Rozbieżności w rozpoznawaniu zatruć metanolem i glikolem etylenowym na podstawie wyników oznaczeń w regionalnym ośrodku toksykologii klinicznej oraz w zakładzie medycyny sądowej

W lubelskim Zakładzie Medycyny Sądowej często dochodzi do sytuacji, gdy wyniki analizy toksykologicznej krwi sekcyjnej nie dają podstaw do potwierdzenia zatrucia metanolem lub/i glikolem etylenowym, które zostało rozpoznane podczas hospitalizacji pacjenta.

Materiał i metody: W celu weryfikacji tego zjawiska przeprowadzono ponowne badania metodą chromatografii gazowej (GC) surowicy 18 osób, przechowywanej rutynowo po badaniach wykonanych w regionalnym ośrodku toksykologii klinicznej.

Wyniki: Wyniki nie potwierdziły żadnego śmiertelnego zatrucia metanolem, toksyczne stężenie glikolu stwierdzono tylko w 1 przypadku, pozostałe oznaczenia wypadły negatywnie lub wykazały jedynie „kongenerowe” stężenia. W przypadkach ujemnego wyniku reanalizy chromatograficznej, różnica między wynikiem analizy szpitalnej i GC wynosiła średnio 29,6 mg% (maks. 127,7 mg%) w przypadku glikolu i 31,8 mg% (maks. 80,0 mg%) dla metanolu. U wszystkich hospitalizowanych stwierdzono dużego stopnia kwasicę metaboliczną. W warunkach szpitalnych „zatrucia” były diagnozowane nawet przy małych stężeniach metanolu lub glikolu (poniżej progów odcięcia) wykrywanych metodą spektrofotometrii, nadal stosowaną w szpitalnym laboratorium. Szczególnie kuriozalne było rozpoznanie zatrucia metanolem u ofiary wypadku drogowego, podobnie jak w przypadkach ostrych powikłań w przebiegu cukrzycy (4), zapalenia trzustki (1), zapalenia płuc (2) i zapalenia otrzewnej (1), krwotoku z przewodu pokarmowego (1) oraz zdekompensowanej marskości wątroby (1). Postępowanie terapeutyczne podjęte na podstawie powyższych diagnoz było błędnie ukierunkowane na nieistniejące zatrucia, uznane za przyczynę pogorszenia się stanu zdrowia pacjenta.

Wnioski: Dokonane ustalenia wskazują na niedostateczną wiedzę lekarzy w zakresie interpretacji i krytycznej weryfikacji wyników badań toksykologicznych. Ponadto niski koszt i krótki czas analizy spektrofotometrycznej nie powinny przesłaniać ograniczeń tej metody, w tym przede wszystkim jej niskiej swoistości i znanych interferencji z egzo- i endogennymi składnikami krwi, szczególnie w przypadkach współistniejących zaburzeń metabolicznych.

Słowa kluczowe: zatrucie metanolem, zatrucie glikolem etylenowym, chromatografia gazowa, spektrofotometria, opiniowanie sądowo-lekarskie.

The situations in which autopsy blood toxicology results do not confirm methanol and/or ethylene glycol intoxications diagnosed during patients` hospitalizations are frequently observed in the Department of Forensic Medicine in Lublin.

Material and methods: In order to verify inconsistent findings, serum samples of 18 individuals, routinely stored in the regional clinical toxicology centre after testing, were re-examined using the specific method of gas chromatography (GC).

Results: None of the fatal methanol intoxications was confirmed; toxic concentration of glycol was detected only in one case whereas the remaining determinations were negative or revealed “congeneric” concentrations. In cases of negative results of chromatographic re-analyses, the difference between hospital analysis and GC results were on average 29.6 mg% (max. 127.7 mg%) for glycol and 31.8 mg% (max. 80.0 mg%) for methanol. Severe metabolic acidosis was found in all hospitalized patients.

In the hospital setting, “intoxications” were diagnosed even when low concentrations of methanol or glycol (below the cut-off values) were detected with spectrophotometry, which is the method still used in the hospital laboratory. The diagnosis of methanol intoxication in a car accident victim was particularly bizarre; as were the methanol intoxication diagnoses established in cases of acute diabetes-associated complications (4), pancreatitis (1), pneumonia (2) and peritonitis (1), gastrointestinal haemorrhage (1), and decompensated hepatic cirrhosis (1). The therapeutic management based on those diagnoses was incorrectly targeted at the non-existing intoxication that was considered the cause of patient’s deteriorating condition.

Conclusions: Our findings indicate inadequate knowledge of physicians to interpret and critically verify toxicological results. Moreover, low cost and speed of spectrophotometric analysis should not veil its significant limitations: mainly low specificity and interference with exo- and endogenous blood constituents, especially in cases of concomitant metabolic disorders.