Zmiany systemowe w opiece zdrowotnej

Wszelkie zmiany w ochronie zdrowia, tak jak i zmiany w innych sferach życia dotykających na co dzień całe społeczeństwo wywołują wiele społecznych dyskusji, zarówno na poziomie dyskusji medialnych, jak również na szczeblu osób zajmujących się zawodowo danym sektorem życia.


Od roku 1989 społeczeństwo oczekuje pewnych zmian w sposobie funkcjonowania opieki zdrowotnej. Oczekiwania te znacznie nasiliły się wraz z wejściem reformy ochrony zdrowia, tj. od 1999 roku. Inne są oczekiwania osób korzystających z opieki placówek ochrony zdrowia (nazwanych po zmianie systemu świadczeniobiorcami), a inne tych którzy świadczą usługi zdrowotne (nazwanych po zmianach w 1999 roku – świadczeniodawcami).
Ta pierwsza grupa oczekuje w kolejności:
– lepszego dostępu do lekarzy specjalistów,
– jasnych i jawnych zasad w przypadku konieczności oczekiwania na planowe świadczenia zdrowotne,
– możliwości korzystania z nowoczesnych metod leczniczych,
– większych nakładów na system ochrony zdrowia.

Z kolei świadczeniobiorcy oczekują przede wszystkim:
– zwiększonych przychodów dla swoich jednostek, a w dalszej kolejności jasnych i klarownych zasad zakupu świadczeń przez płatnika,
– istnienia systemu, który umożliwiałby porównanie w zakresie realizowanych usług medycznych.

Reasumując:
pacjenci – świadczeniobiorcy oczekują w pierwszej kolejności zmian organizacyjnych, a w drugiej zwiększenia środków na system ochrony zdrowia, natomiast zakłady opieki zdrowotnej – świadczeniodawcy na plan pierwszy stawiają wzrost środków finansowych na działalność. Pośrodku tych stron został umieszczony płatnik.
Niedoskonałością przy wprowadzaniu zmian po 1999 roku było m.in.:
– opóźnienie przy wdrażaniu rozporządzeń i aktów wykonawczych po wejściu w życie ustawy o poz,
– powstanie i ugruntowanie się pewnych regionalnych (kasowych) rozwiązań systemu zakupu świadczeń zdrowotnych – słowniki świadczeń, warunki wykonania,
– znaczne osłabienie roli nadzoru specjalistycznego (konsultanci regionalni i krajowi),
– brak jednolitej metodologii liczenia kosztów,
– brak współdziałania organów kształtujących politykę zdrowotną w celu lepszego i skuteczniejszego wykorzystania środków przeznaczonych na restrukturyzacje jednostek ochrony zdrowia.

Wszystkie te niekorzystne zjawiska doprowadziły do powstania źle rozumianej konkurencji między poszczególnymi jednostkami, która przy niedokładnie opisanych zasadach finansowania świadczeń, z jednej strony doprowadziła system do licznych nadwykonań, a od strony pacjenta spowodowały odwrotny skutek od zakładanego przez twórców reformy, doprowadzając do zróżnicowania regionalnego w dostępie do świadczeń medycznych, a tym samym braku poczucia bezpieczeństwa.
Z punktu polityki zdrowotnej państwa nie udało się osiągnąć zamierzonego celu, czyli uzyskania możliwości analiz epidemiologicznych i wytworzenia mechanizmów będących odpowiedzią na pojawiające się zagrożenia. Brak danych epidemiologicznych za okres 1996–1998 z powodu strajku lekarskiego, niespójność danych od 1999 roku z powodu różnych systemów informatycznych kas chorych to rzeczywistość, która nas otacza.
Antidotum na obecny stan wydaje być możliwość wprowadzenia kilku systemowych rozwiązań, takich jak:
– jednolite zasady realizacji świadczeń zdrowotnych,
– odejście od systemu limitowania ilości świadczeń związanego tylko z wysokością posiadanych środków na rzecz limitowania, ale opartego na możliwościach wykonawczych poszczególnych świadczeniodawców i faktycznego zapotrzebowania na konkretne świadczenia medyczne,
– możliwość monitorowania zjawisk zachodzących przy wspólnym zaangażowaniu się płatnika, organów założycielskich, konsultantów regionalnych i krajowych.

Jednolite zasady realizacji świadczeń zdrowotnych to w kolejności:
– katalogi świadczeń zdrowotnych,
– zasady udzielania świadczeń,
– warunki dopuszczające świadczeniodawców do realizacji świadczeń,
– jednakowa metodologia liczenia kosztów, a co za tym idzie przedziały wartości świadczeń zdrowotnych,
– jednolita sprawozdawczość.

Prace nad katalogami świadczeń były prowadzone od lutego 2002 roku. W okresie tym materiał wielokrotnie konsultowany był zarówno ze środowiskiem konsultantów regionalnych i krajowych, jak również przez osoby zajmujące się zarządzaniem jednostkami ochrony zdrowia. W wyniku tych prac zostały stworzone katalogi świadczeń zdrowotnych z zakresu lecznictwa szpitalnego, rehabilitacji, lecznictwa psychiatrycznego, opieki długoterminowej. Zostały opisane rodzaje świadczeń możliwe do realizacji w specjalistce ambulatoryjnej, zasady funkcjonowania poz.
Główny katalog świadczeń szpitalnych oparty jest na typach świadczeń wycenionych w wartościach punktowych. Opisane świadczenia i ich wycena punktowa mogą zawsze budzić pewne kontrowersje. Zdaniem osób pracujących nad stworzeniem tego systemu przyjęte katalogi nie mogą mieć formy trwałej i nieodwracalnej. Poprzez zastosowania dobrej sprawozdawczości, a następnie analiz w poszczególnych specjalnościach, co w konsekwencji powinno skutkować okresowym zmianom zarówno w ilości, części opisowej świadczeń jak i ich wycenie punktowej.
Odrębnym problemem jest sposób kontraktowania w specjalistce ambulatoryjnej i różnych formach opieki długoterminowej. I tu również prawidłowe określenie opisowe świadczenia i prawidłowe wycenienie poszczególnych świadczeń z przypisaniem warunków wykonania powinno w konsekwencji przerzucić ciężar na ten zakres świadczeń, a nie na lecznictwo szpitalne.

Artykuł ten jest wstępem do bardziej szczegółowej analizy przygotowanego projektu katalogu jednolitych świadczeń zdrowotnych, która zostanie przedstawiona w kolejnych wydaniach Menedżera Zdrowia.