Rola metadonu w leczeniu bólu u chorych na nowotwory

Metadon należy do grupy analgetyków opioidowych III stopnia drabiny analgetycznej Światowej Organizacji Zdrowia (World Health Organization – WHO). U chorych na nowotwory metadon jest najczęściej stosowany w zamianie opioidów, przy niedostatecznej analgezji i nasilonych objawach niepożądanych podczas leczenia innymi opioidami: fentanylem, buprenorfiną, morfiną i oksykodonem. Rzadziej rozważa się podawanie metadonu jako pierwszego silnego analgetyku opioidowego. Coraz częściej metadon jest dodawany do innych opioidów przy braku skutecznej analgezji.

Metadon wykazuje specyficzne własności farmakodynamiczne i farmakokinetyczne w porównaniu z innymi opioidami. Do zalet leku można zaliczyć wielokierunkowe działanie przeciwbólowe i sugerowaną wysoką skuteczność w bólu neuropatycznym, wysoką biodostępność po podaniu drogą doustną i doodbytniczą, długi czas trwania analgezji, brak aktywnych metabolitów, wydalanie głównie drogą przewodu pokarmowego, a także niski koszt leczenia. Wśród wad leku wymienia się trudny do przewidywania, długi i zmienny okres półtrwania leku, co może prowadzić do kumulacji i wystąpienia objawów niepożądanych, metabolizm przy udziale cytochromu P-450, co powoduje ryzyko licznych interakcji lekowych, możliwość wydłużenia odcinka QT, trudności w przeliczaniu dawek innych opioidów na metadon i dawkowaniu leku. Wymienione zalety, zwłaszcza wysoka skuteczność analgetyczna, niskie koszty leczenia i brak istotnego efektu immunosupresyjnego, powodują, iż metadon jest ważną alternatywą bądź uzupełnieniem terapii innymi opioidami. Leczenie metadonem powinno być prowadzone przez lekarzy doświadczonych w terapii bólu przewlekłego.

W artykule opisano własności farmakodynamiczne i farmakokinetyczne metadonu, zasady przeliczania dawek innych opioidów na metadon i dawkowania leku. Dokonano przeglądu badań klinicznych metadonu w leczeniu bólu u chorych na nowotwory. Na podstawie przeglądu piśmiennictwa i własnych doświadczeń zaproponowano sposób przeliczania dawek innych opioidów na metadon i dawkowania leku.

Methadone belongs to step 3 opioid analgesics of the World Health Organization (WHO) analgesic ladder. Methadone is most frequently used in cancer pain when fentanyl, buprenorphine, morphine and oxycodone fail or cause severe adverse effects. Less frequently methadone is considered as a first strong opioid with more frequent use as an addition to other opioids when analgesia is unsatisfactory.

Methadone displays specific pharmacodynamic and pharmacokinetic properties comparing to other opioids. Methadone advantages include multimode analgesia and suggested high efficacy in neuropathic pain, high oral and rectal bioavailability, long-lasting analgesia, lack of active metabolites, excretion mainly with faeces and low cost. Methadone disadvantages are difficult to predict, long and changeable plasma half – life which may lead to accumulation and adverse effects, metabolism through cytochrome P-450, which may lead to many drug interactions, possibility of QT interval prolongation, difficulties in establishing equianalgesic dose ratio with other opioids and methadone dosing. The mentioned advantages of methadone, especially high analgesic efficacy, low cost of the treatment and lack of significant immunosupressive effect causes that methadone is an important alternative or complement to other opioids. However, methadone treatment should be provided by physicians experienced in chronic pain therapy.

In the article basic pharmacodynamic and pharmacokinetic properties of methadone, equianalgesic dose ratio calculation with other opioids and methadone dosing guidelines were described. A review of clinical studies of methadone in cancer pain patients was performed. On the base of literature review and own experience equianalgesic dose ratio of other opioids and methadone dosing guidelines were proposed.