123RF
W jakim zakresie pielęgniarki i położne są zobowiązane do raportowania zdarzeń medycznych?
Redaktor: Monika Stelmach
Data: 13.08.2021
Źródło: NIPiP
– Obowiązek przekazywania do SIM zdarzenia medycznego dotyczy wszystkich usługobiorców, niezależnie od źródła finansowania udzielanych świadczeń zdrowotnych, jak również niezależnie od rodzaju udzielanych świadczeń – odpowiada Ministerstwo Zdrowia na wątpliwości pielęgniarek i położnych.
Pielęgniarki i położne mają wiele wątpliwości związanych z zakresem obowiązków w związku z koniecznością raportowania zdarzeń medycznych w Systemie Informacji Medycznej w ramach platformy P1.
Naczelna Izba Pielęgniarek i Położnych zapytała Ministerstwo Zdrowia:
– czy obowiązek przekazywania danych zdarzenia medycznego, o którym mowa w art. 56 ust. 2a ww. ustawy, obejmuje wszystkie podmioty wykonujące działalność leczniczą (w tym indywidualne i grupowe praktyki zawodowe oraz podmioty lecznicze), niezależnie od zakresu udzielanych świadczeń,
– czy obowiązek przekazywania danych zdarzenia medycznego do systemu P1 dotyczy również podmiotów wykonujących działalność leczniczą, które nie prowadzą Elektronicznej Dokumentacji Medycznej lub dokumentacji medycznej w postaci elektronicznej,
– czy obowiązek przekazywania danych zdarzenia medycznego do systemu P1 obejmuje również udzielanie świadczeń zdrowotnych z zakresu świadczeń pielęgnacyjnych, w tym m.in. z zakresu opieki długoterminowej?
– jakie kategorie świadczeń zdrowotnych są wyłączone z obowiązku raportowania danych o zdarzeniach medycznych do systemu P1,
– czy podmiot wykonujący działalność leczniczą (praktyka zawodowa lub podmiot leczniczy), którego warunki organizacyjno-techniczne uniemożliwiają prowadzenie dokumentacji w postaci elektronicznej, jest zobowiązany do przekazywania danych do platformy P1, a jeżeli tak – w jaki sposób powinien zrealizować powyższy obowiązek,
– czy osoby wykonujące zawód pielęgniarki i położnej, zatrudnione na podstawie umów cywilnoprawnych lub udzielające świadczeń zdrowotnych na rzecz usługodawców w ramach własnych praktyk zawodowych, są zobowiązane do przekazywania danych o zdarzeniach medycznych do systemu P1 oraz, czy są zobowiązane do uzyskania certyfikatów WSS i TLS w systemie P1,
– kto ponosi koszt dostosowania infrastruktury teleinformatycznej praktyki zawodowej lub podmiotu leczniczego do wskazanych wyżej wymogów oraz czy przewidziane są formy wsparcia finansowego dla podmiotów zobowiązanych w celu dostosowania swoich działalności do obowiązków wynikających z przywołanych wyżej przepisów prawa,
– jakie konsekwencje prawne wiążą się z niezrealizowaniem przez usługodawców obowiązków wynikających z art. 56a ust. 2 i 4 ustawy?
Ministerstwo Zdrowia, odpowiadając, zaznaczyło, że od 1 lipca br. usługodawcy zobowiązani są:
– przekazywać do SIM dane zdarzenia medycznego przetwarzanego,
– dokonywać za pośrednictwem SIM wymiany danych zawartych w elektronicznej dokumentacji medycznej (dalej EDM) określonej w przepisach wydanych na podstawie 13a ustawy z dnia 29 kwietnia 2011 r. o systemie informacji w ochronie zdrowia( Dz.U. z 2021 r. poz. 666), zwanej dalej „ustawą o SIOZ”.
Wiceminister zdrowia Anna Głowacka napisała:
„Obowiązek przekazywania do SIM danych dotyczących zdarzenia medycznego dotyczy wszystkich usługodawców. Pojęcie usługodawcy zostało zdefiniowanie w art. 2 pkt 15 ustawy o SIOZ, zgodnie z którym usługodawcą jest świadczeniodawca, o którym mowa w art. 5 pkt 41 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2020 r. poz. 1398, z późn. zm.). Wskazany przepis z kolei definiuje świadczeniodawcę jako:
– podmiot wykonujący działalność leczniczą w rozumieniu przepisów o działalności leczniczej,
– osobę fizyczną inną niż wymieniona w pkt 1, która uzyskała fachowe uprawnienia do udzielania świadczeń zdrowotnych i udziela ich w ramach wykonywanej działalności gospodarczej,
– podmiot realizujący czynności z zakresu zaopatrzenia w wyroby medyczne,
– podmiot udzielający opieki farmaceutycznej, o której mowa w art. 4 ust. 2 ustawy z 10 grudnia 2020 r. o zawodzie farmaceuty (Dz.U. z 2021 r. poz. 97).
Należy podkreślić, że odesłanie w definicji usługodawcy zawartej w ustawie o SIOZ do przepisu art. 5 pkt 41 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych nie oznacza, iż usługodawcą będzie wyłącznie podmiot, który posiada umowę z publicznym płatnikiem (NFZ). Art. 5 pkt 41 ww. ustawy nie uzależnia bowiem nabycia statusu świadczeniodawcy od faktu posiadania umowy z NFZ (tak jak czyni to np. art. 5 pkt 14 ustawy dotyczący lekarza ubezpieczenia zdrowotnego), lecz odnosi się do szerokiego pojęcia podmiotu wykonującego działalność leczniczą, który może udzielać świadczeń zdrowotnych zarówno komercyjnie, jak i finansowanych ze środków publicznych (omawiany przepis nie wprowadza ograniczeń w tym zakresie).
Zatem obowiązek przekazywania do SIM danych dotyczących zdarzenia medycznego dotyczy wszystkich usługobiorców, niezależnie od źródła finansowania udzielanych świadczeń zdrowotnych, jak również niezależnie od rodzaju udzielanych świadczeń. W tym miejscu należy podkreślić, że przez zdarzenie medyczne należy rozumieć działanie służące profilaktyce, zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu lub poprawie zdrowia oraz inne działanie medyczne wynikające z procesu leczenia lub przepisów odrębnych regulujących zasady ich udzielania, w tym także świadczenia zdrowotne z zakresu opieki długoterminowej. Szczegółowy zakres danych zdarzenia medycznego, jakie usługodawcy zobowiązani są przekazywać do SIM w związku z wypełnieniem ciążącego na nich obowiązku, określa rozporządzenie ministra zdrowia z 26 czerwca 2020 r. w sprawie szczegółowego zakresu danych zdarzenia medycznego przetwarzanego w systemie informacji oraz sposobu i terminów przekazywania tych danych do Systemu Informacji Medycznej (Dz.U. poz. 1253). W tym miejscu warto podkreślić, że wśród przekazywanych danych są dane dotyczące elektronicznej dokumentacji medycznej, do których przekazywania będą zobowiązani usługodawcy, którzy z uwagi na rodzaj prowadzonej działalności leczniczej wytwarzają powołaną dokumentację.
Warto podkreślić, że obowiązek przekazywania danych zdarzenia medycznego ma na celu uzyskanie istotnych i kompleksowych informacji o stanie zdrowia pacjenta. W związku z powyższym pielęgniarki i położne zatrudnione na podstawie umów cywilnoprawnych w podmiocie leczniczym, jak i udzielające świadczeń zdrowotnych w ramach własnych praktyk zawodowych wyłącznie w zakładzie leczniczym, na podstawie umowy z podmiotem leczniczym prowadzącym ten zakład, nie muszą indywidualnie przekazywać danych o zdarzeniach medycznych do SIM. Wynika to z faktu, iż udzielając świadczeń zdrowotnych w ramach tych zdarzeń medycznych, pielęgniarki lub położne nie działają jako samodzielny usługodawca, lecz na rzecz (czy też w imieniu) usługodawcy, który je zatrudnia (z którym współpracują). W związku z tym to właśnie podmiot leczniczy zatrudniający (współpracujący) na ww. zasadach z pielęgniarkami i położnymi jest w tym przypadku usługodawcą w rozumieniu art. 2 pkt 15 ustawy o SIOZ, i tym samym jest zobligowany do przekazywania do SIM danych o zdarzeniach medycznych zrealizowanych w danym podmiocie leczniczym zgodnie z art. 11 ust. 3 ustawy o SIOZ.
W świetle powyższego pielęgniarki i położne, udzielając świadczeń zdrowotnych w ramach praktyk zawodowych wyłącznie w zakładzie leczniczym na podstawie umowy z podmiotem leczniczym prowadzącym ten zakład, nie muszą również podłączać się jako usługodawca do systemu e-Zdrowia (P1) na zasadach określonych w art. 7 ust. 3a3c ww. ustawy o SIOZ.
Podkreślenia wymaga natomiast, że jeżeli pielęgniarka lub położna udziela świadczeń zdrowotnych w ramach innych rodzajów praktyk zawodowych niż wykonywane wyłącznie w zakładzie leczniczym na podstawie umowy z podmiotem leczniczym prowadzącym ten zakład, to wpisuje się ona w ww. pojęcie usługodawcy i wówczas to na niej ciąży obowiązek podłączenia się do systemu e-Zdrowia i przekazywania danych zdarzenia medycznego.
Obowiązek zapewniania możliwości wymiany danych zawartych w elektronicznej dokumentacji medycznej oraz przekazywania do SIM danych zdarzenia medycznego przetwarzanego w systemie informacji spoczywa na usługodawcach. Niemniej Ministerstwo Zdrowia, Narodowy Fundusz Zdrowia oraz Centrum e-Zdrowia wspierają świadczeniodawców w procesie transformacji cyfrowej poprzez dofinansowania oraz szkolenia. Takie dofinansowanie było przewidziane w zakresie wdrażania EDM na podstawie zarządzeń prezesa NFZ, w efekcie których zrealizowano dwa pilotaże w zakresie elektronicznej dokumentacji medycznej.
Pierwszy pilotaż EDM trwał od sierpnia 2020 r. do końca kwietnia 2021 r., skierowany był do najliczniejszej grupy usługodawców realizujących świadczenia zdrowotne w ramach podstawowej opieki zdrowotnej, ambulatoryjnej opieki specjalistycznej i leczenia szpitalnego. Usługodawcy mogli uzyskać dofinansowanie nabycia i sfinansowania urządzeń informatycznych lub oprogramowania, lub usług związanych z uruchomieniem raportowania zdarzeń medycznych lub prowadzeniem wymiany EDM, które kształtowało się w przedziale od 15 tys. do 30 tys. Natomiast w ramach aktywnego udziału w pilotażu usługodawcy mogli uzyskać z NFZ finansowanie na poziomie nawet 72 570 zł miesięcznie w przypadku leczenia szpitalnego i 33 456 zł miesięcznie w pozostałych rodzajach świadczeń objętych pilotażem.
Mając na względzie potrzebę dalszego wsparcia usługodawców w omawianym procesie, uruchomiono drugi etap pilotażu EDM, który trwał do końca czerwca 2021 r. i był skierowany do wszystkich usługodawców posiadających zawarte umowy z NFZ. W ramach pilotażu usługodawcy mogli również uzyskać dofinansowanie nabycia i sfinansowania urządzeń informatycznych lub oprogramowania, lub usług związanych z uruchomieniem raportowania zdarzeń medycznych lub prowadzeniem wymiany EDM (15 tys. zł), oraz finansowanie aktywnego udziału na poziomie 15 tys. zł miesięcznie (kryterium min. tylko 20 wymian EDM miesięcznie).
Ponadto trwają szkolenia w ramach projektu «Poprawa jakości świadczonych usług medycznych poprzez zapoznanie i przeszkolenie pracowników podmiotów leczniczych z podstawowymi terminami i procesami związanymi z wystawianiem, prowadzeniem i wymianą Elektronicznej Dokumentacji Medycznej» – na każdym ze szkoleń prezentowany jest blok tematyczny obejmujący zakresem EDM i zdarzenia medyczne. Odnosząc się do pytania o konsekwencje prawne związane z niedostosowaniem się usługodawców do obowiązków wymiany danych zawartych w elektronicznej dokumentacji medycznej oraz przekazywania do SIM danych zdarzenia medycznego przetwarzanego w systemie informacji, uprzejmie informuję, że na obecnie nie przewidujemy kar lub innych konsekwencji prawno-finansowych. Jednak podmioty lecznicze powinny jak najszybciej dostosować się do ww. obowiązków, gdyż są to obowiązki wynikające z ustawy (art. 56 ust. 2a ustawy o SIOZ)”.
Naczelna Izba Pielęgniarek i Położnych zapytała Ministerstwo Zdrowia:
– czy obowiązek przekazywania danych zdarzenia medycznego, o którym mowa w art. 56 ust. 2a ww. ustawy, obejmuje wszystkie podmioty wykonujące działalność leczniczą (w tym indywidualne i grupowe praktyki zawodowe oraz podmioty lecznicze), niezależnie od zakresu udzielanych świadczeń,
– czy obowiązek przekazywania danych zdarzenia medycznego do systemu P1 dotyczy również podmiotów wykonujących działalność leczniczą, które nie prowadzą Elektronicznej Dokumentacji Medycznej lub dokumentacji medycznej w postaci elektronicznej,
– czy obowiązek przekazywania danych zdarzenia medycznego do systemu P1 obejmuje również udzielanie świadczeń zdrowotnych z zakresu świadczeń pielęgnacyjnych, w tym m.in. z zakresu opieki długoterminowej?
– jakie kategorie świadczeń zdrowotnych są wyłączone z obowiązku raportowania danych o zdarzeniach medycznych do systemu P1,
– czy podmiot wykonujący działalność leczniczą (praktyka zawodowa lub podmiot leczniczy), którego warunki organizacyjno-techniczne uniemożliwiają prowadzenie dokumentacji w postaci elektronicznej, jest zobowiązany do przekazywania danych do platformy P1, a jeżeli tak – w jaki sposób powinien zrealizować powyższy obowiązek,
– czy osoby wykonujące zawód pielęgniarki i położnej, zatrudnione na podstawie umów cywilnoprawnych lub udzielające świadczeń zdrowotnych na rzecz usługodawców w ramach własnych praktyk zawodowych, są zobowiązane do przekazywania danych o zdarzeniach medycznych do systemu P1 oraz, czy są zobowiązane do uzyskania certyfikatów WSS i TLS w systemie P1,
– kto ponosi koszt dostosowania infrastruktury teleinformatycznej praktyki zawodowej lub podmiotu leczniczego do wskazanych wyżej wymogów oraz czy przewidziane są formy wsparcia finansowego dla podmiotów zobowiązanych w celu dostosowania swoich działalności do obowiązków wynikających z przywołanych wyżej przepisów prawa,
– jakie konsekwencje prawne wiążą się z niezrealizowaniem przez usługodawców obowiązków wynikających z art. 56a ust. 2 i 4 ustawy?
Ministerstwo Zdrowia, odpowiadając, zaznaczyło, że od 1 lipca br. usługodawcy zobowiązani są:
– przekazywać do SIM dane zdarzenia medycznego przetwarzanego,
– dokonywać za pośrednictwem SIM wymiany danych zawartych w elektronicznej dokumentacji medycznej (dalej EDM) określonej w przepisach wydanych na podstawie 13a ustawy z dnia 29 kwietnia 2011 r. o systemie informacji w ochronie zdrowia( Dz.U. z 2021 r. poz. 666), zwanej dalej „ustawą o SIOZ”.
Wiceminister zdrowia Anna Głowacka napisała:
„Obowiązek przekazywania do SIM danych dotyczących zdarzenia medycznego dotyczy wszystkich usługodawców. Pojęcie usługodawcy zostało zdefiniowanie w art. 2 pkt 15 ustawy o SIOZ, zgodnie z którym usługodawcą jest świadczeniodawca, o którym mowa w art. 5 pkt 41 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2020 r. poz. 1398, z późn. zm.). Wskazany przepis z kolei definiuje świadczeniodawcę jako:
– podmiot wykonujący działalność leczniczą w rozumieniu przepisów o działalności leczniczej,
– osobę fizyczną inną niż wymieniona w pkt 1, która uzyskała fachowe uprawnienia do udzielania świadczeń zdrowotnych i udziela ich w ramach wykonywanej działalności gospodarczej,
– podmiot realizujący czynności z zakresu zaopatrzenia w wyroby medyczne,
– podmiot udzielający opieki farmaceutycznej, o której mowa w art. 4 ust. 2 ustawy z 10 grudnia 2020 r. o zawodzie farmaceuty (Dz.U. z 2021 r. poz. 97).
Należy podkreślić, że odesłanie w definicji usługodawcy zawartej w ustawie o SIOZ do przepisu art. 5 pkt 41 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych nie oznacza, iż usługodawcą będzie wyłącznie podmiot, który posiada umowę z publicznym płatnikiem (NFZ). Art. 5 pkt 41 ww. ustawy nie uzależnia bowiem nabycia statusu świadczeniodawcy od faktu posiadania umowy z NFZ (tak jak czyni to np. art. 5 pkt 14 ustawy dotyczący lekarza ubezpieczenia zdrowotnego), lecz odnosi się do szerokiego pojęcia podmiotu wykonującego działalność leczniczą, który może udzielać świadczeń zdrowotnych zarówno komercyjnie, jak i finansowanych ze środków publicznych (omawiany przepis nie wprowadza ograniczeń w tym zakresie).
Zatem obowiązek przekazywania do SIM danych dotyczących zdarzenia medycznego dotyczy wszystkich usługobiorców, niezależnie od źródła finansowania udzielanych świadczeń zdrowotnych, jak również niezależnie od rodzaju udzielanych świadczeń. W tym miejscu należy podkreślić, że przez zdarzenie medyczne należy rozumieć działanie służące profilaktyce, zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu lub poprawie zdrowia oraz inne działanie medyczne wynikające z procesu leczenia lub przepisów odrębnych regulujących zasady ich udzielania, w tym także świadczenia zdrowotne z zakresu opieki długoterminowej. Szczegółowy zakres danych zdarzenia medycznego, jakie usługodawcy zobowiązani są przekazywać do SIM w związku z wypełnieniem ciążącego na nich obowiązku, określa rozporządzenie ministra zdrowia z 26 czerwca 2020 r. w sprawie szczegółowego zakresu danych zdarzenia medycznego przetwarzanego w systemie informacji oraz sposobu i terminów przekazywania tych danych do Systemu Informacji Medycznej (Dz.U. poz. 1253). W tym miejscu warto podkreślić, że wśród przekazywanych danych są dane dotyczące elektronicznej dokumentacji medycznej, do których przekazywania będą zobowiązani usługodawcy, którzy z uwagi na rodzaj prowadzonej działalności leczniczej wytwarzają powołaną dokumentację.
Warto podkreślić, że obowiązek przekazywania danych zdarzenia medycznego ma na celu uzyskanie istotnych i kompleksowych informacji o stanie zdrowia pacjenta. W związku z powyższym pielęgniarki i położne zatrudnione na podstawie umów cywilnoprawnych w podmiocie leczniczym, jak i udzielające świadczeń zdrowotnych w ramach własnych praktyk zawodowych wyłącznie w zakładzie leczniczym, na podstawie umowy z podmiotem leczniczym prowadzącym ten zakład, nie muszą indywidualnie przekazywać danych o zdarzeniach medycznych do SIM. Wynika to z faktu, iż udzielając świadczeń zdrowotnych w ramach tych zdarzeń medycznych, pielęgniarki lub położne nie działają jako samodzielny usługodawca, lecz na rzecz (czy też w imieniu) usługodawcy, który je zatrudnia (z którym współpracują). W związku z tym to właśnie podmiot leczniczy zatrudniający (współpracujący) na ww. zasadach z pielęgniarkami i położnymi jest w tym przypadku usługodawcą w rozumieniu art. 2 pkt 15 ustawy o SIOZ, i tym samym jest zobligowany do przekazywania do SIM danych o zdarzeniach medycznych zrealizowanych w danym podmiocie leczniczym zgodnie z art. 11 ust. 3 ustawy o SIOZ.
W świetle powyższego pielęgniarki i położne, udzielając świadczeń zdrowotnych w ramach praktyk zawodowych wyłącznie w zakładzie leczniczym na podstawie umowy z podmiotem leczniczym prowadzącym ten zakład, nie muszą również podłączać się jako usługodawca do systemu e-Zdrowia (P1) na zasadach określonych w art. 7 ust. 3a3c ww. ustawy o SIOZ.
Podkreślenia wymaga natomiast, że jeżeli pielęgniarka lub położna udziela świadczeń zdrowotnych w ramach innych rodzajów praktyk zawodowych niż wykonywane wyłącznie w zakładzie leczniczym na podstawie umowy z podmiotem leczniczym prowadzącym ten zakład, to wpisuje się ona w ww. pojęcie usługodawcy i wówczas to na niej ciąży obowiązek podłączenia się do systemu e-Zdrowia i przekazywania danych zdarzenia medycznego.
Obowiązek zapewniania możliwości wymiany danych zawartych w elektronicznej dokumentacji medycznej oraz przekazywania do SIM danych zdarzenia medycznego przetwarzanego w systemie informacji spoczywa na usługodawcach. Niemniej Ministerstwo Zdrowia, Narodowy Fundusz Zdrowia oraz Centrum e-Zdrowia wspierają świadczeniodawców w procesie transformacji cyfrowej poprzez dofinansowania oraz szkolenia. Takie dofinansowanie było przewidziane w zakresie wdrażania EDM na podstawie zarządzeń prezesa NFZ, w efekcie których zrealizowano dwa pilotaże w zakresie elektronicznej dokumentacji medycznej.
Pierwszy pilotaż EDM trwał od sierpnia 2020 r. do końca kwietnia 2021 r., skierowany był do najliczniejszej grupy usługodawców realizujących świadczenia zdrowotne w ramach podstawowej opieki zdrowotnej, ambulatoryjnej opieki specjalistycznej i leczenia szpitalnego. Usługodawcy mogli uzyskać dofinansowanie nabycia i sfinansowania urządzeń informatycznych lub oprogramowania, lub usług związanych z uruchomieniem raportowania zdarzeń medycznych lub prowadzeniem wymiany EDM, które kształtowało się w przedziale od 15 tys. do 30 tys. Natomiast w ramach aktywnego udziału w pilotażu usługodawcy mogli uzyskać z NFZ finansowanie na poziomie nawet 72 570 zł miesięcznie w przypadku leczenia szpitalnego i 33 456 zł miesięcznie w pozostałych rodzajach świadczeń objętych pilotażem.
Mając na względzie potrzebę dalszego wsparcia usługodawców w omawianym procesie, uruchomiono drugi etap pilotażu EDM, który trwał do końca czerwca 2021 r. i był skierowany do wszystkich usługodawców posiadających zawarte umowy z NFZ. W ramach pilotażu usługodawcy mogli również uzyskać dofinansowanie nabycia i sfinansowania urządzeń informatycznych lub oprogramowania, lub usług związanych z uruchomieniem raportowania zdarzeń medycznych lub prowadzeniem wymiany EDM (15 tys. zł), oraz finansowanie aktywnego udziału na poziomie 15 tys. zł miesięcznie (kryterium min. tylko 20 wymian EDM miesięcznie).
Ponadto trwają szkolenia w ramach projektu «Poprawa jakości świadczonych usług medycznych poprzez zapoznanie i przeszkolenie pracowników podmiotów leczniczych z podstawowymi terminami i procesami związanymi z wystawianiem, prowadzeniem i wymianą Elektronicznej Dokumentacji Medycznej» – na każdym ze szkoleń prezentowany jest blok tematyczny obejmujący zakresem EDM i zdarzenia medyczne. Odnosząc się do pytania o konsekwencje prawne związane z niedostosowaniem się usługodawców do obowiązków wymiany danych zawartych w elektronicznej dokumentacji medycznej oraz przekazywania do SIM danych zdarzenia medycznego przetwarzanego w systemie informacji, uprzejmie informuję, że na obecnie nie przewidujemy kar lub innych konsekwencji prawno-finansowych. Jednak podmioty lecznicze powinny jak najszybciej dostosować się do ww. obowiązków, gdyż są to obowiązki wynikające z ustawy (art. 56 ust. 2a ustawy o SIOZ)”.
