Prokalcytonina w diagnostyce powikłań infekcyjnych ostrego martwiczego zapalenia trzustki

Powikłania infekcyjne (zakażenie miejscowe, sepsa, wstrząs septyczny) istotnie pogarszają rokowanie pacjentów z ostrym martwiczym zapaleniem trzustki. Na podstawie prospektywnego badania 151 chorych stwierdzono, że stężenie prokalcytoniny w surowicy jest skutecznym narzędziem w diagnostyce uogólnionych powikłań infekcyjnych u tych chorych.

Ostre zapalenie trzustki to jedna z najcięższych i najgroźniejszych chorób narządów jamy brzusznej. W ostatnich dziesięcioleciach dokonał się postęp w leczeniu zachowawczym i chirurgicznym, jednak śmiertelność w ostrym martwiczym zapaleniu trzustki (acute necrotizing pancreatitis – ANP) pozostaje wysoka – od 9 proc. do 36 proc. Powikłania infekcyjne istotnie pogarszają rokowanie pacjentów z ANP. Na wysoką śmiertelność chorych z ANP z powikłaniami ropnymi i septycznymi duży wpływ ma późne rozpoznanie. Kliniczne i laboratoryjne parametry zespołu ogólnoustrojowej odpowiedzi zapalnej (systemic inflammatory response syndrome – SIRS) są niespecyficzne. W diagnostyce różnicowej między SIRS a sepsą stosowano różne markery serologiczne, m.in. prokalcytoninę (procalcitonin – PCT). W ostatnim czasie pojawiły się doniesienia wskazujące, że stężenie PCT może stanowić kryterium diagnostyczne zakażenia bakteryjnego w tkance martwiczej trzustki.

Celem badania, którego wyniki opublikowano na łamach „Studiów Medycznych” była cena przydatności oznaczenia PCT we wczesnej diagnostyce powikłań infekcyjnych ANP.

Prospektywne badanie kohortowe przeprowadzono w regionalnym szpitalu w Czerniowcach w Ukrainie od lutego 2016 r. do grudnia 2020 r. W tym okresie do poradni przyjęto 758 pacjentów z ostrym zapaleniem trzustki. Kryterium włączenia do badania było stwierdzenie objawów martwicy trzustki w tomografii komputerowej z kontrastem – odnotowano 211 przypadków ANP. Kryteriami wykluczającymi były: wiek poniżej 18 i powyżej 80 lat, niedawne interwencje chirurgiczne, psychozy, ciąża oraz przewlekłe zapalenie trzustki w wywiadzie. Ostatecznie do badania włączono 151 pacjentów z ANP. Wszyscy zostali przyjęci na jeden oddział intensywnej terapii. Przed podjęciem leczenia interwencyjnego od pacjentów pobrano próbki osocza w celu oznaczenia PCT. Na podstawie wyników badań mikrobiologicznych podzielono je na 4 grupy: SIRS bez zakażenia, zakażenie miejscowe, sepsa i wstrząs septyczny. Użyteczność oznaczenia PCT w diagnostyce powikłań infekcyjnych ANP określono za pomocą analizy ROC.

Zakażenie w przebiegu ostrego zapalenia trzustki rozpoznano u 89 (55,6 proc.) pacjentów. Miejscowe powikłania ropne stwierdzono w 27 przypadkach, sepsę w 33, a wstrząs septyczny w 29. U 62 pacjentów z jałowym ANP stężenie PCT było wyższe niż u osób zdrowych i wynosiło 1,34 ±0,19 ng/ml (p = 0,045). Rozwojowi zakażenia w przebiegu ANP towarzyszył wzrost stężenia PCT u chorych z sepsą do 5,03 ±1,38 ng/ml (p = 0,001) i wstrząsem septycznym do 7,21 ±1,91 ng/ml (p = 0,001). U osób z zakażeniem miejscowym stężenie wynosiło 2,03 ±0,48 ng/ml (p = 0,072). Stężenie PCT powyżej 4,0 ng/ml było niekorzystnym czynnikiem rokowniczym co do przeżycia. U osób zmarłych stężenie PCT było dwukrotnie wyższe niż u osób, które przeżyły (p < 0,05).

Oznaczanie stężenia PCT w surowicy jest skutecznym narzędziem w diagnostyce uogólnionych powikłań infekcyjnych ANP. Stopień wzrostu stężenia PCT w surowicy koreluje z ciężkością stanu pacjenta według skali APACHE II. Stężenie PCT powyżej 4,0 ng/ml wskazuje na niekorzystne rokowanie co do przeżycia.

Pełna treść artykułu: Oleksandr Rotar, Igor Khomiak, Tamara Khristich, Dmytro Hontsariuk, Kateryna Ferfetska, Tetiana Temerivsjka, Viktor Kropyva. Procalcitonin is an effective tool for the diagnosis of generalized forms of infectious complications in patients with acute necrotizing pancreatitis. Medical Studies/Studia Medyczne 2022; 38 (1): 1-5.