Dokładność przede wszystkim

O badaniach endoskopowych oraz o koniecznej dokładności przy ich przeprowadzaniu mówi dr Tomasz Marek z Kliniki Gastroenterologii Śląskiego Uniwersytetu Medycznego.

Kiedy należy wykonać badanie endoskopowe?
Przeprowadza się je w celu oceny przewodu pokarmowego i w wypadku niektórych chorób jest to podstawowe badanie diagnostyczne, a w wypadku innych jest to metoda uzupełniająca (wskazaniem może być na przykład zmiana znaleziona w badaniu radiologicznym, która wymaga potwierdzenia w badaniu endoskopowym). Endoskopia ma bowiem na celu wykrycie jakiejkolwiek zmiany w przewodzie pokarmowym. Jeśli kogoś boli brzuch, należy sprawdzić, dlaczego tak się dzieje.
Jak przeprowadza się to badanie?
Przez usta albo przez odbyt; wyjątkowo przez nos. Wprowadza się endoskop, określony fragment przewodu pokarmowego rozdmuchuje się powietrzem albo dwutlenkiem węgla i ogląda. Gastroskopia służy do oceny przełyku, żołądka i dwunastnicy, kolonoskopia zaś do oceny końcowego odcinka jelita krętego i grubego.
Czy są choroby bardziej i mniej powszechne?
Tak. Najpowszechniejsza chorobą rozpoznawaną w górnym odcinku przewodu pokarmowego jest refluksowe zapalenie przełyku, często spotyka się przełyk Barretta czy żylaki przełyku. W żołądku najczęściej spotykamy różne postacie zapalenia, rzadziej polipy, wrzody, nowotwory. Czasem mamy do czynienia ze zmianami przednowotworowymi. W dwunastnicy także możemy zdiagnozować zapalenie lub wrzody. Te wszystkie choroby leczy się farmakologicznie, a rolą endoskopii jest ich rozpoznanie.
Ale wykorzystuje się ją także do zabiegów.
Tak. Na przykład jesteśmy w stanie zatamować krwawienie czy usunąć żylaki przełyku, usuwać polipy, możemy usuwać ciała obce.
Jak trzeba patrzeć na przewód pokarmowy?
Przewód pokarmowy ma w zależności od odcinka różny kształt i zabarwienie, różne są układy fałdów. Każda zmiana patologiczna w endoskopii stanowi zmianę wysokości powierzchni (uwypuklenie lub zagłębienie) i/lub zmianę jej zabarwienia. Na przykład nadżerka w przełyku będzie się charakteryzować zagłębionym zaczerwienieniem, czasem z białym nalotem włóknika, a żylaki lub flebektazje mają barwę sinawych uwypukleń.
Ile czasu trwa endoskopia?
Dobrze wykonane badanie powinno trwać tyle, ile trzeba, w praktyce dla gastroskopii jest to najczęściej od 10 do 15 minut. Kolonoskopia przeważnie trwa nieco dłużej. Inaczej nie da się porządnie obejrzeć przewodu pokarmowego. Czasem kilka minut zajmuje pobranie wycinków z żołądka lub dwunastnicy.
Jakie jest to badanie dla pacjenta?
Nieprzyjemne. Endoskop wprowadzamy przez gardło, co wywołuje odruchy wymiotne. W standardowym badaniu nie ma jednak powodu, aby przeprowadzać je w znieczuleniu, wystarczy miejscowe znieczulenie gardła. Jeżeli wykonujemy badanie z poszerzeniem układu pokarmowego, wtedy konieczne staje się znieczulenie, podobnie jeśli musimy pobrać wiele wycinków do badania. Kolonoskopia bywa badaniem bolesnym, co wynika najczęściej z rozdęcia jelita powietrzem, ale sprawny endoskopista tak wykonuje badania, aby dyskomfort dla chorego był jak najmniejszy.
Kiedy trzeba pobrać dużo wycinków?
Typowym wskazaniem jest nadzór długoterminowy w przełyku Barreta lub w chorobach zapalnych jelita grubego, wtedy pobieramy wiele wycinków.
Jakim sprzętem przeprowadza się badanie endoskopowe?
Endoskop to długa giętka rura zakończona końcówką z procesorem obrazu i oświetleniem, aby można było zobaczyć, co dzieje się w przewodzie pokarmowym. Endoskop ma długość od metra nawet do 1,8 m. Enteroskop ma nawet 2 m. Enteroskop służy do oglądania jelita cienkiego. Średnica standardowego gastroskopu ma 9 mm, gastroskopu przeznosowego 5 mm, zaś kolonoskopu 13 mm.
Co musi wiedzieć lekarz przeprowadzający endoskopię?
Wszystko. Musi się znać na sprzęcie, na technice badania, na wskazaniach i przeciwskazaniach, musi potrafić identyfikować wszystkie zmiany.
Jak długo trwa nauka?
Kilka lat, chociaż w zasadzie endoskopista uczy się stale. To wszystko widać, tylko trzeba wiedzieć, jak wygląda prawidłowa ściana przewodu pokarmowego, a jak nieprawidłowa. Proces uczenia się endoskopii wymaga oglądania atlasów oraz przeprowadzania badań. To lata doświadczenia i ćwiczeń. Nie da się inaczej, żeby zauważyć wczesnego raka, który może się różnić dyskretnym zagłębieniem lub uniesieniem. Trzeba po prostu wiedzieć, jak ta zmiana ma wyglądać. A i tak stuprocentowej pewności nie ma nigdy. Nawet przeprowadzając 200 endoskopii górnego odcinka, niekoniecznie można zobaczyć raka, może kilka wrzodów. Ja robię endoskopie od ponad 20 lat, a są zmiany, których nigdy nie wiedziałem.
Co jest najważniejsze przy endoskopii?
Najważniejsze jest to, żeby przeprowadzić badanie wysokiej jakości. A żeby tak było, trzeba zrobić wiele rzeczy przed jego rozpoczęciem i po zakończeniu. To jest na przykład uzyskanie w sposób prawidłowy zgody chorego na badanie, chory musi być w pełni poinformowany o korzyściach, ale i o możliwych powikłaniach. Lekarz powinien upewnić się co do wskazań. Jeśli mamy do czynienia z niestandardowym wskazaniem, należy odpowiednio uzasadnić wykonanie badania. Kolejną rzeczą jest przygotowanie pacjenta. Trzeba przede wszystkim przeprowadzić dobrze wywiad, dowiedzieć się o jego dolegliwościach, stosowanych lekach. Samo badanie należy przeprowadzać bardzo dokładnie, czyli bez pośpiechu, odpowiednio je dokumentując. I na koniec, badanie trzeba odpowiednio dobrze opisać.

Rozmawiała Marta Koblańska