Zaburzenia neuropsychologiczne po COVID-19. Pilne potrzeby w zakresie badań i praktyki klinicznej

Cel
Wiele badań wskazuje na to, że zakażenie koronawirusem SARS-CoV-2, wywołujące zespół ostrej niewydolności oddechowej i chorobę COVID-19, może prowadzić do zmian w ośrodkowym układzie nerwowym (OUN). W konsekwencji u części osób zakażonych SARS-CoV-2 i chorych na COVID-19 mogą pojawić się obok innych również objawy zaburzeń neuropsychologicznych. Celem niniejszej pracy przeglądowej jest podsumowanie koncepcji i dotychczasowych badań na ten temat oraz sformułowanie wstępnych wskazań dla praktyki klinicznej.

Poglądy
Zgodnie z dotychczasową wiedzą istnieje wiele specyficznych i niespecyficznych dla COVID-19 czynników ryzyka uszkodzeń mózgu oraz w konsekwencji powstawania zaburzeń neuropsychologicznych u osób, które przeszły tę chorobę. Pierwsze prace opisujące zachowanie i zdolności poznawcze u osób po COVID-19 wskazują na istotne deficyty zarówno w niedługim czasie od wyzdrowienia, jak i w kilka miesięcy później. Trudności neuropsychologiczne mogą potencjalnie obejmować bardzo szerokie spektrum zaburzeń, jednak najczęściej opisuje się deficyty uwagi, pamięci, funkcji wykonawczych, językowe, orientacji przestrzennej. Związek pomiędzy trudnościami poznawczymi a zaburzeniami emocjonalnymi, a także głębokością objawów COVID-19 wymaga dalszych badań.

Wnioski
Jest wystarczająco dużo przesłanek opartych na ugruntowanej wiedzy naukowej z zakresu neuropsychologii oraz danych empirycznych z badań nad COVID-19, aby apelować o pilne rozpoczęcie systematycznych badań neuropsychologicznych osób po COVID-19. Konieczne jest także objęcie tych chorych odpowiednią pomocą neuropsychologiczną w postaci diagnozy, monitorowania i rehabilitacji neuropsychologicznej.



Purpose
Numerous studies suggest that infection with coronavirus SARS-CoV-2, which causes acute respiratory distress syndrome and COVID-19 illness, can lead to changes in the central nervous system (CNS). Consequently, some individuals with SARS-CoV-2 infection may also present the symptoms of neuropsychological disorders. The goals of this literature review is the synthesis of various perspectives and up-to-date scientific knowledge as well as the formulation of initial recommendations for clinical practice.

Views
According to current state of knowledge, numerous SARS-CoV-2 infection-specific and nonspecific risk factors exist for brain damage, which might lead to neuropsychological impairments in individuals who have recovered from COVID-19. The emerging evidence suggests significant behavioral and cognitive deficits in COVID-19 survivors, which are present in the early phase after recovery and persist for several months. Neuropsychological disturbances can potentially include a wide spectrum of disorders, yet deficits of attention, memory, executive functions, language and visuospatial orientation are among most commonly identified. The relationship between cognitive impairment, emotional disturbances and severity of COVID-19 symptoms needs to be submitted to further research.

Conclusions
The scientific knowledge resulting from neuropsychological empirical studies during the COVID-19 pandemic allows for a postulate of an urgent evidence-based systematic neuropsychological research to be conducted among COVID-19 survivors. More than anything, the recovered individuals must be provided with adequate neuropsychological help in the form of neuropsychological diagnosis, monitoring and rehabilitation.