SPRAWOZDANIE
Raport z prac European Consensus Study on Autoantibodies za lata 2004/2005

Adres do korespondencji:
doc. dr hab. biol. Jakub Ząbek, Zakład Mikrobiologii i Serologii, Instytut Reumatologii im. prof. dr hab. med. E. Reicher,
ul. Spartańska 1, 02-637 Warszawa
Praca wpłynęła: 9.05.2005 r.


Na przełomie 2004 i 2005 r., jak co roku od 8 lat, odbyła się kolejna runda prac standaryzacyjnych w ramach European Consensus Study on Autoantibodies (ECSA), polegająca (w pierwszym etapie) na ocenie swoistości autoprzeciwciałowych obecnych w 10 zakodowanych surowicach wysłanych do 41 europejskich laboratoriów uczestniczących w pracach ECSA. Arkusz kalkulacyjny zakładał w sumie ocenę 88 swoistości, przy czym znakomita większość laboratoriów oceniła średnio 20 swoistości. Zakład Mikrobiologii i Serologii, od 1997 r. uczestniczący w pracach ECSA, ocenił 31 swoistości (łącznie z przeciwciałami dla podtypów antygenów).
Wyniki odesłane do przedstawicieli grupy prowadzącej ECSA zostały podsumowane i ocenione pod kątem zgodności z zakładaną swoistością obecną w surowicy testowej, a następnie omówione na spotkaniu roboczym w Edynburgu w dniach 24–27 lutego 2005 r., w ramach 25. Spotkania Roboczego ds. Badań Reumatologicznych. Uczestnicy uznali, że konsensus w sprawie swoistości autoprzeciwciała został osiągnięty wówczas, gdy 50% laboratoriów prawidłowo wytypowało zarówno występującą w surowicach swoistość, jak i natężenie odczynu (poziom autoprzeciwciała).
Wniosek z obrad był taki, że w większości testowych swoistości osiągnięto konsensus, ale nieco gorzej przedstawiało się zagadnienie uzgodnienia swoistości dla podtypów antygenów, np. Sm B B’ czy D (fine specificities) oraz poziomów autoprzeciwciał. Sumaryczne zestawienie odsetka zgodności ustaleń głównych swoistości autoprzeciwciał zostało przedstawione w tab. I.
Szczegółowe wyniki dotyczące poszczególnych surowic przedstawiają się następująco: surowica nr 1 przez prawie wszystkich uczestników ECSA została oceniona jako anty-SSA i B-pozytywna, a surowica nr 4 jako ujemna – była to po prostu surowica cielęca. Nieco więcej trudności przysporzyła uczestnikom surowica nr 6, zawierająca przeciwciała dla antygenu U1snRNP i antygenu Jo-I, ponieważ ta ostatnia swoistość nie została wykryta przez znaczną część laboratoriów. Jest to prawdopodobnie spowodowane niższą czułością odczynu ELISA (zastosowanego przez większość uczestników do wykrycia przeciwciał dla antygenu Jo-I) względem testu Western-blotting. W surowicy nr 9, zawierającej przeciwciała dla GBM (kolagen typu IV) i anty-MPO (pANCA), tę ostatnią swoistość wykryło tylko niewiele laboratoriów. Ku zaskoczeniu grupy prowadzącej ECSA, wyniki dotyczące obecności przeciwciał dla CCP były bardzo rozbieżne, ponieważ w surowicy pobranej od chorego z RZS (RF-IgM-ujemnej) większość laboratoriów wykryła tylko niskie poziomy przeciwciał anty-CCP.
Nie osiągnięto zgodności, jeśli chodzi o poziomy i obecność przeciwciał dla fosfolipidów, większość zaś laboratoriów testowało tylko przeciwciała aCl oraz anty-β₂-GP-I i tylko niektóre testowały inne swoistości, np. przeciwciała dla innych PL, dla aneksyny V czy protrombiny. W 5 testowanych surowicach zawierających przeciwciała dla fosfolipidów (surowice nr 2, 3, 5, 7 i 8) niskie poziomy przeciwciał wykryto w surowicy nr 5, surowice nr 7 i 8 wykazywały miana średnie, a surowice nr 2 i 3 miana wysokie. Szczególnie duże rozbieżności dotyczyły przeciwciał aCl (klasy IgM) oraz przeciwciał dla fosfatydyloseryny, co wg liderów ECSA było wynikiem różnic zastosowanych metod i dlatego poproszono uczestników ECSA o podanie szczegółów metod oznaczania przeciwciał antyfosfolipidowych. Będzie to przedmiotem szczegółowej analizy i prawdopodobnie zostanie opublikowane.
Zakład Mikrobiologii i Serologii Instytutu Reumatologii oznaczył 230 swoistości, z czego 93% (214 na 230) trafnie, a różnice dotyczyły głównie poziomów oznaczonych przeciwciał, które w 7% (16/230) oceniono jako niższe lub wyższe od uzgodnionego przez uczestników poziomu. Jeśli chodzi o nasz Zakład, nie było różnic dotyczących poziomów przeciwciał aPL. Zresztą Zakład dostarczył surowice aCl-dodatnie (w klasie IgG i IgM) do celów ECSA.
Prace ECSA będą kontynuowane w latach 2005 i 2006, szczególny nacisk zostanie położony na uzgodnienia dotyczące poziomów przeciwciał aPL, a także przeciwciał występujących w zapaleniach wielomięśniowych.
Podsumowując, należy stwierdzić, że w toku wieloletnich prac standaryzacyjnych prowadzonych w ramach ECSA osiągnięto konsensus w sprawie ustalania większości zasadniczych swoistości autoprzeciwciał, a występujące rozbieżności będą przedmiotem dalszych prac standaryzacyjnych prowadzonych przez ECSA.

doc. dr hab. biol. Jakub Ząbek