Współistnienie zespołu ręka–stopa i rozległych zmian rumieniowo-obrzękowych – skórne działania niepożądane po sorafenibie

Wprowadzenie. Zespół ręka–stopa (erytrodyzestezja dłoniowo-podeszwowa) to dermatoza wywoływana przez toksyczne działanie niektórych chemioterapeutyków i leków biologicznych na skórę, objawiająca się zmianami rumieniowymi, hiperkeratozą i pęcherzami zlokalizowanymi głównie na dłoniach i podeszwach. Zespół ten jest jednym z najczęściej występujących objawów ubocznych u pacjentów leczonych sorafenibem – inhibitorem kinaz tyrozynowych o działaniu antyangiogennym i antyproliferacyjnym. Rzadko opisywano współistnienie zespołu ręka–stopa ze zmianami rumieniowymi.
Cel pracy. Przedstawienie obrazu klinicznego toksycznego działania sorafenibu na skórę, w związku z coraz częstszym stosowaniem chemioterapeutyków z grupy inhibitorów kinaz.
Opis przypadku. Przedstawiono 71-letnią kobietę leczoną sorafenibem z powodu rozsianego raka nerki, u której stwierdzono objawy erytrodyzestezji dłoniowo-podeszwowej współistniejące z rozległymi zmianami rumieniowymi, rozwijającymi się po 6 dniach stosowania leku. W terapii zastosowano kortykosteroidy ogólne, leki przeciwhistaminowe oraz leczenie miejscowe preparatami kortykosteroidowymi i maściami z mocznikiem, a także zmniejszono dawkę chemioterapeutyku o połowę, uzyskując poprawę stanu skóry.
Wnioski. Nowoczesne terapie przeciwnowotworowe charakteryzują się dużym potencjałem toksycznym w stosunku do skóry, co stanowi wyzwanie nie tylko dla onkologów, ale także dla dermatologów.

Introduction. Hand-foot syndrome (palmoplantar erythrodysesthesia) is a toxic reaction provoked by certain types of chemotherapy or biological therapy. It is characterized by erythema, hyperkeratosis and bullae occurring mainly on the palms and soles. In patients treated with sorafenib, a tyrosin kinase inhibitor with antiangiogenic and antiproliferative activity, hand-foot syndrome is one of the most common side-effects. Rarely, an association of hand-foot syndrome and diffuse erythema is observed.
Objective. Presentation of clinical picture of sorafenib induced skin side effects.
Case report. We present a 71-year-old patient treated with sorafenib for disseminated renal cancer with hand-foot syndrome and diffuse erythema, which appeared six days after sorafenib administration. The patient was treated with systemic and topical steroids, antihistamins, and topical creams with urea. In addition, the sorafenib dose was reduced by half and the skin condition improved.
Conclusions. Novel anticancer therapies are characterized by high toxic potential against the skin, what creates a big challenge not only for oncologists but also for dermatologists.