Śródbłonek – dyrygent układu krążenia

Rudolf von Virchow uważał śródbłonek naczyniowy za taką samą błonę, jak otrzewna czy opłucna. Sir Howard Florey utrzymywał, że śródbłonek to jednak coś więcej niż płachta celofanu z wmontowanymi jądrami. Dopiero jednak sir John Vane w 1996 r. podkreślił wagę tej struktury, nazywając ją dyrygentem układu krążenia. Ale wtedy było już wiadomo, że endothelium człowieka o wadze ok. 1 kg i powierzchni 100 m² to organ wydzielania wewnętrznego. Stopniowo odkrywano, że wytwarza substancje, które mogą chronić człowieka przed zakrzepicą, miażdżycą, angiopatiami cukrzycowymi, nadciśnieniem tętniczym i innymi chorobami układu krążenia. Wśród licznych wydzielin śródbłonka znajdują się m.in. peptydy, np. tkankowy aktywator plazminogenu (t-PA), lipidy, np. prostacyklina (PGI2), wolne rodniki, np. tlenek azotu (NO•), gazy, np. tlenek węgla (CO), i enzymy, np. reduktaza biliwerdyny (BVR). Współczesna diagnostyka i farmakoterapia chorób układu krążenia coraz szerzej wykorzystują tę wiedzę. Obecnie klinicyści potrafią wykrywać dysfunkcję śródbłonka (tj. zaburzenia jego funkcji wydzielniczej) i to zarówno metodami czynnościowymi, jak i technikami biochemicznymi. Co ważniejsze, odkryli, że wiele znanych leków krążeniowych o klasycznych wskazaniach przypisanych im przez farmakologów wykazuje ponadto inne korzystne efekty lecznicze. I tak inhibitory konwertazy angiotensyny (ACE-I) okazały się nie tylko lekami hipotensyjnymi, a statyny nie tylko lekami hipolipemicznymi, gdyż niektóre leki z obu tych grup aktywują też upośledzoną czynność śródbłonka, co skutkuje działaniem przeciwzakrzepowym i chroni przed angiopatiami miażdżycowymi i cukrzycowymi. To nadprogramowe działanie ACE-I i statyn nazwano początkowo działaniem plejotropowym – co oznaczało jedynie naszą bezradność. Gdy okazało się, że nie tylko ACE-I i statyny charakteryzują się takim działaniem, lecz także niektóre leki z grupy sartanów (np. kadesartan), leki przeciwpłytkowe (np. klopidogrel), antagoniści receptora β-adrenergicznego (karwedilol i nebiwolol) i leki przeciwcukrzycowe (gliklazyd i metformina) – farmakolodzy wykazali, że leki te mają jedną wspólną cechę, mianowicie zdolność aktywacji mechanizmów obronnych śródbłonka. Sposoby tej aktywacji bywają różne, ale zwykle nie wiążą się z przynależnością klasową leków. Może chodzić np. o bradykininową stymulację receptorów B2 śródbłonka (np. ACE-I – chinapryl, perindopryl, ramipryl) lub wzrost stężenia Ca2+ w cytoplazmie...


Pełna treść artykułu...