Użyteczność wideodermoskopii w diagnostyce świerzbu

Wprowadzenie

Świerzb (scabies) jest często występującą infestacją skóry wywołaną przez roztocze Sarcoptes scabiei. W większości przypadków rozpoznanie schorzenia nie sprawia trudności. W praktyce klinicznej coraz częściej spotyka się świerzb o nietypowym przebiegu klinicznym. Dotyczy to chorych z wtórnymi nadkażeniami, wcześniej leczonych miejscowymi i ogólnymi preparatami glikokortykosteroidowymi, poddanych immunosupresji, z długotrwałym świerzbem powodującym wtórne reakcje alergiczne (alergisatio secundaria) oraz bardzo dbających o higienę (ang. scabies of the cleanly) [1]. Diagnostyka świerzbu opiera się na badaniu klinicznym, potwierdzenie rozpoznania można uzyskać, identyfikując roztocze w badaniu mikroskopowym zeskrobin naskórka. Dostępne dane piśmiennictwa wskazują, że wideodermoskopia jest pomocnym badaniem diagnostycznym.

Cel pracy

Przedstawienie użyteczności badania wideodermoskopowego w diagnostyce świerzbu u dzieci i dorosłych.

Opis przypadków

Przypadek 1.

Kobieta 70-letnia została skierowana do Kliniki z rozpoznaniem wyprysku. Rozsiane zmiany grudkowe z nasilonym świądem występowały od wielu miesięcy. Wcześniej chora była leczona ambulatoryjnie miejscowymi i doustnymi glikokortykosteroidami, lekami przeciwhistaminowymi oraz miejscowo permetryną (jeden kurs leczenia). W dniu przyjęcia obserwowano rozsiane zmiany grudkowe oraz przeczosy o największym nasileniu na tułowiu (ryc. 1 A). Ze względu na podawany przez chorą świąd nasilający się w nocy oraz występowanie pojedynczych grudek i zmian przypominających nory świerzbowcowe wysunięto podejrzenie świerzbu. W celu weryfikacji rozpoznania przeprowadzono badanie wideodermoskopowe, w którym obserwowano charakterystyczne dla świerzbu trójkątne struktury (ryc. 1 B). Z obszarów skóry, w których za pomocą badania wideodermoskopowego uwidoczniono obecność pasożytów, pobrano zeskrobiny naskórka. W bezpośrednim badaniu mikroskopowym stwierdzono obecność S. scabiei (ryc. 1 C).

Przypadek 2.

Ogólnie zdrowe, 4-miesięczne niemowlę przyjęto do Kliniki w celu diagnostyki i leczenia rozsianych zmian grudkowych (ryc. 2 A). Zmiany skórne obserwowano od 2 miesięcy. Dziecko leczono w warunkach ambulatoryjnych miejscowo preparatami glikokortykosteroidowymi, antybiotykami oraz permetryną (ryc. 2 B). Ze względu na morfologię zmian skórnych wysunięto podejrzenie świerzbu, które potwierdzono badaniem wideodermoskopowym (ryc. 2 C).

Przypadek 3.

Kobietę 62-letnią przyjęto do Kliniki w celu diagnostyki i leczenia nielicznych, rozsianych wykwitów grudkowych na skórze tułowia (ryc. 3 A). Zmiany utrzymywały się od 7 miesięcy. Pacjentkę leczono ambulatoryjnie doustnymi lekami przeciwhistaminowymi i miejscowymi glikokortykosteroidami. Ze względu na podawany przez chorą świąd nasilający się w nocy wysunięto podejrzenie świerzbu. W badaniu wideodermoskopowym uwidoczniono liczne nory świerzbowcowe, natomiast tylko w jednym z wykwitów – świerzbowca (ryc. 3 B).
U wszystkich chorych po zastosowanym leczeniu miejscowym maścią Wilkinsona uzyskano całkowite ustąpienie dolegliwości podmiotowych oraz zmian skórnych.

Omówienie

Przedstawione przypadki dobrze ilustrują dość często spotykany w praktyce klinicznej problem nierozpoznanego, a tym samym niewłaściwie leczonego świerzbu.
W przypadkach o atypowym przebiegu klinicznym potwierdzenie rozpoznania można uzyskać za pomocą badania mikroskopowego zeskrobin naskórka, jednak jest to metoda czasochłonna i rzadko stosowana w ambulatoryjnej praktyce klinicznej. Wideodermoskopia wydaje się ciekawą alternatywą. Pierwsze doniesienie na temat zastosowania wideodermoskopii w diagnostyce świerzbu przedstawili w 1997 roku Argenziano i wsp. [2]. Lacarrubba i wsp. [3] przeanalizowali obrazy wideodermoskopowe 100 dzieci z klinicznym podejrzeniem świerzbu i w 62 przypadkach obserwowali charakterystyczny dla schorzenia obraz. U pozostałych badanych (n = 38) w czasie 2-tygodniowej obserwacji nie odnotowano objawów choroby. Wyniki te dowodzą wysokiej czułości diagnostycznej metody.
Micali i wsp. [4] porównywali czułość wideodermoskopii z czułością klasycznego badania mikroskopowego. Oba badania wykonane u 38 pacjentów podejrzanych o infestację potwierdziły rozpoznanie u 16 z nich. W przypadku wideodermoskopii uzyskano dwa wyniki fałszywie ujemne, których przyczyną była nasilona impetiginizacja, natomiast badanie umożliwiło rozpoznanie choroby u 2 pacjentów z subtelnymi objawami choroby, u których klasyczne badanie mikroskopowe zeskrobin naskórka dało wynik ujemny.
Obserwowane w obrazie wideodermoskopowym trójkątne, brązowe struktury odpowiadają przedniej części roztocza, natomiast zakrzywione lub serpentynowate linie – norom świerzbowcowym. Obraz porównywany jest w piśmiennictwie ze smugami za odrzutowcem (ang. a jet with a contrail) (ryc. 4). Przewaga wideodermoskopii nad klasycznym badaniem dermoskopowym polega na możliwości obserwacji obrazów w większym powiększeniu (20–600×), co znacznie zwiększa czułość metody. W większości przypadków badanie wideodermoskopowe pozwala także na uwidocznienie ruchu roztocza [2, 5].
Podsumowując – wideodermoskopia jest nieinwazyjnym i szybkim badaniem o wysokiej czułości i swoistości, stosowanym z powodzeniem w diagnostyce świerzbu w gdańskiej Klinice Dermatologii. Metoda jest szczególnie pomocna w przypadkach o atypowym przebiegu klinicznym, u pacjentów negujących chorobę oraz u dzieci.

Konflikt interesów

Autorzy deklarują brak konfliktu interesów.

Piśmiennictwo

1. Żelazny I., Nowicki R., Sobjanek M.: Świerzb – częsta dermatoza, niełatwe rozpoznanie. Przew Lek 2007, 8, 68-73.
2. Argenziano G., Fabbrocini G., Delfino M.: Epiluminescence microscopy. A new approach to in vivo detection of Sarcoptes scabiei. Arch Dermatol 1997, 133, 751-753.
3. Lacarrubba F., Musumeci M.L., Caltabiano R., Impallomeni R., West D.P., Micali G.: High-magnification videodermatoscopy: a new noninvasive diagnostic tool for scabies in children. Pediatr Dermatol 2001, 18, 439-441.
4. Micali G., Lacarrubba F., Lo Guzzo G.: Scraping versus videodermatoscopy for the diagnosis of scabies: a comparative study. Acta Derm Venereol 1999, 79, 396.
5. Micali G., Lacarrubba F., Massimino D., Schwartz R.A.: Dermatoscopy: alternative uses in daily clinical practice. J Am Acad Dermatol 2011, 64, 1135-1146.

Otrzymano: 31 VII 2016 r.
Zaakceptowano: 19 IX 2016 r.