Realizacja struktur intonacyjnych w próbie czytania i mowie spontanicznej u osób starszych

Wstęp
W obszarze realizacji czynności artykulacyjnych badanych, u których znaczącym czynnikiem różnicującym jest zdrowe, fizjologiczne starzenie się struktur mózgowych, dochodzi do nikłych zmian na płaszczyźnie suprasegmentalnej języka. W przypadku prozodii językowej (lingwistycznej) wyłaniają się na pierwszy plan nieodzowne elementy aktu wypowiedzi, które dotyczą: akcentu leksykalnego (akcentowana jest sylaba w słowie), akcentu emfatycznego (akcentowane jest słowo w zdaniu) oraz intonacji (intonowanie w zdaniu rozkazu, pytania, twierdzenia). Z badań klinicznych wynika natomiast, że wskazanymi elementami kieruje ta część prawej półkuli mózgu, która odpowiada za przetwarzanie i rozumienie prozodii mowy, tj. tylna kora w okolicy bruzdy Sylwiusza oraz dolna część prawego płata czołowego.

Cel pracy: Wyodrębnienie cech suprasegmentalnych języka na przykładzie wybranych tekstów czytanych i spontanicznych wypowiedzi ustnych.

Materiał i metody
Badanie przeprowadzono w grupie zdrowych seniorów, uczęszczających na zajęcia organizowane przez kluby i domy seniora. Wykorzystano metodę spektrograficzną, w tym programu do badania mowy Praat. Wersję graficzną przedstawiono w postaci intonogramów.

Wyniki
U badanych bez współistniejących dysfunkcji w zakresie narządu mowy oraz bez przebytych wcześniej epizodów neurologicznych, które mogą wpłynąć na realizację struktur intonacyjnych, stwierdzono drobne zakłócenia w strukturze rytmiczno-intonacyjnej.

Wnioski
Na realizację poszczególnych struktur intonacyjnych wpływają emocje, intencje mówiącego, a także stosunek do interlokutora. Oznacza to, że intonacja ma ogromne znaczenie w procesie nie tylko realizacji określonych poziomów organizacji języka, lecz także w przebiegu sytuacji komunikacyjnej oraz realizowaniu funkcji gramatycznych i semantycznych.



Introduction
The articulation activities of respondents with healthy physiological aging of the brain structures is a significant differentiating factor because slight changes occur on the suprasegmental plane of the language. In the linguistic prosody, the most important elements of the act of utterance emerge in the foreground, which relates to lexical stress (the syllable in a word is stressed), emphatic stress (the word in a sentence is stressed), and intonation (chanting in a sentence, questions, statements). The indicated elements are directed by the part of the right hemisphere of the brain that is responsible for processing and understanding speech prosody, i.e. the posterior cortex in the area of the Sylvius sulcus and the lower part of the right frontal lobe.

Aim of the research: Identifying suprasegmental features of language on the example of selected read texts and spontaneous oral statements.

Material and methods
The study was conducted in a group of healthy seniors attending classes organized by clubs and retirement homes. The spectrographic method was used, including the Praat speech program. The graphic version is presented in the form of intonograms.

Results
Minor disturbances in the rhythmic-intonation structure were found in the subjects without concomitant speech organ dysfunctions and without previous neurological episodes that could affect the implementation of intonation structures.

Conclusions
The realization of particular intonation structures is influenced by the speaker’s emotions, intentions, and attitude towards the interlocutor. This means that intonation is of great importance in the process of not only realizing certain levels of language organization, but also in the communicative situation, and thus in the implementation of grammatical and semantic functions.