VII Zjazd Polskiego Towarzystwa Medycyny Paliatywnej, Gdańsk, 27–29 czerwca 2024 r.

Żałoba po zmarłym na nowotwór
Katarzyna Gacek
Samodzielny Publiczny Zespół Opieki Zdrowotnej, Gostyń, Polska
Wstęp: Żałoba stanowi nieuniknione doświadczenie w życiu dorosłego człowieka. Jest ona złożonym procesem objawiającym się na poziomie emocji, zachowania, procesów poznawczych oraz funkcjonowania społecznego. Utrata znaczącej relacji przywiązania wpływa na osobowość jednostki. Celem wystąpienia jest pogłębienie stanu wiedzy w obszarze zjawisk związanych z żałobą ze szczególnym uwzględnieniem perspektywy osób tracących swoich bliskich w wyniku choroby nowotworowej.
Materiał i metody: W prezentacji przedstawiony zostanie aktualny stan wiedzy w temacie żałoby towarzyszącej utracie bliskich w wyniku choroby nowotworowej na podstawie dokonanego przeglądu literatury.
Wyniki: W obrębie reakcji na żałobę może dojść do jej powikłań. Na kształtowanie się żałoby powikłanej mają wpływ czynniki relacyjne, związane z okolicznościami śmierci, historia wcześniejszych utrat oraz występowanie zaburzeń psychicznych. W trakcie żałoby powikłanej może dojść do rozwoju zaburzeń lękowych oraz zaburzeń nastroju. Śmierć w wyniku choroby nowotworowej stanowi dla rodziny chorego okoliczność szczególnie obciążającą.
Wnioski: Opieka nad pacjentem onkologicznym pod koniec jego życia jest procesem wyczerpującym psychicznie i fizycznie. Zmęczenie opiekuna oraz okoliczności śmierci wywołanej chorobą nowotworową rzutują na proces żałoby po śmierci pacjenta, prowadząc do rozwoju procesów psychopatologicznych. Osoby nieuprzywilejowane społecznie stanowią grupę szczególnie podatną na rozwój żałoby powikłanej. Wsparcie w postaci opieki hospicyjnej zwiększa komfort życia pacjentów i opiekunów, zmniejszając ryzyko wystąpienia nieprawidłowej reakcji żałoby. Dobrostan psychologiczny chorego w ostatnim okresie życia ułatwia proces żałoby po jego śmierci.
Paliatywne leczenie onkologiczne w medycynie paliatywnej. Mit czy rzeczywistość?
Cezary Juda
OM Samarytanin, Opole, Polska
Wstęp: Pacjenci skierowani do leczenia hospicyjnego (zdyskwalifikacja leczenia systemowego onkologicznego) często trafiają na Oddział Medycyny Paliatywnej z nasilonymi objawami wynikającymi z choroby nowotworowej. Obraz kliniczny i badania dodatkowe u wielu chorych sugerują, że leczenie onkologiczne mogłoby zwolnić progresję choroby podstawowej, ograniczyć jej powikłania, a w rezultacie przedłużyć życie z poprawą jego jakości. Niniejsze opracowanie ma na celu prezentację wyników stosowania interwencji znanych z leczenia onkologicznego w medycynie paliatywnej oraz określenie wpływu na długość i jakość życia prezentowanych pacjentów.
Materiał i metody: Obserwacje zostały przeprowadzone na pacjentach Oddziału Medycyny Paliatywnej Ośrodka Medycznego “Samarytanin” w Opolu. Zastosowane interwencje medyczne obejmowały: 1) Punkcje jam ciała z podaniem cytostatyków (jamy otrzewnowej, jamy opłucnowej); 2) Chemioterapię; 3) Immunoterapię; 4) Hipertermię (lokoregionalna, ogólnoustrojowa, powierzchniowa). Oprócz wymienionych interwencji, podstawą leczenia na Oddziale pozostawały kontrola bólu, leczenie żywieniowe, leczenie objawowe, rehabilitacja, wsparcie psychiczne.
Wyniki: Punkcje jamy opłucnowej doprowadziły do ustąpienia duszności u wszystkich chorych poddanych zabiegowi. U części pacjentów seria punkcji z podaniem cytostatyków doprowadziła do trwałego zatrzymania wysięku do jam opłucnowych. Punkcje jamy otrzewnowej z podaniem cytostatyków u niektórych z prezentowanych chorych doprowadziły do zahamowania rozsiewu nowotworu w obrębie jamy brzusznej. Chemioterapia paliatywna, często łączona z immunoterapią u prezentowanych pacjentów doprowadziła do częściowej lub całkowitej regresji choroby nowotworowej, potwierdzonej badaniami dodatkowymi. W przypadkach, w których nie doszło do regresji choroby, zaobserwowano poprawę stanu ogólnego, wydolności fizycznej oraz ograniczenie powikłań choroby. Zastosowanie hipertermii lokoregionalnej i ogólnoustrojowej w trakcie chemioterapii dało lepsze wyniki niż sama chemioterapia. Obserwowane działania niepożądane leczenia systemowego były łagodne z powodu specjalnego indywidualnego dobrania dawek leków i doraźnego leczenia powikłań. Głównie obejmowały nudności i wymioty, drobne infekcje, osłabienie. U wszystkich prezentowanych pacjentów osiągnięto poprawę jakości życia i jego przedłużenie względem pierwotnych rokowań.
Wnioski: W niektórych przypadkach pacjenci kierowani do leczenia hospicyjnego mogliby skorzystać z leczenia onkologicznego mającego na celu spowolnienie postępu choroby i ograniczenie jej powikłań. Obserwacje prezentowanych pacjentów pokazały, że możliwe jest dobranie leczenia onkologicznego, które przedłuży przeżycie oraz poprawi jakość życia chorych z zaawansowaną chorobą nowotworową.
Chroniczne zmęczenie personelu pielęgniarskiego pracującego w opiece paliatywnej oraz analiza związków z wybranymi czynnikami socjodemograficznymi
Karol Czernecki1, Michał Graczyk2, Grzegorz Nowicki3, Barbara Ślusarska3
1Fundacja Z Serca Dla Serca w Kępiu Zaleszańskim
2Katedra i Zakład Opieki Paliatywnej, Collegium Medicum w Bydgoszczy, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Polska
3Zakład Pielęgniarstwa Rodzinnego i Geriatrycznego, Katedra Zintegrowanej Opieki Pielęgniarskiej, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Medyczny w Lublinie, Lublin, Polska
Wstęp: Zmęczenie to stan subiektywnego, niespecyficznego i złożonego zjawiska występującego, gdy wymagania procesu lub sytuacji przekraczają dostępne zasoby, a mechanizmy naprawcze nie są wystarczające. Przedłużające się w czasie zmęczenie fizyczne i psychiczne pogarsza jakość życia społecznego, zawodowego, jak i osobistego. Zmęczenie jest bardzo rozpowszechnionym stanem, które było badane w licznych grupach pacjentów z różnymi chorobami, np. chorobą nowotworową, serca, nerek czy sarkoidozą, ale także w środowisku pracy. Niemniej jednak niewiele jest badań na temat chronicznego zmęczenia wśród pielęgniarek, a szczególnie w sektorze opieki paliatywnej. Objawy zmęczenia, osłabienia, utraty energii są również częste wśród pielęgniarek opieki paliatywnej. Wynika to między innymi z wysokich wymagań w zakresie profesjonalnej opieki nad pacjentami objętymi opieką paliatywną, a także ze złożoności wymagań opieki psychoduchowej sytuacji u kresu życia. Pielęgniarki opieki paliatywnej doświadczają wysokiego poziomu obciążenia fizycznego i emocjonalnego. W większości przypadków są oddane służbie pacjentom, którymi się opiekują, kosztem takich spraw, jak relacje społeczne, kariera zawodowa czy samoopieka. Stąd chroniczne zmęczenie personelu pielęgniarskiego pracującego w opiece paliatywnej jest istotnym zagadnieniem, które wymaga uwagi ze względu na jego potencjalne konsekwencje dla jakości opieki nad pacjentami i samopoczucia personelu medycznego. Niedobór zasobów takich, jak personel, sprzęt medyczny czy środki farmakologiczne, także może wpływać na poziom stresu i zmęczenia. Ponadto, praca zmianowa, która jest powszechna w opiece paliatywnej, może zakłócać rytm biologiczny i prowadzić do przewlekłego zmęczenia. Wreszcie, często pielęgniarki zapominają o własnych potrzebach i samoopiece, skupiając się wyłącznie na potrzebach pacjentów i ich rodzin. Celem niniejszego badania była ocena chronicznego zmęczenia wśród personelu pielęgniarskiego świadczącego usługi w opiece paliatywnej oraz określenie wybranych determinantów społeczno-demograficznych.
Materiał i metody: Badanie przekrojowe w grupie 424 pielęgniarek pracujących w opiece paliatywnej w Polsce zostało przeprowadzone w 2023 r. Wykorzystano dwie metody zbierania danych: ankiety papierowo-ołówkowej oraz ankiety internetowej wspomaganej komputerowo. Do oceny chronicznego zmęczenia pielęgniarek wykorzystano krótką skalę samooceny zmęczenia (ang. fatigue assessment scale – FAS).
Wyniki: Średnie wyniki skali chronicznego zmęczenia w grupie były przeciętne i wyniosły 20,78 pkt (M = 20,78; SD = 5,41); Me = 20,00, Min.–Maks. (10,00–37,00). Kobiety cechowały się istotnie niższym (p = 0,005) wynikiem w skali (M = 20,54; SD = 5,20) w porównaniu z mężczyznami (M = 24,42; SD = 7,31). Najwyższe średnie wyniki chronicznego zmęczenia wykazano w grupie osób w wieku 50–59 lat, natomiast najniższe w wieku 70 lat i więcej (p = 0,010). Zaobserwowano istotne statystycznie różnice ze względu na stan cywilny (p = 0,021), najwyższe wyniki osiągały osoby z grupy panna/kawaler (M = 23,51; SD = 5,54). Stosunek do wiary katolickiej różnicuje także istotnie statystycznie poziom zmęczenia (p = 0,034).
Wnioski: Osoby niewierzące cechowały się najwyższym nasileniem zmęczenia. Ogólny poziom chronicznego zmęczenia był na poziomie przeciętnym. Takie zmienne, jak płeć, wiek stan cywilny i stosunek do wiary katolickiej miały istotny wpływu na poziom chronicznego zmęczenia pielęgniarek.