania ryzyka seksualnego. Celem pracy jest zbadanie i porównanie korelacji między samoregulacją, optymizmem życia a ryzykownymi zachowaniami seksualnymi u młodych osób z Węgier, Litwy i Słowacji. Materiał i me¬tody. Rozpowszechniono kwestionariusze online dotyczące zachowań związanych ze zdrowiem, w tym zachowań seksualnych, optymizmu i samoregulacji wśród studentów pierwszego roku na Węgrzech (N = 819, 66% kobiet), Litwie (N = 928, 70% kobiet) i Słowacji (N = 807, 75% kobiet). Przeprowadzono wielomianową regresję logistyczną przy użyciu SPSS 16. Wyniki. Samoregulacja wśród badanych studentów wykazuje powiązania z ryzykownymi zachowaniami seksualnymi. Studenci z większą samoregulacją rzadziej zgłaszali zachowanie seksualne o wysokim lub umiarkowanym ryzyku w porównaniu z osobami z niższą samoregulacją. Nie odnotowano powiązania optymizmu z jakimkolwiek rodzajem zachowań w zakresie seksualności w każdym kraju. Wnioski. Biorąc pod uwagę wyniki naszych badań, a także tych prowadzonych w innych ośrodkach, możemy uznać samoregulację za czynnik stabilizujący, który może wpływać na zachowanie seksualne w okresie dojrzewania i młodości. Jeśli chodzi o programy interwencyjne lub zapobiegawcze, zwiększenie samoregulacji powinno skutecznie zmniejszyć przyjmowanie zakazanych substancji i liczbę ry¬zykownych zachowań seksualnych. Jednakże taka interwencja powinna być przeprowadzona we wczesnym okresie dojrzewania.

Background. Personality factors have frequently been found to be associated with health risky behaviours although the findings are not always consistent and are rare in Central or Eastern Europe. Holding optimistic beliefs was found as a protective factor as women at the highest risk for HIV demonstrated lower self-esteem, less optimistic and fatal views concerning the future. Similarly, high levels of dispositional self-regulation among students, decreased alcohol use, alcohol-related negative consequences and sexual risk-taking. This study aims to explore and compare the associations between self-regulation, life-optimism and sexual risk behaviour in young adults from Hungary, Lithuania and Slovakia. Material and methods. Online questionnaires concerning health- related behaviour including sexual behaviour, optimism and self-regulation were distributed to first year university students in Hungary (N=819, 66% females), Lithuania (N=928, 70% females) and Slovakia (N=807, 75% females). Multinomial logistic regression was performed in SPSS 16. Results. Self-regulation was associated with sexual risk behaviour as students with higher self-regulation were less likely to report high risk or moderate-risk sexual behaviour compared to those with lower self-regulation. Life optimism was not associated with any type of sexual risk behaviour. Conclusions. Taking into consideration our results on young adults as well as those conducted by others, we may see stability in self-regulation as a vital factor which may affect one’s sexual behaviour during adolescence and young adulthood. As for intervention or prevention programmes, enhancing self–regulation result in reduction of substance use and sexual risk behaviour. However, such intervention should be done in early adolescence.