Dynamika czwartej fali zakażeń jest inna niż poprzednich

– Efekt czwartej fali może być u nas znaczny, bo kilkanaście milionów Polaków wciąż nie jest odpornych na SARS-CoV-2 – ostrzega prof. Krzysztof Pyrć, wirusolog z Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.

Zaskoczyły pana rozmiary czwartej fali pandemii? Wydawało się, że wraz z wprowadzeniem szczepień zagrożenie nowymi infekcjami się zmniejszy...
– Absolutnie nie, czwarta fala kompletnie mnie nie zaskoczyła. Nie zaskoczyła też innych specjalistów zajmujących się tym problemem. Ostrzegałem przed tym od marca 2021 roku.

Mimo rozwijanej od wielu miesięcy akcji szczepień przeciwko COVID-19?
– No dobrze, ale ile mamy w Polsce osób zaszczepionych? Obecnie zaledwie 53 proc. Zwracaliśmy uwagę, że aby ograniczyć transmisję zakażeń, powinno być zaszczepionych co najmniej 70 proc. populacji. Pojawienie się wariantu delta podniosło jeszcze bardziej ten próg i mówi się nawet o 85 proc. Nijak ma się do tego nasze 53 proc. zaszczepionych, podobnie jak stopień zaszczepienia w wielu innych krajach, włączając w to sławny już Izrael, gdzie zaszczepiło się tylko nieco ponad 60 proc. społeczeństwa. To wciąż zdecydowanie za mało. Jeśli zatem tego pożądanego progu szczepień ochronnych nie osiągniemy, to nie zatrzymamy wirusa. Wysokość czwartej fali zależy od liczby osób, które wciąż są wrażliwe na zakażenie, a tych mamy wciąż sporo. Pamiętajmy również, że szczepionka czy przechorowanie nie dają nam magicznej tarczy i nie chronią w 100 proc.

W Wielkiej Brytanii zrezygnowano z wszelkich obostrzeń – kto się chciał zaszczepić, ten się zaszczepił, reszta ma przechorować COVID-19.
– Na Wyspach Brytyjskich przede wszystkim w wysokim stopniu zabezpieczono grupę osób najbardziej zagrożonych ciężkim przebiegiem COVID-19. Podobnie jak w wielu innych krajach Europy Zachodniej, wyszczepienie osób w wieku 65 plus sięga tam prawie 100 proc. Nam wciąż daleko do tego poziomu, mamy jakieś 30–40 proc. niezaszczepionej populacji w tym wieku. A przypomnijmy, że śmiertelność w tej grupie jest wysoka i może sięgać nawet 20–30 proc. Stąd niestety obecna fala zakażeń może być nie tylko wysoka, ale przynieść również wiele zgonów.

Nie widać w naszym kraju żadnych efektów szczepień, ponad połowa zaszczepionych to jednak dość duża populacja?
– Tego nie można powiedzieć – już widać, że dynamika fali zakażeń jest inna niż poprzednich. Przede wszystkim wolniej narasta, lecz jej potencjał, pamiętajmy, cały czas jest bardzo duży. Trzeba zatem jak najszybciej skorzystać z możliwości zaszczepienia się, a w przypadku osób z grupy powyżej 60. roku życia zadbać o trzecią dawkę.

A ozdrowieńcy? Dużo jest przecież osób, które przeszły COVID-19 i mogą być odporne, przynajmniej częściowo.
– W naszym kraju niestety dużo ludzi przechorowało, czego efektem jest znaczna liczba zanotowanych zgonów. Nie wiemy jednak, ilu ich dokładnie jest, bo nie wszyscy zostali zdiagnozowani. Badania Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – Państwowego Zakładu Higieny w Warszawie wykazały, że odsetek wszystkich osób, które mają przeciwciała – czyli zaszczepionych i ozdrowieńców, a zatem bardziej odpornych na zakażenie – jest wciąż zbyt mały. Wśród osób dorosłych jest to 75 proc. populacji, ale u dzieci jest to znacznie mniejsza grupa. Oznacza to, że kilkanaście milionów Polaków ma szansę zobaczyć zakażenie SARS-CoV-2 bez dodatkowej osłony.

Możemy jednak liczyć na to, że mniej będzie zgonów z powodu COVID-19?
– Tak. Wtórne infekcje są często łagodniejsze, z kolei szczepionki redukują o rzędy wielkości występowanie ciężkich przypadków tej choroby, jak również ryzyko śmierci, nawet jeśli dojdzie do zakażenia. Liczby powinny być zatem mniejsze niż w poprzednich falach zakażeń, jednak jeżeli pozostaniemy bierni w dalszym ciągu, ta zima może być tragiczna. Szpitale coraz częściej zapełniają się chorymi na COVID-19.

Ochrona zdrowia będzie mniej obciążona, mimo wzrostu zakażeń?
– Nie mamy, tak jak Wielka Brytania, w pełni zaszczepionych osób najbardziej zagrożonych ciężkim przebiegiem choroby. Wielka Brytania po zaszczepieniu grup wysokiego ryzyka podjęła się eksperymentu pt. „czy możemy już spróbować przejść do endemii?”. Wydaje się to realistyczne przy dobrym przygotowaniu, jednak nawet wtedy cena jest wysoka. Codziennie umiera tam wiele osób. Prędzej czy później wszyscy będziemy musieli pójść w tym kierunku i zaakceptować pewne ryzyko. Jednak moim zdaniem, patrząc na dzienne liczby zgonów w Polsce, ryzyko jest wciąż zbyt duże i na takie rozwiązanie jest za wcześnie.

Inne kraje też się zaczynają otwierać, podobnie jak Wielka Brytania zrobiła to już na początku tego lata.
– Zdecydowały się na to Dania i Singapur, ale tam również zaszczepionych jest prawie 100 proc. osób w grupach największego ryzyka. W Danii w ogóle zaszczepiono ponad 80 proc. populacji. I na takim etapie można już próbować przechodzić do kolejnej fazy. U nas koszty tego już są i będą zdecydowanie zbyt duże. Mogliśmy również znaleźć się w tej grupie, ale zabrakło woli, aby szczepienia były faktycznie masowe.

U nas konieczne będą raczej ponowne obostrzenia?
– Można postawić w szpitalach więcej łóżek covidowych, ale to oznacza, że więcej osób umrze. Obostrzenia mogą być różnego rodzaju. Warto pamiętać, że osoby w pełni zaszczepione stwarzają mniejsze ryzyko dla siebie, dla innych i dla ochrony zdrowia. Rzadziej przenoszą wirusa, trudniej się zarażają, a jak już to nastąpi, to jest znacznie mniejsza szansa, że wylądują w szpitalu. Jestem zwolennikiem bardzo niepopularnej ostatnio strategii, jaką przyjęły Francja i Włochy, żeby w momencie konieczności ograniczać ryzyko poprzez minimalizowanie przede wszystkim kontaktów osób niezaszczepionych, które stwarzają największe zagrożenie i odmawiają współpracy w walce z pandemią. Chodzi o to, aby uniknąć całkowitego zamknięcia kraju i karania tych, którzy zachowali się odpowiedzialnie i zaszczepili przeciwko COVID-19.

Może należałoby wprowadzić obowiązkowe szczepienia przynajmniej w wybranych grupach?
– Zastanawiam się nad tym, jednak obawiam się, że efekty takiej decyzji byłyby odwrotne od oczekiwań. Bo co to znaczy obowiązek szczepień? Wojsko będzie doprowadzało niezaszczepionych do punktów szczepień? Tak, uważam, że wszyscy powinni się zaszczepić, jeśli nie ma do tego przeciwwskazań, ale musimy być realistami. Nie wiem, w jaki sposób można byłoby to zrealizować.

W Azji zastosowano opcję „zero tolerancji” i Azjaci lepiej sobie radzą z pandemią, przynajmniej jak na razie. Przykładem jest choćby Tajwan.
– W tym momencie ta opcja w naszym regionie nie ma już racji bytu, bo wirusa całkowicie się nie pozbędziemy. Tajwan znakomicie sobie poradził, zarówno pod względem ekonomicznym, jak i opieki medycznej. Ale oni od początku byli do tego bardzo dobrze przygotowani. Od wielu lat spodziewali się pandemii i gdy pojawił się SARS-CoV-2, szybko zareagowali, mając w znacznym stopniu gotowe scenariusze.

Dopiero się tego uczymy?
– To, co u nas teraz się dzieje, będzie dla nas znakomitą lekcją na kolejne pandemie, bo one na pewno przyjdą. Tak zawsze było, a dodatkowo nasza ingerencja w środowisko naturalne i zmiany klimatu przyspieszą ten proces. Pandemie będą się zdarzały i musimy być na to gotowi. Nie pozwólmy, aby powtórzył się rok 2020. Musimy wyciągnąć wnioski, jednak nie możemy jedynie kopiować rozwiązań z innych krajów.

Czy wiadomo już, co jest najważniejsze? Zduszenie epidemii na samym początku?
– W dużym uproszczeniu tak, ale co to znaczy zdusić epidemię? Całkowicie zamknąć kraj na dwa lata? To niemożliwie, prawdopodobnie nie byłoby do czego wracać. W poszczególnych krajach zastosowano różne strategie, zarówno z pozytywnymi, jak i negatywnymi efektami. Taka analiza dopiero zostanie przeprowadzona, na razie nie odważę się powiedzieć, które rozwiązanie było najlepsze. To, co w Chinach było możliwe, nie byłoby możliwe w Polsce albo na przykład we Francji.

Rozmawiał Zbigniew Wojtasiński z PAP.

Przeczytaj także: „Zakażenia, wyzdrowienia i zgony na wykresie” i „Do trzech razy sztuka?”.