Wyniki badań naukowców nad mechanizmami rozwoju padaczki opublikowane w czasopiśmie Annals of Neurology
Autor: Anna Soboń
Data: 16.12.2020
Źródło: mat. prasowe
Wyniki badania EPISTOP, w którym brało udział 16 ośrodków z Europy, USA i Australii (10 ośrodków klinicznych, 5 laboratoriów i jeden ośrodek administracyjny), a koordynowanego przez prof. dr hab. med. Sergiusza Jóźwiaka, kierownika Kliniki Neurologii Dziecięcej WUM zostały opublikowane w oficjalnym piśmie Amerykańskiej Akademii Neurologii „Annals of Neurology”.
EPISTOP to pierwszy na świecie międzynarodowy program naukowo-badawczy, w którym badane były mechanizmy rozwoju padaczki od etapu powstawania pierwszych zmian w mózgu, zanim jeszcze widoczne są napady drgawek. Projekt był największym badaniem medycznym finansowanym ze środków 7 Programu Ramowego UE i koordynowanym przez polski ośrodek (Instytut Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka).
„Obecnie wiadomo, że napady padaczkowe to końcowy efekt długotrwałego procesu zwanego epileptogenezą, który obejmuje zmiany molekularne i strukturalne mózgu prowadzące do padaczki. Według obecnie obowiązujących zasad postępowania w padaczce, leczenie rozpoczyna się
w momencie pojawienia się napadów drgawek. Niestety, u małych dzieci im dłuższy jest czas pomiędzy pierwszymi napadami a włączeniem leczenia, tym większe jest ryzyko lekoopornej padaczki oraz zaburzeń rozwoju dziecka” – mówi prof. Sergiusz Jóźwiak.
W 2006 roku grupa prof. Jóźwiaka z IPCZD rozpoczęła pilotażowe badanie, w którym niewielkiej grupie pacjentów ze stwardnieniem guzowatym podano leczenie przeciwpadaczkowe nieco wcześniej niż przed wystąpieniem drgawek, ale po stwierdzeniu u nich wyładowań w mózgu za pomocą badania EEG.
„Korzystne wyniki tego badania, wskazujące na możliwość zapobiegania ciężkiej padaczce u dzieci, stanowiły podstawę do opracowania projektu EPISTOP. Miał on na celu nie tylko potwierdzenie tych wstępnych wyników, ale także badanie mechanizmów powstawania padaczki u dzieci” – tłumaczy prof. Sergiusz Jóźwiak.
W projekcie EPISTOP uczestniczyły niemowlęta ze stwardnieniem guzowatym, w wieku do 4. miesiąca życia, u których jeszcze nie doszło do napadów padaczkowych. W sumie we wszystkich ośrodkach klinicznych w Europie i Australii do projektu włączono 101 dzieci. Każde dziecko badane było do ukończenia 2. roku życia. U każdego uczestnika badania przeprowadzano początkowo co 4 tygodnie, a następnie co 6 tygodni wykonywano badanie EEG w celu wykrycia wyładowań przed napadami padaczkowymi.
Wyniki badania EPISTOP wykazały, że profilaktyczne leczenie przeciwpadaczkowe znacząco zmniejsza ryzyko wystąpienia padaczki, a także jej ciężkość i ryzyko lekooporności. Równocześnie całkowicie zapobiega wystąpieniu napadów skłonów. W całym badaniu EPISTOP nie stwierdzono u żadnego dziecka cięższych form opóźnienia rozwoju.
Równocześnie w czasie trwania projektu EPISTOP, pacjenci uczestniczący w badaniu opublikowanym w 2011 roku osiągnęli wiek szkolny.
„Ich dłuższa obserwacja pokazała, że pacjenci leczeni profilaktycznie są w większości wolni od napadów padaczki. U połowy dzieci można było odstawić leczenie, a rozwój 80% z nich jest zupełnie prawidłowy, mogą chodzić do szkoły razem ze zdrowymi rówieśnikami. Jest to ogromna zmiana w porównaniu do grupy leczonej po napadach, wśród której tylko 20% dzieci rozwija się prawidłowo w wieku szkolnym, zaś większość dzieci ma opóźnienie rozwoju i cechy autystyczne” – mówi prof. Sergiusz Jóźwiak.
Poza częścią kliniczną, w projekcie EPISTOP podjęto po raz pierwszy kompleksowe badania, zmierzające do wykrycia mechanizmów powstawania padaczki i jej niekorzystnego wpływu na rozwój dzieci. EPISTOP wykorzystuje szeroki wachlarz badań, od najbardziej podstawowych ocen klinicznych, przez analizy sygnałów elektrycznych pochodzących z mózgu (EEG), obrazów uzyskanych w rezonansie magnetycznym, do zaawansowanych metod molekularnych badań genów, RNA i białek. Niezwykle istotne jest także to, że niektóre mechanizmy rozwoju padaczki obserwowane w stwardnieniu guzowatym mogą tłumaczyć powstawanie napadów nie tylko w tej chorobie, ale w wielu innych rodzajach padaczki. Chociaż EPISTOP zakończył się formalnie w 2019 roku, prace nad tą częścią projektu jeszcze trwają.
„Obecnie wiadomo, że napady padaczkowe to końcowy efekt długotrwałego procesu zwanego epileptogenezą, który obejmuje zmiany molekularne i strukturalne mózgu prowadzące do padaczki. Według obecnie obowiązujących zasad postępowania w padaczce, leczenie rozpoczyna się
w momencie pojawienia się napadów drgawek. Niestety, u małych dzieci im dłuższy jest czas pomiędzy pierwszymi napadami a włączeniem leczenia, tym większe jest ryzyko lekoopornej padaczki oraz zaburzeń rozwoju dziecka” – mówi prof. Sergiusz Jóźwiak.
W 2006 roku grupa prof. Jóźwiaka z IPCZD rozpoczęła pilotażowe badanie, w którym niewielkiej grupie pacjentów ze stwardnieniem guzowatym podano leczenie przeciwpadaczkowe nieco wcześniej niż przed wystąpieniem drgawek, ale po stwierdzeniu u nich wyładowań w mózgu za pomocą badania EEG.
„Korzystne wyniki tego badania, wskazujące na możliwość zapobiegania ciężkiej padaczce u dzieci, stanowiły podstawę do opracowania projektu EPISTOP. Miał on na celu nie tylko potwierdzenie tych wstępnych wyników, ale także badanie mechanizmów powstawania padaczki u dzieci” – tłumaczy prof. Sergiusz Jóźwiak.
W projekcie EPISTOP uczestniczyły niemowlęta ze stwardnieniem guzowatym, w wieku do 4. miesiąca życia, u których jeszcze nie doszło do napadów padaczkowych. W sumie we wszystkich ośrodkach klinicznych w Europie i Australii do projektu włączono 101 dzieci. Każde dziecko badane było do ukończenia 2. roku życia. U każdego uczestnika badania przeprowadzano początkowo co 4 tygodnie, a następnie co 6 tygodni wykonywano badanie EEG w celu wykrycia wyładowań przed napadami padaczkowymi.
Wyniki badania EPISTOP wykazały, że profilaktyczne leczenie przeciwpadaczkowe znacząco zmniejsza ryzyko wystąpienia padaczki, a także jej ciężkość i ryzyko lekooporności. Równocześnie całkowicie zapobiega wystąpieniu napadów skłonów. W całym badaniu EPISTOP nie stwierdzono u żadnego dziecka cięższych form opóźnienia rozwoju.
Równocześnie w czasie trwania projektu EPISTOP, pacjenci uczestniczący w badaniu opublikowanym w 2011 roku osiągnęli wiek szkolny.
„Ich dłuższa obserwacja pokazała, że pacjenci leczeni profilaktycznie są w większości wolni od napadów padaczki. U połowy dzieci można było odstawić leczenie, a rozwój 80% z nich jest zupełnie prawidłowy, mogą chodzić do szkoły razem ze zdrowymi rówieśnikami. Jest to ogromna zmiana w porównaniu do grupy leczonej po napadach, wśród której tylko 20% dzieci rozwija się prawidłowo w wieku szkolnym, zaś większość dzieci ma opóźnienie rozwoju i cechy autystyczne” – mówi prof. Sergiusz Jóźwiak.
Poza częścią kliniczną, w projekcie EPISTOP podjęto po raz pierwszy kompleksowe badania, zmierzające do wykrycia mechanizmów powstawania padaczki i jej niekorzystnego wpływu na rozwój dzieci. EPISTOP wykorzystuje szeroki wachlarz badań, od najbardziej podstawowych ocen klinicznych, przez analizy sygnałów elektrycznych pochodzących z mózgu (EEG), obrazów uzyskanych w rezonansie magnetycznym, do zaawansowanych metod molekularnych badań genów, RNA i białek. Niezwykle istotne jest także to, że niektóre mechanizmy rozwoju padaczki obserwowane w stwardnieniu guzowatym mogą tłumaczyć powstawanie napadów nie tylko w tej chorobie, ale w wielu innych rodzajach padaczki. Chociaż EPISTOP zakończył się formalnie w 2019 roku, prace nad tą częścią projektu jeszcze trwają.
