Spersonalizowany aspekt stosowania litu w chorobach afektywnych

Znajomość czynników klinicznych i biologicznych związanych z leczeniem i profilaktyką epizodów afektywnych za pomocą litu jest istotnym elementem spersonalizowanego leczenia chorób afektywnych. Najważniejszym wskazaniem dla stosowania litu jest obecnie profilaktyka nawrotów manii i depresji w chorobach afektywnych. Działanie litu zapobiegające nawrotom afektywnym określa się jako „normotymiczne”, czyli stabilizujące nastrój (mood-stabilizing). Osoby ze znakomitym profilaktyczym efektem litu, tzw. excellent lithium responders, charakteryzują się wyraźnymi epizodami afektywnymi z pełną remisją między nimi, brakiem współchorobowości psychiatrycznej oraz obciążeniem rodzinnym chorobą afektywną dwubiegunową. W ostatnich latach zidentyfikowano wiele innych czynników klinicznych i biologicznych, co pozwoliło na określenie najlepszych kandydatów do profilaktyki. Spośrod leków normotymicznych lit wykazuje najsilniejsze działanie zapobiegające zachowaniom samobójczym, co winno zostać wzięte pod uwagę jako element spersonalizowanego leczenia chorób afektywnych. Lit wciąż zachowuje wartość w leczeniu epizodów manii i depresji w przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej oraz potencjalizuje działanie leków przeciwdepresyjnych w depresji lekoopornej. To ostatnie wydaje się drugim w kolejności wskazaniem dla stosowania litu i jest prawdopodobnie niedoceniane. Przedstawiono czynniki kliniczne i biologiczne związane ze stosowaniem litu w tych wskazaniach, które mogą pomóc w optymalizacji podawania leku u takich pacjentów. Wiedza na temat spersonalizowanego stosowania litu w chorobach afektywnych może również przyczynić się do przezwyciężania negatywnych stereotypów związanych z tym lekiem i do zwiększenia liczby chorych będących beneficjentami jego używania.

The knowledge of clinical and biological factors connected with lithium treatment and prophylaxis of mood disorders make an essential element of personalized treatment of these disorders. The most important indication for lithium use nowadays is the prophylaxis of manic and depressive recurrences in mood disorders. Such effect of lithium preventing affective recurrences is defined as “normothymic” or “mood-stabilizing”. The persons showing the very good prophylactic effect of lithium, so-called “excellent lithium responders” are characterized by distinct affective episodes with full remission between them, lack of psychiatric comorbidity and family history of bipolar mood disorder. In recent years, many other clinical and biological factors have been identified that made it possible to designate the best candidates for lithium prophylaxis. Among mood-stabilizing medications, lithium exerts the strongest anti-suicidal effect which should be considered an element of personalized management of mood disorders. Lithium is still a valuable drug for the treatment of acute episodes of mania and depression in the course of mood disorders and it augments the effect of antidepressant drugs in treatment-resistant depression. The latter seems as a second most important indication for lithium use and has been probably underutilized. Clinical and biological factors connected with lithium applications in these indications were presented which may contribute to the optimization of using lithium in such patients. The knowledge of the personalized lithium treatment in mood disorders can also concur to overcome the negative stereotypes connected with the drug and contribute to increasing the number of patients being the beneficiaries of lithium use.