Grzybice są uznane za jedne z częstszych chorób infekcyjnych [1, 2]. Szczególnie w ostatnich latach obserwuje się stały wzrost częstości występowania infekcji grzybiczych [3–10]. Rozwojowi zakażenia grzybiczego sprzyja wiele czynników predysponujących – środowiskowych, wrodzonych i nabytych
[11–13]. Grzybice skóry oraz błon śluzowych stanowią ważny problem, nie tylko kliniczny, lecz także epidemiologiczny i terapeutyczny [14–16]. Przed podjęciem decyzji o sposobie leczenia należy uwzględnić następujące czynniki: obraz kliniczny grzybicy, wiek pacjenta, ciążę, karmienie piersią, czynność metaboliczną wątroby, czynność wydzielniczą nerek, zaburzenia immunologiczne i hematologiczne, alkoholizm, inne choroby współistniejące oraz stosowane przez pacjenta leki [17]. Leczenie ogólne ma wiele przewag. Pacjentowi łatwiej jest połknąć lek niż smarować kremem zmienioną powierzchnię skóry (zwłaszcza gdy dotyczy to miejsc trudno dostępnych, w tym błon śluzowych, lub gdy zmiany zajmują dużą powierzchnię). Do leczenia grzybic stosuje się antybiotyki i chemioterapeutyki przeciwgrzybicze, wśród nich leki imidazolowe (azole, triazole) i allyloaminy. W grupie triazoli flukonazol znajduje zastosowanie w leczeniu wielu postaci grzybic skóry i błon śluzowych, najczęściej w dawce 50–100 mg raz dziennie przez 14 dni [14, 18, 19].
Warunkami skutecznej terapii przeciwgrzybiczej są: rozpoznanie mikologiczne przed rozpoczęciem leczenia, usunięcie czynników predysponujących do rozwoju zakażeń, odpowiednie dobranie leku, znajomość zasad prowadzenia terapii przez pacjenta oraz współpraca z pacjentem. Dokładna instrukcja dotycząca przebiegu leczenia i stosowania leków oraz przekonanie pacjenta o konieczności leczenia stanowią nieodzowny warunek sukcesu w terapii mikologicznej. Stosowanie preparatu kilka razy dziennie jest trudne, szczególnie dla pacjentów pracujących w systemie zmianowym oraz dojeżdżających do pracy. W takich przypadkach wygodniej jest zastosować lek raz dziennie. Trudno wyjaśnić przyczyny niestosowania się do zaleceń lekarskich. Może to być zaniepokojenie chorobą lub brakiem natychmiastowej poprawy po podjętym leczeniu, brak motywacji, zły stosunek pacjenta do lekarza i choroby, a także warunki socjalne i cena leku. Dlatego duży wpływ na compliance (stosowanie się przez pacjenta do zaleceń lekarza) ma edukacja pacjenta w zakresie zrozumienia istoty choroby oraz zasad prowadzonego leczenia. Edukacja chorych stanowi istotny element terapii grzybic [20, 21].
Głównym celem badania obserwacyjnego z elementami edukacyjnymi było poznanie najczęściej stosowanych schematów leczenia flukonazolem w dawce 100 mg w terapii przeciwgrzybiczej. Miało ono także odpowiedzieć na pytanie, czy edukacja pacjentów na temat samej choroby i możliwości leczenia wpłynęła na compliance oraz poszerzenie wiedzy uczestników badania.
Badaniem objęto 15 360 pacjentów (mężczyzn i kobiet). Największą grupę stanowiły osoby z przedziału wiekowego 36–50 lat. Jest to grupa ludzi aktywnych zawodowo, w której ze względu na ilość zajęć trudno utrzymać compliance na odpowiednim poziomie.
Badanie realizowano podczas dwóch wizyt u lekarza dermatologa/wenerologa – pierwszej obligatoryjnej, drugiej fakultatywnej. Zbieraniu danych obserwacyjnych towarzyszyła edukacja pacjentów.
Wskazaniami do zastosowania flukonazolu w dawce 100 mg były m.in.: łupież pstry (20,94%), grzybica stóp (15,42%), kandydoza narządów płciowych (15,06%), grzybica pachwin (13,79%), kandydoza błony śluzowej jamy ustnej (9,15%), grzybica skóry gładkiej (8,87%), grzybica owłosionej skóry głowy (3,32%). Najczęściej stosowano u pacjentów flukonazol 100 mg raz na dobę przez 14 dni (47,37%) oraz – chociaż dwukrotnie rzadziej – flukonazol 100 mg raz na dobę przez 7 dni (21,96%).
Przeprowadzone badanie uwidoczniło niski poziom wiedzy pacjentów na temat infekcji grzybiczych. Pogłębionej edukacji i kontroli compliance wymagał, zdaniem lekarzy, niemal co drugi pacjent uczestniczący w badaniu (46,40%). Na wizyty fakultatywne częściej byli kierowani pacjenci, którzy stosowali leki przeciwgrzybicze przed przystąpieniem do badania. Blisko 100% pacjentów kierowanych na wizyty dodatkowe pozytywnie oceniło informacje uzyskane od lekarza oraz zawarte w poradniku, dotyczące infekcji grzybiczych – jako przydatne w procesie leczenia. Również blisko 100% pacjentów z tej grupy uznało, że udział w badaniu wpłynął na poszerzenie ich wiedzy na temat choroby.
Wyniki badania wskazują, że prawidłowo przeprowadzona edukacja pacjentów na temat choroby i leczenia grzybic wpłynęła na zrozumienie przez nich istoty choroby i compliance jako conditio sine qua non powodzenia w terapii przeciwgrzybiczej. Warunkiem skutecznej i bezpiecznej terapii grzybic jest, obok właściwego rozpoznania mikologicznego i wdrożenia leczenia, właściwa edukacja pacjenta wpływająca na jego współpracę z lekarzem prowadzącym. Właściwa edukacja pacjenta oraz dbałość o przestrzeganie zaleconego leczenia wpływa na poprawę skuteczności terapii.
Piśmiennictwo
1. Dziekan G., Olechowska M.: Grzybice skóry – diagnostyka i leczenie pacjenta w poradni rejonowej. Klin Pediatr 2009, 5, 5060-5065.
2. Grajewska A., Adamski W., Adamski Z.: Grzybice u dzieci. Dermatol Prakt 2009, 2, 9-17.
3. Adamski Z.: Epidemiologiczno-kliniczne aspekty zakażeń grzybami. Przegl Dermatol 2006, 6, 789-797.
4. Binder B., Lackner H.K., Poessl B.D., Propst E., Weger W., Smolle J. i inni: Prevalence of tinea capitis in Southeastern Austri between 1985 and 2008: up-to-date picture of the current situation. Mycoses 2009, 54, 243-247.
5. Salzman G.A., Pyszczyński D.R.: Oropharyngeal candidiasis in patients treated with beclomethasone dipropionate delivered by metered-dose inhaler alone and with Aerochamber. J Allergy Clin Immunol 1988, 81, 424-428.
6. Lally A., Casabonne D., Imko-Walczuk B., Newton R., Wojnarowska F.: Prevalence of benign cutaneous disease among Oxford renal transplant recipients. J Eur Dermatol Venereol 2011, 25, 462-470.
7. Lubbe J.: Secondary infections in patients with atopic dermatitis. Am J Clin Dermatol 2003, 4, 641-654.
8. Poznańska-Kurowska K., Kaszuba A., Pastuszka M., Kaszuba A.: Rola drobnoustrojów w etiopatogenezie atopowego zapalenia skóry. Dermatol Prakt 2010, 2, 37-46.
9. Beikert F.C., Le M.T., Koeninger A. i inni: Recurrent vulvovaginal candidiosis: focus on yhe vulva. Mycoses 2011, 54, 807-810.
10. Luo D.Q., Yang W., Wu L.C., Liu J.H., Chen W.N.: Interdigital ulcer: an unusual presentation of Candida infection. Mycoses 2011, 54, 780-784.
11. Adamski Z., Hasse-Cieślińska M., Miroszewska-Sobańska T.: Współczesne zagrożenia grzybicami skóry. Przew Lek 2003, 6, 9, 35-41.
12. Hejniak B., Kaszuba A., Czarnecki M., Klimczak-Kapszewicz M., Sysa-Jędrzejowska A.: Etiopatogeneza i klinika zakażeń grzybiczych skóry i jej przydatków. Nowa Klinika 1999, 6, 1151-1156.
13. Jabłońska S., Majewski S.: choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową. PZWL, Warszawa 2008, 103-312.
14. Maleszka R., Ratajczak-Stefańska V.: Lecznictwo mikologiczne w ostatnim stuleciu. Dermatol Prakt 2009, 2, 30-37.
15. Leksykon Dermatologiczny. A. Kaszuba, Z. Adamski (red). t. I. Czelej, Lublin, 2011.
16. Lebwohl M.G., Heymann W.R., Berth-Jones J., Coulson I.: Leczenie chorób skóry. A. Kaszuby (red.). Wyd. I polskie, Elsevier Urban & Partner, Wrocław, 2009.
17. Współczesne leczenie wybranych chorób skóry. A. Langnera, W. Stąpóra (red.). Wyd. I. Ośrodek Informacji Naukowej ,,Polfa” Sp. z o.o., Warszawa, 1998.
18. Baran E.: Mikologia – co nowego? Wyd. I. Cornetis, Wrocław, 2008.
19. Błaszczyk-Kostanecka M., Wolska H.: Dermatologia w praktyce. PZWL, Warszawa 2005.
20. Nowicki R.: Rozpoznanie i leczenie powierzchownych infekcji grzybiczych. Dermatologia. Nowości. GlaxoWellcome 1999, 1-5.
21. Wolff K., Johnson R.A., Suurrmond D.: Cutaneous fungal infections. [w:] Fitzpatrick's color atlas. Synopsis of Clinical Dermatology. A. Seils, M.R. Englis (red.). Wyd. 5. McGraw-Hill, New York, 2005, 686-698.
dr n. med. Mirosława Kuchciak-Brancewicz
Klinika Dermatologii, Dermatologii Dziecięcej
i Onkologicznej UM w Łodzi
