Różnicowanie zaniedbywania przestrzennego z podstawowymi deficytami sensoryczno-motorycznymi

Jednostronne zaniedbywanie przestrzenne jest jednym z najbardziej złożonych zaburzeń poznawczych. Wywołuje je uszkodzenie stronne mózgu, najczęściej półkuli prawej. Wyróżnia się różne jego warianty (lewo-, prawostronny), typy (percepcyjny, motoryczny, wyobrażeniowy) i formy objawów (ubytkowe, nadmiarowe), ujawniające się w różnych zakresach (osobowym, okołoosobowym, pozaosobowym) i odniesieniach przestrzennych (egocentrycznym, alocentrycznym). Przy takiej złożoności klinicznej główne podtypy zaniedbywania (wzrokowy, dotykowy, ruchowy) wymagają też różnicowania z podstawowymi deficytami sensoryczno-motorycznymi. Różnicowanie to okazuje się czasem trudne, gdyż porównywane zaburzenia mogą wystąpić niezależnie od siebie lub współistnieć, wzajemnie nasilając, imitując lub maskując swe objawy. Różnicowanie jednak jest niezbędne ze względu na odmienność w rokowaniu, wzorcach samoistnej poprawy i sposobach terapii różnie uwarunkowanych zaburzeń. Ze względu na złożoność zespołu zaniedbywania nie ma jednego narzędzia pozwalającego na diagnostykę różnicową wszystkich jego objawów ani też jednolitych zasad postępowania. Diagnostyka powinna się opierać na obserwacji spontanicznego zachowania, zastosowaniu odpowiednich testów diagnostycznych i – jeśli to konieczne – interwencji neurofizjologicznych i pomiarów aparaturowych. Do cech przemawiających za zaniedbywaniem należą: 1) przeciwstronne do lokalizacji uszkodzenia mózgowego trudności funkcjonalne, 2) asymetria stronna w wykonaniu testów diagnostycznych, 3) ograniczona samoświadomość deficytów, 4) różnomodalność objawów, 5) nieprawidłowości w reagowaniu na bodźce tożstronne do uszkodzenia mózgowego; 6) uszkodzenie ciemieniowe, głównie półkuli prawej, 7) etiologia udarowa, 8) modulujący wpływ strategii uwagowo-przestrzennych na charakter dysfunkcji, 9) trudność samodzielnego kompensowania zaburzeń.

Unilateral spatial neglect is one of the most complex cognitive disorders, caused by unilateral brain damage, mainly the right hemisphere. It incorporates different variants (left-, right-sided), types (perceptual, motor, imaginal) and forms of symptoms (defective, productive), revealing themselves in different ranges (personal, peri-personal, extra-personal) and spatial references (egocentric, allocentric). With such clinical complexity, the major subtypes of neglect (visual, tactile, motor) also need to be differentiated from primary sensory-motor deficits. This differentiation sometimes turns out to be difficult because the compared disorders may occur independently or coexist, exacerbating, imitating, or masking each other’s symptoms. However, it is necessary due to differences in prognosis, patterns of spontaneous improvement and methods of treatment of variously conditioned disorders. Due to the complexity of the neglect syndrome, there is no single tool allowing for the differential diagnosis of all its symptoms, nor uniform rules regarding the management in this regard. The diagnosis should be based on the observation of spontaneous behavior, the use of appropriate diagnostic tests and, if necessary, neurophysiological interventions and instrumental measurements. The features of neglect include: 1) functional difficulties contralateral to brain damage, 2) side asymmetry in the performance of diagnostic tests, 3) limited self-awareness of deficits, 4) multi-modality of symptoms, 5) abnormalities in response to ipsilesional stimuli, 6) damage to the parietal structures, mainly the right hemisphere, 7) stroke etiology, 8) modulating influence of attention-spatial strategies on the nature of dysfunctions, and 9) difficulty in self-compensation of disorders.