iStock
Czy lekarz jest funkcjonariuszem publicznym?
Redaktor: Krystian Lurka
Data: 16.12.2022
Źródło: Biuletyn Wielkopolskiej Izby Lekarskiej/Magdalena Zamroczyńska
W trakcie wykonywania czynności zawodowych lekarze często mierzą się z agresją ze strony pacjenta, jego rodziny lub znajomych. W związku z tym powstaje pytanie, czy w obliczu ataku pacjenta medycy są objęci szczególną ochroną prawną, a w konsekwencji – czy lekarze są funkcjonariuszami publicznymi?
Tekst adwokat, dr n. praw. Magdaleny Zamroczyńskiej z Katedry Prawa Medycznego i Farmaceutycznego Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu:
Wskazanie, kto jest funkcjonariuszem publicznym, znajdziemy w art. 115 § 13 Kodeksu karnego, katalog ten nie obejmuje lekarzy. Oznacza to, że z samego faktu wykonywania zawodu lekarze nie są uznawani za funkcjonariuszy publicznych. Wypowiedział się w tej kwestii Sąd Najwyższy w wyroku z 27 listopada 2000 r. (sygn. akt WKN 27/00), stwierdzając, że: „Lekarz zatrudniony w publicznej służbie zdrowia może być uznany za funkcjonariusza publicznego w rozumieniu art. 115 § 13 k.k. jedynie wówczas, gdy swój zawód łączy z funkcjami o charakterze administracyjnym. (…) Do kręgu takich osób mógłby zatem zostać zaliczony np. dyrektor szpitala, lekarz zatrudniony w urzędzie wojewody lub kasie chorych. Wymienieni przykładowo byliby więc funkcjonariuszami publicznymi z tego powodu, że będąc lekarzami, równolegle pełniliby określone funkcje administracyjne. W tym układzie również odpowiedzialność karna tych osób układałaby się „dwutorowo”. Jako lekarzy – za wadliwe wykonywanie czynności zawodowych, natomiast z racji zatrudnienia w administracji służby zdrowia – jako funkcjonariuszy publicznych za przekroczenie swoich uprawnień lub niedopełnienie obowiązków ze szkodą dla interesu publicznego lub prywatnego (art. 231 k.k.)”.
Nawiązując do powyższego, trzeba wskazać na treść przepisu art. 44 ustawy z 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty, zgodnie z którymi lekarzowi przysługuje ochrona prawna należna funkcjonariuszowi publicznemu, jeżeli:
1) wykonuje czynności w ramach świadczeń pomocy doraźnej lub udziela pomocy lekarskiej w każdym przypadku, gdy zwłoka w jej udzieleniu mogłaby spowodować niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia,
2) wykonuje zawód w podmiocie wykonującym działalność leczniczą, który zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, w związku z udzielaniem świadczeń zdrowotnych w tym podmiocie.
Ochrona prawna należna lekarzowi jak funkcjonariuszowi publicznemu wiąże się z konkretnymi przepisami Kodeksu karnego dotyczącymi:
• naruszenia nietykalności cielesnej funkcjonariusza publicznego lub osoby do pomocy mu przybranej podczas lub w związku z pełnieniem obowiązków służbowych (art. 222 § 1 k.k.)
• dopuszczenia się czynnej napaści na funkcjonariusza publicznego lub osoby do pomocy mu przybranej podczas lub w związku z pełnieniem obowiązków służbowych poprzez działanie wspólnie i w porozumieniu z inną osobą, lub używanie broni palnej, noża lub innego podobnie niebezpiecznego przedmiotu albo środka obezwładniającego, jak również spowodowania w wyniku czynnej napaści skutku w postaci ciężkiego uszczerbku na zdrowiu funkcjonariusza publicznego lub osoby do pomocy mu przybranej (art. 223 k.k.)
• znieważenia funkcjonariusza publicznego lub osoby do pomocy mu przybranej podczas i w związku z pełnieniem obowiązków służbowych (art. 226 § 1 k.k.).
W kontekście statusu lekarza należy również wskazać na „osobę pełniącą funkcję publiczną”, zdefiniowaną w art. 115 § 19 k.k. w następujący sposób: Osobą pełniącą funkcję publiczną jest funkcjonariusz publiczny, członek organu samorządowego, osoba zatrudniona w jednostce organizacyjnej dysponującej środkami publicznymi, chyba że wykonuje wyłącznie czynności usługowe, a także inna osoba, której uprawnienia i obowiązki w zakresie działalności publicznej są określone lub uznane przez ustawę lub wiążącą Rzeczpospolitą Polską umowę międzynarodową. W uchwale z 20 czerwca 2001 r. w sprawie o sygn. akt I KZP 5/2001 Sąd Najwyższy stwierdził, że: „czynności lekarskie stanowiące udzielanie świadczeń zdrowotnych w publicznym zakładzie opieki zdrowotnej, wykonywane w ramach świadczeń zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych, osobom ubezpieczonym oraz innym osobom uprawnionym do nich na podstawie odrębnych przepisów, mieszczą się w zakresie pełnienia funkcji publicznej”. Zatem w sytuacji, gdy dany lekarz zostanie uznany za osobę pełniącą funkcję publiczną, może zostać objęty odpowiedzialnością karną za łapownictwo polegające na przyjęciu korzyści majątkowej lub osobistej albo jej obietnicy w związku z pełnieniem funkcji publicznej, jak również na przyjęciu korzyści majątkowej lub osobistej albo jej obietnicy za zachowanie stanowiące naruszenie przepisów prawa, a także polegające na uzależnieniu wykonania czynności służbowej od otrzymania tychże korzyści (art. 228 § 1 k.k.).
Podsumowując:
• Lekarz nie jest funkcjonariuszem publicznym, ale w określonych warunkach przysługuje mu ochrona prawna należna funkcjonariuszowi publicznemu.
• Ochrona prawna lekarza przysługująca funkcjonariuszowi publicznemu jest zagwarantowana przez Kodeks karny.
• Lekarz może mieć status funkcjonariusza publicznego, jeżeli łączy wykonywanie swojego zawodu z funkcją o charakterze administracyjnym wymienioną w art. 115 § 13 Kodeksu karnego.
Tekst opublikowano w Biuletynie Wielkopolskiej Izby Lekarskiej 12-1/2022-2023.
Przeczytaj także: „Czterech nowych rzeczników w obronie praw lekarzy”.
Wskazanie, kto jest funkcjonariuszem publicznym, znajdziemy w art. 115 § 13 Kodeksu karnego, katalog ten nie obejmuje lekarzy. Oznacza to, że z samego faktu wykonywania zawodu lekarze nie są uznawani za funkcjonariuszy publicznych. Wypowiedział się w tej kwestii Sąd Najwyższy w wyroku z 27 listopada 2000 r. (sygn. akt WKN 27/00), stwierdzając, że: „Lekarz zatrudniony w publicznej służbie zdrowia może być uznany za funkcjonariusza publicznego w rozumieniu art. 115 § 13 k.k. jedynie wówczas, gdy swój zawód łączy z funkcjami o charakterze administracyjnym. (…) Do kręgu takich osób mógłby zatem zostać zaliczony np. dyrektor szpitala, lekarz zatrudniony w urzędzie wojewody lub kasie chorych. Wymienieni przykładowo byliby więc funkcjonariuszami publicznymi z tego powodu, że będąc lekarzami, równolegle pełniliby określone funkcje administracyjne. W tym układzie również odpowiedzialność karna tych osób układałaby się „dwutorowo”. Jako lekarzy – za wadliwe wykonywanie czynności zawodowych, natomiast z racji zatrudnienia w administracji służby zdrowia – jako funkcjonariuszy publicznych za przekroczenie swoich uprawnień lub niedopełnienie obowiązków ze szkodą dla interesu publicznego lub prywatnego (art. 231 k.k.)”.
Nawiązując do powyższego, trzeba wskazać na treść przepisu art. 44 ustawy z 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty, zgodnie z którymi lekarzowi przysługuje ochrona prawna należna funkcjonariuszowi publicznemu, jeżeli:
1) wykonuje czynności w ramach świadczeń pomocy doraźnej lub udziela pomocy lekarskiej w każdym przypadku, gdy zwłoka w jej udzieleniu mogłaby spowodować niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia,
2) wykonuje zawód w podmiocie wykonującym działalność leczniczą, który zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, w związku z udzielaniem świadczeń zdrowotnych w tym podmiocie.
Ochrona prawna należna lekarzowi jak funkcjonariuszowi publicznemu wiąże się z konkretnymi przepisami Kodeksu karnego dotyczącymi:
• naruszenia nietykalności cielesnej funkcjonariusza publicznego lub osoby do pomocy mu przybranej podczas lub w związku z pełnieniem obowiązków służbowych (art. 222 § 1 k.k.)
• dopuszczenia się czynnej napaści na funkcjonariusza publicznego lub osoby do pomocy mu przybranej podczas lub w związku z pełnieniem obowiązków służbowych poprzez działanie wspólnie i w porozumieniu z inną osobą, lub używanie broni palnej, noża lub innego podobnie niebezpiecznego przedmiotu albo środka obezwładniającego, jak również spowodowania w wyniku czynnej napaści skutku w postaci ciężkiego uszczerbku na zdrowiu funkcjonariusza publicznego lub osoby do pomocy mu przybranej (art. 223 k.k.)
• znieważenia funkcjonariusza publicznego lub osoby do pomocy mu przybranej podczas i w związku z pełnieniem obowiązków służbowych (art. 226 § 1 k.k.).
W kontekście statusu lekarza należy również wskazać na „osobę pełniącą funkcję publiczną”, zdefiniowaną w art. 115 § 19 k.k. w następujący sposób: Osobą pełniącą funkcję publiczną jest funkcjonariusz publiczny, członek organu samorządowego, osoba zatrudniona w jednostce organizacyjnej dysponującej środkami publicznymi, chyba że wykonuje wyłącznie czynności usługowe, a także inna osoba, której uprawnienia i obowiązki w zakresie działalności publicznej są określone lub uznane przez ustawę lub wiążącą Rzeczpospolitą Polską umowę międzynarodową. W uchwale z 20 czerwca 2001 r. w sprawie o sygn. akt I KZP 5/2001 Sąd Najwyższy stwierdził, że: „czynności lekarskie stanowiące udzielanie świadczeń zdrowotnych w publicznym zakładzie opieki zdrowotnej, wykonywane w ramach świadczeń zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych, osobom ubezpieczonym oraz innym osobom uprawnionym do nich na podstawie odrębnych przepisów, mieszczą się w zakresie pełnienia funkcji publicznej”. Zatem w sytuacji, gdy dany lekarz zostanie uznany za osobę pełniącą funkcję publiczną, może zostać objęty odpowiedzialnością karną za łapownictwo polegające na przyjęciu korzyści majątkowej lub osobistej albo jej obietnicy w związku z pełnieniem funkcji publicznej, jak również na przyjęciu korzyści majątkowej lub osobistej albo jej obietnicy za zachowanie stanowiące naruszenie przepisów prawa, a także polegające na uzależnieniu wykonania czynności służbowej od otrzymania tychże korzyści (art. 228 § 1 k.k.).
Podsumowując:
• Lekarz nie jest funkcjonariuszem publicznym, ale w określonych warunkach przysługuje mu ochrona prawna należna funkcjonariuszowi publicznemu.
• Ochrona prawna lekarza przysługująca funkcjonariuszowi publicznemu jest zagwarantowana przez Kodeks karny.
• Lekarz może mieć status funkcjonariusza publicznego, jeżeli łączy wykonywanie swojego zawodu z funkcją o charakterze administracyjnym wymienioną w art. 115 § 13 Kodeksu karnego.
Tekst opublikowano w Biuletynie Wielkopolskiej Izby Lekarskiej 12-1/2022-2023.
Przeczytaj także: „Czterech nowych rzeczników w obronie praw lekarzy”.
