Perspektywy terapeutyczne w nieswoistych zapaleniach jelit

Aktualnie leczenie nieswoistych zapaleń jelit (NZJ): choroby Leśniowskiego-Crohna (ChLC) i wrzodziejącego zapalenia jelita grubego (WZJG), oparte jest o steroidoterapię, immunosupresję, leki przeciwzapalne o działaniu miejscowym oraz leczenie biologiczne, tj. przeciwciała monoklonalne przeciw czynnikowi martwicy guzów alfa, takie jak infliksymab i adalimumab. Leiman i Lichtenstein podsumowali postępy w badaniach nad nowymi terapiami w NZJ.

Wedolizumab to przeciwciało monoklonalne przeciw integrynie α4β7. Badania kliniczne potwierdziły, że blokada integryny α4β7 skutkuje działaniem przeciwzapalnym o zwiększonej swoistości względem jelita. W maju 2014 r. Europejska Agencja ds. Leków dopuściła wedolizumab do wykorzystania w ChLC i WZJG, a amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FDA, United States Food and Drug Administration) zezwoliła na jego stosowanie w leczeniu ChLC i WZJG o co najmniej umiarkowanym nasileniu. Ertolizumab, który jest przeciwciałem przeciw podjednostce β7 integryny α4β7, w badaniu klinicznym drugiej fazy był skuteczny w indukowaniu remisji WZJG [1]. Eksperymentalnym lekiem o podobnym działaniu, który jednak można podawać doustnie, jest AJM300. Wciąż trwają badania nad skutecznością innych substancji, o których wiadomo, że mają potencjał oddziaływania na białka adhezyjne jelita. Celem terapeutycznym są także kinazy janusowe, które przekazują sygnały wewnątrzkomórkowe związane z aktywacją receptorów przez wiele interleukin. Tofacitinib jest inhibitorem trzech kinaz janusowych, który może być podawany doustnie. W badaniu klinicznym drugiej fazy był on skuteczny w indukcji remisji WZJG. Ustekinumab to przeciwciało monoklonalne przeciwko interleukinom 12 i 23, dopuszczone w Unii Europejskiej i Stanach Zjednoczonych do leczenia łuszczycy. Obiecujące są wyniki pierwszych badań skuteczności ustekinumabu w ciężkiej ChLC. Trwają badania nad skutecznością również innych antagonistów chemokin, w tym dla receptora chemokinowego 9 (CCX282-B) i indukowanego interferonem gamma białka 10 (BMS-936557). W badaniu przeprowadzonym z udziałem 36 pacjentów z ChLC odsetek chorych, u których uzyskano odpowiedź kliniczną wyniósł 80% w grupie, w której stosowano przeciwciało przeciw interleukinie 6 i 31% w grupie kontrolnej. Lachinimod jest immunomodulatorem o skuteczności wykazanej w stwardnieniu rozsianym. Trwają badania nad jego zastosowaniem w ChLC. Wyniki randomizowanego badania klinicznego wyciągu z zioła Andrographis paniculata, który może zmniejszać aktywność limfocytów B, wskazały na jego skuteczność w indukowaniu odpowiedzi klinicznej w grupie chorych z WZJG. Choć niektóre badania nad technikami wykorzystania komórek macierzystych w IBD dały obiecujące rezultaty, ich bezpieczeństwo wciąż uważa się za niepewne. Do potencjalnych metod mogących znaleźć zastosowanie w leczeniu NZJ należą interwencje zmierzające do modyfikacji jelitowego mikrobiomu: przeszczep mikroflory jelitowej, probiotyki, a także leczenie immunomodulujące talidomidem.

[1] Vermeire S, O'Byrne S, Keir M, i wsp. Etrolizumab as induction therapy for ulcerative colitis: a randomised, controlled, phase 2 trial. Lancet 2014; doi: 10.1016/S0140-6736(14)60661-9.