Jest rekord – w ubiegłym roku przeszczepiono prawie 2200 narządów pozyskanych od zmarłych dawców
Według Centrum Organizacyjno-Koordynacyjnego ds. Transplantacji „Poltransplant” w 2023 r. nastąpił skokowy wzrost zabiegów - przeszczepiono 1805 narządów wewnętrznych. Jak wynika z najnowszych danych, w ubiegłym roku padł kolejny rekord - takiej liczby transplantacji – niemal 2200 - nigdy w Polsce jeszcze nie było.
Kolejny, udany rok
W polskiej transplantologii rok 2024 okazał znakomity. Po raz pierwszy przekroczono i to dość znacząco granicę 2 tys. transplantacji. W minionym roku udało się przeszczepić 2197 narządów, które otrzymało 2151 pacjentów. Ta różnica wynika z tego, że część narządów przeszczepiono podwójnie: trzydziestu dwóch pacjentów otrzymało nerkę wraz z trzustką, dziesięciu nerkę z wątrobą, dwóch nerkę oraz serce, jednemu choremu przeszczepiono nerkę wraz z płucami, a kolejnemu - serce z płucami.
Kolejny tak udany rok w polskiej transplantologii może wskazywać na od dawna oczekiwany przełom w pozyskiwaniu narządów od zmarłych dawców oraz liczbie wykonywanych przeszczepów. W 2024 r. po raz pierwszy zgłoszono 917 potencjalnych dawców narządów, a narządy pobrano od 710 (nie wszyscy potencjalni dawcy są ostatecznie kwalifikowani do pobrania narządów).
Pozyskiwanie zmarłych dawców ma kluczowe znaczenie dla rozwoju przeszczepów, z czym polska transplantologia boryka się od dziesięcioleci. W 2023 r. pozyskano 573 tzw. zmarłych dawców rzeczywistych, czyli tych, od których pobrane narządy nadawały się do przeszczepu. Liczba dawców ogółem (zgłoszonych) wyniosła wtedy 764. W 2022 r. było 445 dawców rzeczywistych oraz 640 zgłoszonych dawców.
Tak znaczący wzrost liczby zmarłych potencjalnych dawców stał się możliwy dzięki temu, że zgłasza ich więcej szpitali na terenie całego kraju. Pomogło utworzenie stanowiska koordynatorów wojewódzkich ds. transplantacji, którzy przekonują do zgłaszania zmarłych dawców i koordynują transplantacje, rozmawiają także z rodzinami osób zmarłych, które potencjalnie mogą być dawcami narządów do przeszczepów.
Najwięcej przeszczepiono nerek
Podobnie jak w latach poprzednich w 2024 r. najwięcej przeszczepiono nerek od zmarłych dawców (1132); przeszczepiano również wątroby (615), serca (201) oraz płuca (147). W 2023 r. również wśród najcześciej przeszczepianych narządów były nerki (977), wątroby (523), serca (178) oraz płuca (98). Liczba przeszczepów wątroby stale rośnie. W 2007 r. wykonano 178 przeszczepów tego narządu, a w 2015 już 314. Od kilku lat rozwijane są też przeszczepy płuca. W 2007 r. przeprowadzono zaledwie 7 takich transplantacji, a w 2015 r. - 16. W 2021 r. mimo pandemii przeprowadzono 91 przeszczepów płuca, w 2021 - 68, a w 2022 r. - 93.
Piętą achillesową polskiej transplantologii wciąż są jednak przeszczepy od żywych dawców, wykonywane od lat w znikomych ilościach w porównaniu do transplantacji narządów pozyskiwanych od zmarłych dawców. Od wielu lat przypada na nie nieco ponad 5 proc. wszystkich wykonywanych przeszczepów, znacznie mniej niż w wielu innych krajach.
W 2024 r. przeszczepiono 82 nerki oraz 24 fragmenty wątroby pozyskane od żywych dawców. Podobnie było przed rokiem, gdy wykonano 78 transplantacji nerki oraz 27 fragmentów wątroby pozyskiwanych od żywych dawców. W 2022 r. odbyło się odpowiednio 73 i 28 takich zabiegów. To niewiele więcej niż w 2012 r., kiedy przeszczepiono 51 nerek i 14 fragmentów wątroby od żywych dawców.
Przeszczepy od żywych dawców to najczęściej transplantacje rodzinne. Narządy do takich operacji pozyskiwane są zwykle od osób z najbliższej rodziny, choć dopuszcza się dawców niespokrewnionych, np. małżonków. Sporadycznie wykonywane są tzw. przeszczepy krzyżowe lub łańcuchowe.
Narządy przeszczepione od żywego dawcy zwykle dłużej działają w organizmie biorcy, aniżeli te pobrane od zmarłych. Nerki są sprawne średnio przez 15 lat, czyli o 5 lat dłużej w porównaniu z przeszczepami od dawcy zmarłego. Wynika to z tego, że na ogół można je wykorzystać w lepszym stanie, choćby dlatego, że w krótszym okresie są niedokrwione - zaledwie jedną godzinę, a nie około 30 godzin, jak w przypadku narządu pozyskanego od osoby zmarłej.
