Zaburzenia poznania społecznego w wybranych chorobach neurologicznych

Poznanie społeczne, definiowane jako zdolność jednostki do rozumienia własnych i cudzych zachowań społecznych, ma kluczowe znaczenie dla funkcjonowania w społeczeństwie i budowania satysfakcjonujących więzi międzyludzkich. Początkowo rozpatrywane u osób z zaburzeniami psychicznymi i neurorozwojowymi, obecnie coraz częściej jest badane u pacjentów ze schorzeniami neurologicznymi w odniesieniu do form deficytów i ich konsekwencji dla życia chorego i jego bliskich. Celem artykułu jest scharakteryzowanie zaburzeń poznania społecznego w wybranych chorobach neurozwyrodnieniowych (w behawioralnym wariancie otępienia czołowo-skroniowego, chorobie Alzheimera, chorobie Parkinsona, stwardnieniu rozsianym) i niepostępujących uszkodzeniach mózgu (po udarze mózgu i urazie głowy). W opisie uwzględniono trzy główne domeny poznania społecznego: percepcję emocji, teorię umysłu i empatię. Analizując je, pokazano, że zaburzenia poznania społecznego są częstym problemem w chorobach neurologicznych, lecz w zależności od typu schorzenia różnią się wzorcem i przebiegiem objawów oraz specyfiką uszkodzenia rozległych sieci neuronalnych regulujących funkcje socjokognitywne. Największe deficyty społecznego poznania stwierdza się u chorych z behawioralnym wariantem otępienia czołowo-skroniowego i osób po poważnych urazach mózgu. Zwykle traktuje się je jako deficyt pierwotny – niezależny od innych dysfunkcji poznawczych. W pozostałych omawianych schorzeniach zaburzenia poznania społecznego są mniej nasilone i często wtórne do „niespołecznych” zaburzeń poznawczych, zwłaszcza dysfunkcji wykonawczych. W ocenie ogólnej chorzy mają największe problemy z odczytywaniem emocji innych ludzi i wnioskowaniem o ich stanie mentalnym, a mniejsze ze współodczuwaniem obserwowanych emocji.

Social cognition, defined as the ability of an individual to understand their own and others’ social behaviors, is essential for functioning in society and building satisfying interpersonal relationships. Initially studied in individuals with mental and neurodevelopmental disorders, it is now increasingly examined in patients with neurological conditions to identify types of deficits and their consequences for the lives of affected individuals and their loved ones. The aim of this article is to characterize social cognition disorders in selected neurodegener-ative diseases (such as the behavioural variant of frontotemporal dementia, Alzheimer’s disease, Parkinson’s disease, multiple sclerosis) and non-progressive brain injuries (including stroke and traumatic brain injury). The description includes three main domains of social cognition: emotion perception, theory of mind, and empathy. The analysis demonstrates that social cognition disorders are a common issue in neurological diseases; however, depending on the type of disorder, they vary in symptom pattern, course, and the specific nature of damage to extensive neural networks regulating sociocognitive functions. The most significant social cognition deficits are observed in patients with the behavioural variant of fronto-temporal dementia and individuals who have suffered serious brain injuries. These deficits are usually considered primary – independent of other cognitive dysfunctions. In the other discussed conditions, social cognition disorders are less severe and often secondary to “non-social” cognitive impairments, especially executive dysfunctions. Overall, patients experience the greatest difficulties in recognizing others’ emotions and inferring their mental states, while empathy for observed emotions is typically less affected.