RPO: Polskie państwo jest bezradne wobec problemu FASD

Rozproszone działania interwencyjne, profilaktyczne i edukacyjne nie dają efektu zachowania pełnej abstynencji przez ciężarne. Dlatego konieczna jest międzyresortowa debata w celu wypracowania kompleksowych rozwiązań umożliwiających realizację prawa dziecka do życia i ochrony zdrowia – pisze RPO do ministra zdrowia Adama Niedzielskiego.

Rzecznik praw obywatelskich w piśmie do minister rodziny i polityki społecznej Marleny Maląg oraz ministra zdrowia Adama Niedzielskiego zauważa, że nadal rodzi się wiele dzieci z FASD (Fetal Alcohol Spectrum Disorder, spektrum płodowych zaburzeń alkoholowych). Na 300 tys. urodzeń aż tysiąc dzieci rodzi się z płodowym zespołem alkoholowym. Z FASD się nie wyrasta, nie ma na to leków, a obciążony nim człowiek będzie zmagał się z konsekwencjami całe życie.

RPO powołuje się na art. 71 ust. 2 konstytucji, który nakazuje, aby matka przed i po urodzeniu dziecka otrzymała szczególną pomoc władz publicznych. Konstytucja w art. 68 ust. 3 podkreśla obowiązek władz zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom i kobietom ciężarnym. Ratyfikowana przez Polskę Konwencja o prawach dziecka gwarantuje, że państwo odpowiednio zabezpieczy prawo dziecka do życia i ochrony zdrowia, m.in. podejmie niezbędne kroki w celu zapewnienia matkom właściwej opieki zdrowotnej w okresie przed i po urodzeniu, a także będzie podejmowało wszelkie kroki na rzecz zniesienia tradycyjnych praktyk przynoszących szkodę zdrowiu dziecka.

Zdaniem RPO gwarancje te - zarówno w stosunku do kobiet w ciąży, jak i dzieci - nie są w pełni realizowane. Rozproszone działania interwencyjne, profilaktyczne i edukacyjne w obszarze ochrony zdrowia nie przynoszą oczekiwanego rezultatu w postaci zachowania pełnej abstynencji przez ciężarne.

Próżno też doszukiwać się regulacji prawnych w obszarze systemu wsparcia rodzin, które zwracałyby uwagę na problem uzależnienia kobiet w ciąży w kontekście dostępu do świadczeń pomocowych, m.in. świadczeń rodzinnych, świadczenia wychowawczego, programu „Za życiem”. Brak jest też skutecznych mechanizmów profilaktycznych. Występuje swoista bezradność państwa wobec zagrożenia, jakie dla dziecka niesie spożywanie alkoholu przez kobietę w ciąży.

– To jaskrawy przykład obniżenia standardu ochrony gwarantowanych konstytucyjnie praw podstawowych - poprzez pozbawienie dziecka prawnej ochrony. Dziecko z zespołem poalkoholowym to dziecko krzywdzone, któremu pomoc, poprzez działania na rzecz jego mamy, nie przyszły na czas. Konieczne więc, w ocenie rzecznika, jest podjęcie szerszej międzyresortowej debaty w celu wypracowania kompleksowych rozwiązań na rzecz realizacji fundamentalnych praw dziecka do życia i ochrony zdrowia – twierdzi RPO.

I dalej pisze, że gdy uzależnienie dotyka ciężarną, powinna zostać wdrożona specjalna procedura szybkiej ścieżki odwykowej w przystosowanych miejscach spełniających kryteria łączenia opieki nad kobietą w ciąży z terapią uzależnienia w trybie stacjonarnym.

Jak najszybsze unormowanie ograniczenia uzależnienia wśród kciężarnych powinno być jednym z priorytetów polityki prozdrowotnej i prorodzinnej państwa, gdyż konsekwencje zaniechań w tym obszarze dotkliwie uderzają w grupy najsłabsze.

Szeroko rozumiana problematyka FASD winna stać się podmiotem wspólnych działań MZ oraz MRiPS, co powinno zaowocować opracowaniem i wdrożeniem systemowych rozwiązań profilaktyki i leczenia uzależnienia od alkoholu kobiet w ciąży oraz pomocy rodzinie, w której wychowuje się dziecko z FASD.

Zastępca RPO Stanisław Trociuk prosi ministrów o stanowiska i podjęcie stosownych działań.