Sprawozdanie
Advanced in Rheumatology, 2007 Spotkanie ekspertów, Lizbona, 27–29 kwietnia 2007 r.

Spotkanie ekspertów poświęcone leczeniu biologicznemu chorych na reumatoidalne zapalenie stawów lub spondyloartropatie seronegatywne zostało zorganizowane przez firmę Schering-Plough i odbyło się 27–29 kwietnia 2007 r. w hotelu Dom Pedro w Lizbonie.
Obrady otworzył Maarten Kraan, a następnie wygłoszone zostały 2 wykłady plenarne. Jako pierwszy mówił Joachim Sieper kierujący ośrodkiem reumatologicznym w Benjamin Franklin Campus w Berlinie. Wykład stanowił wprowadzenie do późniejszych prezentacji, dotyczących leczenia chorych na zesztywniające zapalenie stawów. Część wystąpienia dotyczyła epidemiologii choroby, a co szczególnie pozostało w pamięci z wykładu, to długi czas od wystąpienia objawów do rozpoznania, niestety, prawie nieulegający zmianie w ostatnich dekadach. Oczywiście, rodzi to pytanie, na ile wynika on z niedoskonałości narzędzi diagnostycznych, a na ile z braku doświadczenia lekarzy opieki podstawowej, źle ukierunkowujących postępowanie z chorymi na bóle krzyża. W Niemczech czas ten wynosi ok. 7 lat, w Polsce – jak można przypuszczać – jest podobnie długi.
Drugi wykład State of the art in rheumatology wygłosił Iain McIunes z Glasgow. Skupił się on na problematyce błony maziowej i toczącego się w niej procesu zapalnego. Potwierdził wieloczynnikową hipotetyczną etiologię reumatologicznego zapalenia stawów i powrócił do nieco zapomnianej roli stresu psychicznego jako jednego z czynników „uruchamiających” chorobę. Co ciekawe, postulował, że błona maziowa może być uważana za narząd układu immunologicznego. Dotychczasowe badania nie pozwalają jednak na wykazanie, że reumatoidalne zapalenie stawów jest zespołem heterogennym. Drugi dzień spotkania rozpoczęły prezentacje poświęcone problemom klinicznym. Wykłady wygłosili Peter Nash z Queensland i Georg A. Schett z Erlangen. Poruszono w nich kilka zagadnień, takich jak wartość rokownicza wskaźników zapalenia, możliwość przewidywania intensywności przebiegu reumatoidalnego zapalenia stawów, możliwość uzyskania długotrwałych remisji, wartość badań obrazowych w ocenie zmian stawowych, a także czynniki decydujące o stosowaniu antagonistów TNF-α i preferencje chorych.
Nowością konferencji były sesje dyskusyjne, określane jako Buzz Sessions. Nazwa ta pochodzi od dźwięku wydawanego przez pszczołę („bzyczenie”) i odzwierciedla odgłos sali w czasie sesji. Uczestników podzielono na 8 grup zgodnie ze stołami, przy których siedzieli, i zadawano im zadanie problemowe do przedyskutowania. Następnie uczestnicy skupieni przy poszczególnych stołach przedstawiali swoje stanowiska.
Po przerwie rozpoczęły się warsztaty odbywające się w małych grupach, a dotyczące technik prezentacji naukowo-szkoleniowych, a po krótkim obiedzie kolejne wykłady i Buzz Sessions dotyczące spondyloartropatii seronegatywnych. Wykładowcami i prowadzącymi dyskusję byli Marco Matucci Cerinic z Florencji, znany w świecie badacz twardziny układowej, Martin Rudwaleit z Berlina oraz Filip Van den Bosch z Gent. Sesja dyskusyjna wykazała, jak mało problemów klinicznych dotyczących chorych na spondyloartropatie ma „mocne” udokumentowanie naukowe, wynikające z badań prospektywnych. Te ciężkie choroby ciągle są mało poznane.
Wieczorem w winiarni Colares w Sintrze odbyła się kolacja, która upływała w bardzo miłej atmosferze, a przejazd przez Lizbonę był praktycznie jedyną okazją do spojrzenia na miasto.
W ostatnim dniu spotkania obrady i warsztaty dotyczyły leczenia, a wprowadzenie do dyskusji wygłosili Joachim Sieper i Marco Matucci Cerinic.
W konferencji wzięło udział 75 zaproszonych ekspertów z 26 krajów, głównie Europy, Bliskiego Wschodu i Ameryki Północnej. Z Polski uczestniczyli Jacek Szechiński i Eugeniusz J. Kucharz oraz reprezentująca firmę Schering-Plough Ewa Muszyńska. Wśród uczestników było wielu znanych reumatologów, wspomnę o zaprzyjaźnionych z Polską Laszlo Czirjaki i Irenie Butrimiené.
Spoglądając na całość spotkania, uderza istotny brak badań wielu zagadnień, o które pytają klinicyści. Dotyczy to m.in. trwałości remisji, przewidywalności zaostrzeń, oznaczania wskaźników laboratoryjnych zapalenia i ich relacji do stanu klinicznego, wykrywania zakażeń u chorych leczonych lekami modyfikującymi, znaczenia wczesnego rozpoczynania terapii, leczenia zmian pozastawowych i wielu innych. Na większość postawionych pytań można było uzyskać jedynie odpowiedzi oparte na opiniach ekspertów, nie poparte żadnymi badaniami. Potwierdza to raz jeszcze, że w tym aspekcie medycyna jest sztuką. Nie ulega też wątpliwości, że leki biologiczne – antagoniści TNF-α, to niezwykle cenne narzędzie terapeutyczne, które powinno skupić uwagę zarówno badaczy, jak i klinicystów.

prof. dr hab. med. Eugeniusz J. Kucharz