Wybrane aspekty farmakoterapii podczas ciąży i karmienia piersią

Z opracowanego we Francji raportu wynika, że 99 proc. ciężarnych stosuje w czasie ciąży leki, w tym 1–6 proc. leki zaliczane do kategorii X (udowodnione działanie uszkadzające płód), 59 proc. – leki zaliczane do kategorii D (udowodnione niekorzystne oddziaływanie na płód) [10]. Szacuje się, że ok. 50 proc. ciąż to ciąże nieplanowane. Lekarze często zapisują kobietom w wieku rozrodczym leki o potwierdzonym działaniu teratogennym lub o niezbadanym wpływie na płód, bez wcześniejszego wykonania testu ciążowego.


Nie przeprowadza się badań klinicznych nowych leków z udziałem kobiet ciężarnych, nie jest zatem możliwe dokładne określenie wpływu danego leku na płód w okresie poprzedzającym jego wprowadzenie do powszechnego stosowania [13]. W konsekwencji lekarze dysponują jedynie ograniczoną liczbą danych pozwalających na oszacowanie, czy spodziewane korzyści dla matki przeważają nad potencjalnym zagrożeniem dla płodu. W ciągu 40 lat, które upłynęły od wykazania niepożądanego działania talidomidu, ok. 30 leków uznano za teratogenne (tab. 1.). Wiele leków, uznawanych początkowo za teratogenne, po przeprowadzeniu szeroko zakrojonych badań farmakoepidemiologicznych, zostało wyłączonych z tej kategorii. Przykładem preparatu, w przypadku którego niewłaściwie oceniono rzeczywiste działanie teratogenne jest Bendectin (połączenie doksylaminy i pirydoksyny). W latach 60. był on stosowany w leczeniu nudności i wymiotów ciężarnych. Wycofanie leku w 1982 r. w Stanach Zjednoczonych spowodowało ograniczenie możliwości leczenia tych dolegliwości i zwiększenie liczby kobiet hospitalizowanych z powodu odwodnienia. Warto dodać, że Bendectin został wycofany, mimo że częstość występowania wad wrodzonych u dzieci kobiet przyjmujących preparat nie różniła się od częstości występowania wad w ogólnej populacji [16].

Teratogenność leku w przypadku zwierząt doświadczalnych nie zawsze oznacza podobne działanie w stosunku do płodów ludzkich. Przykładami mogą być glikokortykosteroidy i benzodiazepiny, mogące powodować rozszczep wargi u zwierząt oraz salicylany odpowiedzialne za wady serca u płodów zwierząt [9, 16].
Szkodliwy wpływ leków na płód zależy m.in. od genetycznej wrażliwości zarodka, dawki i czasu podawania lek oraz czynników matczynych (wiek poniżej 17. i powyżej 35. roku życia), niedobory kwasu foliowego, wapnia, żelaza, nadmiar witaminy D, choroby przewlekłe (zwłaszcza metaboliczne, warunki socjoekonomiczne) [7]....


View full text...