123RF
Jak zapobiegać zranieniom i zakłuciom
Autor: Krystian Lurka
Data: 19.02.2020
W Polsce co roku dochodzi do 37 tys. zranień związanych z używaniem sprzętu medycznego przez pracowników ochrony zdrowia. Najbardziej narażone są pielęgniarki. 40 proc. z nich nie zgłasza incydentu. Jak rozwiązać ten problem? - Konieczne jest wdrożenie elektronicznego rejestru zakłuć i zranień, szczegółowych wytycznych dotyczących wewnętrznych procedur i premiowanie mechanizmów zapobiegania zranieniom i zakłuciom – wynika z raportu „Zapobieganie zranieniom i zakłuciom w podmiotach leczniczych – aspekty prawne”. Udostępniamy dokument w formie pdf.
Autorzy raportu oceniają prawne uwarunkowania zapobiegania zranieniom i zakłuciom oraz przedstawiają rekomendacji w tym obszarze. Oceniono stopień „Implementacji Dyrektywy Rady 2010/32/UE w polskich szpitalach” w sprawie wykonania umowy ramowej dotyczącej zapobiegania zranieniom ostrymi narzędziami w sektorze szpitali i opieki zdrowotnej zawartej między HOSPEEM (Europejskie Stowarzyszenie Szpitali i Pracodawców Ochrony Zdrowia) i EPSU (Europejska Federacja Związków Zawodowych Służb Publicznych).
Analiza obejmuje:
- prawną kwalifikację zakłuć i zranień,
- postulowany stopień implementacji,
- ocenę aktualnych rozwiązań,
- rekomendacje zmian prawnych w zakresie lepszej implementacji dyrektywy.
Podstawową metodą badawczą zastosowaną w tym opracowaniu była metoda formalno–dogmatyczna. Skupia się ona na analizie prawa pozytywnego i jego wykładni w sposób systematyczny, tj. logicznie porządkuje materiał prawny, usuwa ewentualne luki i sprzeczności, tworzy definicje, objaśnia pojęcia oraz za pomocą uogólnień doprowadza do ustalania zasad przenikających dane prawodawstwo.
Główne wnioski
Z analizy obowiązującego stanu prawnego w zakresie przepisów regulujących zjawisko zranień i zakłuć przez personel medyczny wynika:
– zjawisko zranień i zakłuć personelu medycznego może zostać zakwalifikowane na podstawie szeregu przepisów,
w tym jako wypadek przy pracy, zakażenie szpitalne, naruszenie praw pacjenta, zranienie się pracownika
ostrym narzędziem lub incydent medyczny,
– obowiązujące regulacje prawne mające na celu ograniczenie ryzyka zranień i zakłuć w podmiotach wykonujących
działalność leczniczą rozproszone są po licznych aktach prawnych,
– mechanizmy przewidziane w przepisach nakładają na pracodawców formalnoprawne obowiązki w zakresie prowadzenia odpowiedniej dokumentacji, nie egzekwują natomiast efektywności wdrożonych mechanizmów, ani nie zawierają mechanizmów premiujących skuteczne ograniczenie ryzyka zranienia i zakłucia (na przykład w procesie akredytacyjnym, zamówień publicznych czy też rozliczania świadczeń finansowanych ze środków publicznych),
– nadzór administracyjnoprawny nad wdrożeniem mechanizmów zapobiegania zranieniom i zakłuciom leży
w gestii dwóch organów – Państwowej Inspekcji Sanitarnej i Państwowej Inspekcji Pracy.
Celem zwiększenia efektywności zapobiegania zranieniom i zakłuciom w polskich podmiotach wykonujących działalność leczniczą, rekomendujemy:
– stworzenie centralnego, elektronicznego rejestru zranień i zakłuć, który pozwalałby na monitorowanie bezpieczeństwa personelu medycznego oraz zwiększyłby efektywność nadzoru nad bezpieczeństwem stosowania
określonych wyrobów medycznych,
– wdrożenie mechanizmów prawnych ograniczających ryzyko wyciągania negatywnych konsekwencji wobec
pracownika w związku z zranieniem, zakłuciem,
– wprowadzenie szczegółowych wytycznych w zakresie przeprowadzenia przez pracodawcę oceny ryzyka narażenia
pracownika, zgodnie z rozporządzeniem o zapobieganiu zranieniom. Wytyczne te powinny precyzyjnie
wskazywać jak należy kwantyfikować ryzyko i jakie zabezpieczenia należy obowiązkowo wprowadzać
w przypadku wystąpienia określonego natężenia ryzyka. Wytyczne mogłyby zawierać również wykaz
konkretnych sytuacji, w których zastosowanie określonego zabezpieczenia, w tym wyrobów medycznych
zawierających mechanizmy przeciwko zakłuciom i zranieniom byłoby obligatoryjne,
– wdrożenie mechanizmów premiujących efektywność funkcjonowania mechanizmów zapobiegania zranieniom
i zakłuciom w procesie rozliczania świadczeń z NFZ oraz w procesie akredytacji podmiotu wykonującego
działalność leczniczą,
– powierzenie nadzoru administracyjnego nad efektywnością wdrożenia mechanizmów zapobiegania zranieniom
i zakłuciom jednemu, dedykowanemu organowi, który monitorowałby na bieżąco rejestr zranień i zakłuć.
– promowanie uwzględniania w postępowaniach z zakresu zamówień publicznych jakościowych cech wyrobów
medycznych, w tym posiadania przez nie rozwiązań chroniących przed zranieniem,
– premiowanie efektywności wdrożenia mechanizmów zapobiegania zranieniom i zakłuciom poprzez umożliwienie
ubezpieczycielom uzyskania dostępu do centralnego rejestru zranień i zakłuć oraz wykorzystanie
danych statystycznych w nich zawartych w celu kalkulowania ryzyka ubezpieczeniowego.
Rekomendacje
Brak jest jasnych standardów dotyczących wprowadzania mechanizmów zapobiegania zranieniom i zakłuciom i efektywności tych mechanizmów oraz nieadekwatne sprawozdawanie zranień i zakłuć. Przepisy nie określają:
- szczegółowych wymogów dotyczących przeprowadzania oceny ryzyka,
- wymogów co do stosowania konkretnych zabezpieczeń w przypadku wystąpienia określonego poziomu ryzyka,
- wymogów dotyczących poprawy wskaźników zranień i zakłuć.
Rekomenduje się:
- wprowadzenie szczegółowych wytycznych w zakresie przeprowadzenia oceny ryzyka narażenia pracownika, zgodnie z rozporządzeniem o zapobieganiu zranieniom; powinny precyzyjnie wskazywać jak należy kwantyfikować ryzyko i jakie zabezpieczenia należy obowiązkowo wprowadzać w przypadku wystąpienia określonego natężenia ryzyka; wytyczne mogłyby zawierać również wykaz konkretnych sytuacji, w których zastosowanie określonego zabezpieczenia, w tym wyrobów medycznych zawierających mechanizmy przeciwko zakłuciom i zranieniom byłoby obligatoryjne,
- ujednolicenie prawnych procedur (oraz wiążących się z nimi obowiązków spoczywających na pracodawcach) związanych z zjawiskiem zranień i zakłuć, poprzez stworzenie wzajemnych odesłań między aktami prawnymi oraz uniknięcie powielania się obowiązków; stworzenie mechanizmów koordynacji działań związanych z ograniczeniem zranień i zakłuć na podstawie przepisów BHP i przepisów kontroli zakażeń; wdrożenie tej rekomendacji wymagałoby zmian na poziomie ustawowym,
- wprowadzenie mechanizmów premiujących zwiększenie poziomu bezpieczeństwa w zakresie zapobiegania zranieniom i zakłuciom,
- doprecyzowanie zakresu obowiązków Państwowej Inspekcji Pracy i Państwowej Inspekcji Sanitarnej w zakresie monitorowania przestrzegania przepisów dotyczących zapobiegania zranieniom i zakłuciom; wdrożenie tej rekomendacji wymagałoby zmian na poziomie ustawowym,
- podjęcie przez zakłady ubezpieczeń działań, we współpracy ze świadczeniodawcami, stroną publiczną, samorządami zawodów medycznych działań zmierzających do zapobiegania powstawaniu albo zmniejszenie skutków zdarzeń losowych polegających na zranieniu lub zakłuciu, które to działania mogłyby zostać sfinansowane ze środków funduszu prewencyjnego, o którym mowa w art. 278 ust. 1 ustawy o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej.
Jeśli chcesz ściągnąć dokument, kliknij w: „Zapobieganie zranieniom i zakłuciom w podmiotach leczniczych – aspekty prawne”.
Raport został przygotowany na zlecenie Polskiego Towarzystwa Pielęgniarek Anestezjologicznych i Intensywnej Opieki. Autorami raportu są Agata Kruczyk-Gonciarz, dr Mateusz Mądry i Piotr Najbuk z kancelarii DZP. Patronami medialnymi są Naczelna Rada Pielęgniarek i Położnych, Polskie Stowarzyszenie Pielęgniarek Epidemiologicznych i Stowarzyszenie Epidemiologii Szpitalnej.
Przeczytaj także: „Zranienia związane z używaniem sprzętu medycznego”.
Zachęcamy do polubienia profilu „Menedżera Zdrowia” na Facebooku: www.facebook.com/MenedzerZdrowia i obserwowania kont na Twitterze i LinkedInie: www.twitter.com/MenedzerZdrowia i www.linkedin.com/MenedzerZdrowia.
Analiza obejmuje:
- prawną kwalifikację zakłuć i zranień,
- postulowany stopień implementacji,
- ocenę aktualnych rozwiązań,
- rekomendacje zmian prawnych w zakresie lepszej implementacji dyrektywy.
Podstawową metodą badawczą zastosowaną w tym opracowaniu była metoda formalno–dogmatyczna. Skupia się ona na analizie prawa pozytywnego i jego wykładni w sposób systematyczny, tj. logicznie porządkuje materiał prawny, usuwa ewentualne luki i sprzeczności, tworzy definicje, objaśnia pojęcia oraz za pomocą uogólnień doprowadza do ustalania zasad przenikających dane prawodawstwo.
Główne wnioski
Z analizy obowiązującego stanu prawnego w zakresie przepisów regulujących zjawisko zranień i zakłuć przez personel medyczny wynika:
– zjawisko zranień i zakłuć personelu medycznego może zostać zakwalifikowane na podstawie szeregu przepisów,
w tym jako wypadek przy pracy, zakażenie szpitalne, naruszenie praw pacjenta, zranienie się pracownika
ostrym narzędziem lub incydent medyczny,
– obowiązujące regulacje prawne mające na celu ograniczenie ryzyka zranień i zakłuć w podmiotach wykonujących
działalność leczniczą rozproszone są po licznych aktach prawnych,
– mechanizmy przewidziane w przepisach nakładają na pracodawców formalnoprawne obowiązki w zakresie prowadzenia odpowiedniej dokumentacji, nie egzekwują natomiast efektywności wdrożonych mechanizmów, ani nie zawierają mechanizmów premiujących skuteczne ograniczenie ryzyka zranienia i zakłucia (na przykład w procesie akredytacyjnym, zamówień publicznych czy też rozliczania świadczeń finansowanych ze środków publicznych),
– nadzór administracyjnoprawny nad wdrożeniem mechanizmów zapobiegania zranieniom i zakłuciom leży
w gestii dwóch organów – Państwowej Inspekcji Sanitarnej i Państwowej Inspekcji Pracy.
Celem zwiększenia efektywności zapobiegania zranieniom i zakłuciom w polskich podmiotach wykonujących działalność leczniczą, rekomendujemy:
– stworzenie centralnego, elektronicznego rejestru zranień i zakłuć, który pozwalałby na monitorowanie bezpieczeństwa personelu medycznego oraz zwiększyłby efektywność nadzoru nad bezpieczeństwem stosowania
określonych wyrobów medycznych,
– wdrożenie mechanizmów prawnych ograniczających ryzyko wyciągania negatywnych konsekwencji wobec
pracownika w związku z zranieniem, zakłuciem,
– wprowadzenie szczegółowych wytycznych w zakresie przeprowadzenia przez pracodawcę oceny ryzyka narażenia
pracownika, zgodnie z rozporządzeniem o zapobieganiu zranieniom. Wytyczne te powinny precyzyjnie
wskazywać jak należy kwantyfikować ryzyko i jakie zabezpieczenia należy obowiązkowo wprowadzać
w przypadku wystąpienia określonego natężenia ryzyka. Wytyczne mogłyby zawierać również wykaz
konkretnych sytuacji, w których zastosowanie określonego zabezpieczenia, w tym wyrobów medycznych
zawierających mechanizmy przeciwko zakłuciom i zranieniom byłoby obligatoryjne,
– wdrożenie mechanizmów premiujących efektywność funkcjonowania mechanizmów zapobiegania zranieniom
i zakłuciom w procesie rozliczania świadczeń z NFZ oraz w procesie akredytacji podmiotu wykonującego
działalność leczniczą,
– powierzenie nadzoru administracyjnego nad efektywnością wdrożenia mechanizmów zapobiegania zranieniom
i zakłuciom jednemu, dedykowanemu organowi, który monitorowałby na bieżąco rejestr zranień i zakłuć.
– promowanie uwzględniania w postępowaniach z zakresu zamówień publicznych jakościowych cech wyrobów
medycznych, w tym posiadania przez nie rozwiązań chroniących przed zranieniem,
– premiowanie efektywności wdrożenia mechanizmów zapobiegania zranieniom i zakłuciom poprzez umożliwienie
ubezpieczycielom uzyskania dostępu do centralnego rejestru zranień i zakłuć oraz wykorzystanie
danych statystycznych w nich zawartych w celu kalkulowania ryzyka ubezpieczeniowego.
Rekomendacje
Brak jest jasnych standardów dotyczących wprowadzania mechanizmów zapobiegania zranieniom i zakłuciom i efektywności tych mechanizmów oraz nieadekwatne sprawozdawanie zranień i zakłuć. Przepisy nie określają:
- szczegółowych wymogów dotyczących przeprowadzania oceny ryzyka,
- wymogów co do stosowania konkretnych zabezpieczeń w przypadku wystąpienia określonego poziomu ryzyka,
- wymogów dotyczących poprawy wskaźników zranień i zakłuć.
Rekomenduje się:
- wprowadzenie szczegółowych wytycznych w zakresie przeprowadzenia oceny ryzyka narażenia pracownika, zgodnie z rozporządzeniem o zapobieganiu zranieniom; powinny precyzyjnie wskazywać jak należy kwantyfikować ryzyko i jakie zabezpieczenia należy obowiązkowo wprowadzać w przypadku wystąpienia określonego natężenia ryzyka; wytyczne mogłyby zawierać również wykaz konkretnych sytuacji, w których zastosowanie określonego zabezpieczenia, w tym wyrobów medycznych zawierających mechanizmy przeciwko zakłuciom i zranieniom byłoby obligatoryjne,
- ujednolicenie prawnych procedur (oraz wiążących się z nimi obowiązków spoczywających na pracodawcach) związanych z zjawiskiem zranień i zakłuć, poprzez stworzenie wzajemnych odesłań między aktami prawnymi oraz uniknięcie powielania się obowiązków; stworzenie mechanizmów koordynacji działań związanych z ograniczeniem zranień i zakłuć na podstawie przepisów BHP i przepisów kontroli zakażeń; wdrożenie tej rekomendacji wymagałoby zmian na poziomie ustawowym,
- wprowadzenie mechanizmów premiujących zwiększenie poziomu bezpieczeństwa w zakresie zapobiegania zranieniom i zakłuciom,
- doprecyzowanie zakresu obowiązków Państwowej Inspekcji Pracy i Państwowej Inspekcji Sanitarnej w zakresie monitorowania przestrzegania przepisów dotyczących zapobiegania zranieniom i zakłuciom; wdrożenie tej rekomendacji wymagałoby zmian na poziomie ustawowym,
- podjęcie przez zakłady ubezpieczeń działań, we współpracy ze świadczeniodawcami, stroną publiczną, samorządami zawodów medycznych działań zmierzających do zapobiegania powstawaniu albo zmniejszenie skutków zdarzeń losowych polegających na zranieniu lub zakłuciu, które to działania mogłyby zostać sfinansowane ze środków funduszu prewencyjnego, o którym mowa w art. 278 ust. 1 ustawy o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej.
Jeśli chcesz ściągnąć dokument, kliknij w: „Zapobieganie zranieniom i zakłuciom w podmiotach leczniczych – aspekty prawne”.
Raport został przygotowany na zlecenie Polskiego Towarzystwa Pielęgniarek Anestezjologicznych i Intensywnej Opieki. Autorami raportu są Agata Kruczyk-Gonciarz, dr Mateusz Mądry i Piotr Najbuk z kancelarii DZP. Patronami medialnymi są Naczelna Rada Pielęgniarek i Położnych, Polskie Stowarzyszenie Pielęgniarek Epidemiologicznych i Stowarzyszenie Epidemiologii Szpitalnej.
Przeczytaj także: „Zranienia związane z używaniem sprzętu medycznego”.
Zachęcamy do polubienia profilu „Menedżera Zdrowia” na Facebooku: www.facebook.com/MenedzerZdrowia i obserwowania kont na Twitterze i LinkedInie: www.twitter.com/MenedzerZdrowia i www.linkedin.com/MenedzerZdrowia.
