W holistycznej medycynie zabiegowej dużą rolę odgrywa dbałość o wysoką jakość życia chorego, szczególnie w sytuacji wykonywania zabiegów okaleczających, które powodują zmianę w sposobie zaspokajania podstawowych potrzeb fizjologicznych. W związku z powyższym, dążenie do dobrej jakości życia stało się głównym celem opieki nad chorymi z urostomią, ponieważ wytworzenie przetoki moczowo-skórnej zalicza się do tego typu operacji. Jednym z czynników determinujących jakość życia osoby z urostomią jest prawidłowe działanie przetoki i jej zabezpieczenie pozwalające na powrót do funkcjonowania w środowisku, w sposób podobny jak przed zabiegiem operacyjnym. Niezwykle ważne staje się nauczenie chorego sposobów zabezpieczenia skóry, która jest wrażliwa na działanie wypływającego przez stomię moczu [1]. Zdrowa skóra stanowi barierę ochronną przed działaniem szkodliwych czynników zewnętrznych. Znajdują się w niej receptory czucia, bólu i temperatury. Każde uszkodzenie skóry, szczególnie jej powierzchownych warstw, wiąże się z odczuwaniem przykrych dolegliwości w postaci pieczenia, palenia, świądu czy bólu. Przerwanie ciągłości skóry zwiększa też podatność na czynniki zewnętrzne, w tym zakażenia [2].
Zapobieganie powikłaniom skórnym wokół przetoki wymaga wielokierunkowych działań i zaangażowania całego zespołu terapeutycznego sprawującego opiekę nad chorym z urostomią. Najważniejsze wskazówki w tym zakresie przedstawiono w tab. 1. Ryzyko pojawienia się powikłań skórnych zostanie zminimalizowane, jeżeli chory w czasie pobytu w szpitalu będzie stopniowo włączany w czynności związane z prawidłowym pielęgnowaniem stomii, co pozwoli mu na opanowanie umiejętności sprawnej wymiany sprzętu, pielęgnacji skóry i oceny funkcjonowania stomii. Ponadto chory powinien być poinformowany o zasadach refundacji sprzętu do zaopatrzenia i pielęgnacji stomii oraz o możliwości i źródłach uzyskania pomocy po opuszczeniu szpitala (grupy wsparcia, poradnie dla osób ze stomią) [3, 4]. Mimo że żywienie chorych z urostomią po zabiegu operacyjnym nie wymaga specjalnych modyfikacji, to istnieją jednak opinie, że alkaliczny odczyn moczu może przyczynić się do zapalenia skóry wokół stomii [5]. Dlatego też chory powinien w diecie uwzględnić potrawy zakwaszające mocz [1, 5]. Wiele publikacji wskazuje, że zmiany zapalne skóry wokół urostomii należą do bardzo często występujących powikłań [4, 6]. Ich leczenie wymaga zarówno od chorego, jak i opiekunów dużego zaangażowania i cierpliwości. Nieustannie wypływający mocz staje się główną przyczyną podrażnienia źle zabezpieczonej skóry. Niekiedy powikłania dermatologiczne powstają w wyniku działania czynników niezależnych od chorego (nieprawidłowe umiejscowienie stomii, powikłania gojenia stomii, płaska stomia, alergiczne działanie składników przylepca, zakażenia grzybicze). Częściej jednak uszkodzenia skóry są wtórne w stosunku do błędów pielęgnacyjnych popełnianych przez samego chorego [4, 7]. Skutkiem występowania powikłań skórnych u pacjentów ze stomią (ryc. 1.), w zależności od ich zaawansowania, jest pogorszenie jakości życia. Kluczowymi problemami dla osoby z urostomią są występujące dolegliwości bólowe, trudności w prawidłowym zaopatrzeniu stomii i wynikające z tego niewystarczające limity sprzętu prowadzące do ograniczenia życia towarzyskiego. Leczenie powikłań skórnych obejmuje przede wszystkim usunięcie przyczyny wystąpienia powikłania i zastosowanie leków działających miejscowo. Przed podjęciem decyzji w sprawie działań leczniczo-pielęgnacyjnych należy zgromadzić niezbędne informacje na temat dotychczasowego funkcjonowania przetoki, stosowanego sprzętu stomijnego oraz stylu życia chorego (tab. 2.).
Miejscowe leczenie rany okołostomijnej wymaga rozważnego zastosowania na skórę okolicy stomii dostępnych środków gojąco-pielęgnacyjnych. Spośród wielu produktów, takich jak kremy ochronne, bariery ochronne, żele, lotiony do mycia skóry, krążki, pasty gojące, pasty uszczelniające, a przede wszystkim coraz bardziej doskonałe zbiorniki urostomijne jedno- i dwuczęściowe, doświadczona pielęgniarka stomijna dokonuje odpowiedniego, indywidualnego doboru dla chorego. Ponadto w postępowaniu z raną (w zależności od głębokości rany, jej rozległości czy wysięku) wykorzystywane są nowoczesne opatrunki aktywne [2, 3]. W podrażnieniach o podłożu alergicznym wskazana jest zmiana rodzaju sprzętu stomijnego, dzięki której istnieje prawdopodobieństwo wyeliminowania czynnika uczulającego [8]. W sytuacji rozwijającego się zakażenia należy pobrać wymaz, określić rodzaj drobnoustroju, jego wrażliwość na antybiotyki i rozważyć zastosowanie środków przeciwbakteryjnych i/lub przeciwgrzybiczych zgodnie z wynikiem posiewu [9]. Ocena deficytów wiedzy i możliwości samopielęgnacyjnych chorego oraz wdrożenie adekwatnego postępowania edukacyjnego i indywidualny dobór sprzętu stomijnego stanowią podstawę zapobiegania powikłaniom skórnym w przyszłości.
Piśmiennictwo
1. Pikor K, Ławiński J. Urostomia – przetoka moczowo-skórna. Przegl Urol 2007; 8: 40-6. 2. Black P. Peristomal skin care: an overview of available products. Br J Nurs 2007; 16: 1048, 1050, 1052-4. 3. Szewczyk MT, Cierzniakowska K, Cwajda J i wsp. Opieka nad chorym z raną wokół stomii. Przew Lek 2005; 4: 92-6. 4. Jawień A, Banaszkiewicz Z, Cierzniakowska K i wsp. Zapobieganie powikłaniom skórnym wokół ileostomii poprzez edukację. Ann Acad Med Bydgostiensis 2004; 18, 3: 25-8. 5. Żylicz Z, Krajnik M. Sok z żurawin w zapobieganiu i leczeniu zakażeń dróg moczowych u chorych terminalnych. Czy mamy wystarczające dowody, aby wierzyć w jego skuteczność? Pol Med Paliat 2002; 1: 85-8. 6. Borglund E, Nordström G, Nyman CR. Classification of peristomal skin changes in patients with urostomy. J Am Acad Dermatol 1988; 19: 623-8. 7. Cierzniakowska K, Szewczyk MT, Stodolska A i wsp. Zapobieganie powikłaniom skórnym wokół stomii. Mag Pielęg Położ 2005; 3: 33. 8. Martin JA, Hughes TM, Stone NM. Peristomal allergic contact dermatitis – case report and review of the literature. Contact Dermatitis 2005; 52: 273-5. 9. Lyon CC, Smith AJ, Griffiths CE, Beck MH. The spectrum of skin disorders in abdominal stoma patients. Br J Dermatol 2000; 143: 1248-60.
