iStock
Kłopoty z próchnicą wśród dzieci
Redaktor: Krystian Lurka
Data: 24.03.2022
Źródło: Biuletyn Wielkopolskiej Izby Lekarskiej/Aneta Olszewska
| Tagi: | próchnica |
Wraz z początkiem pandemii w 2020 r. znacznie zmniejszyła się liczba wizyt stomatologicznych dzieci – część rodziców zrezygnowała z dalszego leczenia swoich pociech czy profilaktyki, obawiając się zakażenia w gabinecie stomatologicznym. Dodatkową barierą były sytuacje, gdy ich dotychczasowy gabinet był zamknięty.
Nastąpiło to i w tak już bardzo trudnym okresie dla stomatologii dziecięcej, kiedy wskaźniki występowania próchnicy u dzieci w Polsce były alarmująco wysokie. Próchnica zębów mlecznych i stałych u dzieci oraz młodzieży jest powszechnym problemem na całym świecie, a Polska, jak wynika z prowadzonych badań epidemiologicznych, należy do krajów o jej wysokiej zapadalności i intensywności. Szczególnie niepokojący jest fakt, że choroba próchnicowa pojawia się już w najwcześniejszym okresie życia i dotyczy najmłodszych dzieci w wieku żłobkowym i przedszkolnym.
Jak pokazują badania epidemiologiczne, w Polsce ponad 50 proc. dzieci w wieku 3 lat ma zęby dotknięte ubytkami próchnicowymi. Za stan ten odpowiadają głównie brak świadomości prozdrowotnej rodziców lub opiekunów, niepodejmowanie badań kontrolnych i leczenia uzębienia mlecznego, co uniemożliwia skuteczne zapobieganie i wczesne leczenie minimalnie inwazyjne próchnicy u dzieci w wieku przedszkolnym.
Z badań ankietowych wynika, że w Polsce ponad 60 proc. rodziców dzieci w wieku do 3 lat nie było z dzieckiem u stomatologa, a pierwsza wizyta związana była z sytuacją nagłą, bólową lub urazem zębów. Należy zdawać sobie sprawę, że próchnica zębów mlecznych rozprzestrzenia się u dzieci wyjątkowo szybko, a skutki braku regularnych wizyt u dentysty są nieodwracalne.
Według rekomendacji międzynarodowych i polskich towarzystw stomatologicznych pierwsza wizyta w gabinecie stomatologicznym powinna się odbyć między 6. a 12. miesiącem życia. Jak wynika z przeprowadzonych badań, jedynie mniej niż 5 proc. dzieci odbyło pierwszą wizytę stomatologiczną w zalecanym wieku. Rodzice zgłaszają się natomiast do gabinetu stomatologicznego z dzieckiem zbyt późno, zwykle dopiero między 2. a 4. rokiem życia, kiedy stwierdza się już znaczne nasilenie choroby próchnicowej. Prowadzi to w efekcie do obserwowanych często sytuacji, gdy wśród dzieci w wieku szkolnym są takie, które nigdy nie były jeszcze u dentysty lub zgłaszają się nieregularnie, wyłącznie z powodu bólu zęba.
W Polsce wciąż powszechne jest przekonanie wśród rodziców, że zębów mlecznych nie należy leczyć. Niestety świadomość, że o zęby mleczne należy dbać, jest często niewystarczająca również wśród lekarzy rodzinnych, pediatrów, a nawet części dentystów, którzy w efekcie nie prowadzą prawidłowej edukacji rodziców lub opiekunów o ważnej roli zdrowia jamy ustnej dla ogólnego stanu zdrowia dziecka.
Jak donoszą badania, dzieci z ubytkami próchnicowymi w uzębieniu mlecznym są ponad czterokrotnie bardziej narażone na wystąpienie próchnicy w zębach stałych i jej bardziej agresywny przebieg niż dzieci zdrowe.
Nieleczone ubytki próchnicowe, zęby z martwą lub zgorzelinową miazgą, procesy zapalne w przyzębiu mogą prowadzić do bardzo poważnych powikłań, z sepsą włącznie, o gwałtownym i szybkim przebiegu, zagrażających zdrowiu i życiu dziecka, często wymagających hospitalizacji. Jak wskazują badania, spośród istniejących w organizmie ognisk zakażenia 80 proc. znajduje się w obrębie głowy, z czego ponad 90 proc. w jamie ustnej.
Prowadzone na szeroką skalę programy profilaktyczne opierające się na profilaktyce zbiorowej w czasie pandemii zostały zawieszone mimo istniejących ogromnych potrzeb w populacji dzieci i młodzieży. Wraz z zamknięciem szkół przestały działać gabinety szkolne, a także nadzorowane szczotkowanie zębów prowadzone w szkołach przez higienistki. Szkolne programy zdrowia jamy ustnej, dla wielu jedyne źródło profilaktycznej higieny jamy ustnej dzieci z grup wrażliwych, podobnie zostały zawieszone z powodu zamykania szkół.
Za stan zdrowia jamy ustnej dzieci odpowiedzialni są rodzice, szczególnie w czasie pandemii i obecnych ograniczeń w dostępie do regularnych wizyt profilaktycznych, od nich zależy kontrolowanie zabiegów higienicznych, a także dostarczanie zdrowej dla zębów diety. Należy informować rodziców, że wizyta dziecka u dentysty jest bezpieczna i ważna dla zachowania zdrowia jamy ustnej.
We współpracy z Wielkopolskim Oddziałem Narodowego Funduszu Zdrowia, Polskim Towarzystwem Studentów Stomatologii Oddział Poznań oraz konsultantem wojewódzkim w dziedzinie stomatologii dziecięcej przygotowano broszury z informacjami: czego dzieci mogą się spodziewać w gabinecie, jak m.in. będą ubrani lekarze w czasie pandemii czy jak przygotować się do wizyty. Wszystko to ma na celu zmniejszenie strachu dzieci i uspokojenie rodziców, którzy obawiają się zakażenia w trakcie wizyty stomatologicznej.
Obecnie wizyta stomatologiczna wygląda inaczej niż przed pandemią. Dzieci są przyzwyczajone do bardzo uważnego obserwowania wyrazu twarzy dentysty, a uśmiech i spokojna rozmowa pomagają im opanować strach i stres związany z wizytą. Nosząc maskę, gogle i przyłbicę, lekarz ma utrudnioną możliwość nawiązania kontaktu wzrokowego z dzieckiem i komunikacji, a także głos osoby noszącej maskę jest tak zmieniony, że dziecku trudno jest rozpoznać dentystę. Wreszcie sama obecność opiekunów, z którymi dentysta dziecięcy musi współpracować, zwiększa możliwość transmisji wirusa. W warunkach pandemii ograniczanie ryzyka kontaktu i potencjalnego zakażenia w trakcie wizyty stomatologicznej wskazuje na nową zasadę: jeden rodzic lub opiekun towarzyszący dziecku. W przypadku dzieci niechętnych do współpracy, niespokojnych, z wysokim poziomem lęku stomatologicznego obecność rodziców jest konieczna, gdyż obce otoczenie, stosowanie środków ochrony indywidualnej przez lekarza mogą dodatkowo zwiększyć strach i niepokój. Duże znaczenie ma odpowiednie przygotowanie dziecka do wizyty w czasie pandemii, wytłumaczenie roli i pokazanie na fotografiach, jak w obecnych warunkach wygląda zespół stomatologiczny, aby młody pacjent oswoił się z nową sytuacją i miał szansę zadać pytania, aby złagodzić obawy i pokonać lęk przed nowym, nieznanym dotąd środowiskiem gabinetu stomatologicznego.
Zadbajmy o zdrowie jamy ustnej dzieci, by oprócz innych negatywnych aspektów pandemii nie znalazły się powikłania nieleczonej próchnicy i braku profilaktyki.
Artykuł opublikowano w Biuletynie Wielkopolskiej Izby Lekarskiej 3/2022.
Jak pokazują badania epidemiologiczne, w Polsce ponad 50 proc. dzieci w wieku 3 lat ma zęby dotknięte ubytkami próchnicowymi. Za stan ten odpowiadają głównie brak świadomości prozdrowotnej rodziców lub opiekunów, niepodejmowanie badań kontrolnych i leczenia uzębienia mlecznego, co uniemożliwia skuteczne zapobieganie i wczesne leczenie minimalnie inwazyjne próchnicy u dzieci w wieku przedszkolnym.
Z badań ankietowych wynika, że w Polsce ponad 60 proc. rodziców dzieci w wieku do 3 lat nie było z dzieckiem u stomatologa, a pierwsza wizyta związana była z sytuacją nagłą, bólową lub urazem zębów. Należy zdawać sobie sprawę, że próchnica zębów mlecznych rozprzestrzenia się u dzieci wyjątkowo szybko, a skutki braku regularnych wizyt u dentysty są nieodwracalne.
Według rekomendacji międzynarodowych i polskich towarzystw stomatologicznych pierwsza wizyta w gabinecie stomatologicznym powinna się odbyć między 6. a 12. miesiącem życia. Jak wynika z przeprowadzonych badań, jedynie mniej niż 5 proc. dzieci odbyło pierwszą wizytę stomatologiczną w zalecanym wieku. Rodzice zgłaszają się natomiast do gabinetu stomatologicznego z dzieckiem zbyt późno, zwykle dopiero między 2. a 4. rokiem życia, kiedy stwierdza się już znaczne nasilenie choroby próchnicowej. Prowadzi to w efekcie do obserwowanych często sytuacji, gdy wśród dzieci w wieku szkolnym są takie, które nigdy nie były jeszcze u dentysty lub zgłaszają się nieregularnie, wyłącznie z powodu bólu zęba.
W Polsce wciąż powszechne jest przekonanie wśród rodziców, że zębów mlecznych nie należy leczyć. Niestety świadomość, że o zęby mleczne należy dbać, jest często niewystarczająca również wśród lekarzy rodzinnych, pediatrów, a nawet części dentystów, którzy w efekcie nie prowadzą prawidłowej edukacji rodziców lub opiekunów o ważnej roli zdrowia jamy ustnej dla ogólnego stanu zdrowia dziecka.
Jak donoszą badania, dzieci z ubytkami próchnicowymi w uzębieniu mlecznym są ponad czterokrotnie bardziej narażone na wystąpienie próchnicy w zębach stałych i jej bardziej agresywny przebieg niż dzieci zdrowe.
Nieleczone ubytki próchnicowe, zęby z martwą lub zgorzelinową miazgą, procesy zapalne w przyzębiu mogą prowadzić do bardzo poważnych powikłań, z sepsą włącznie, o gwałtownym i szybkim przebiegu, zagrażających zdrowiu i życiu dziecka, często wymagających hospitalizacji. Jak wskazują badania, spośród istniejących w organizmie ognisk zakażenia 80 proc. znajduje się w obrębie głowy, z czego ponad 90 proc. w jamie ustnej.
Prowadzone na szeroką skalę programy profilaktyczne opierające się na profilaktyce zbiorowej w czasie pandemii zostały zawieszone mimo istniejących ogromnych potrzeb w populacji dzieci i młodzieży. Wraz z zamknięciem szkół przestały działać gabinety szkolne, a także nadzorowane szczotkowanie zębów prowadzone w szkołach przez higienistki. Szkolne programy zdrowia jamy ustnej, dla wielu jedyne źródło profilaktycznej higieny jamy ustnej dzieci z grup wrażliwych, podobnie zostały zawieszone z powodu zamykania szkół.
Za stan zdrowia jamy ustnej dzieci odpowiedzialni są rodzice, szczególnie w czasie pandemii i obecnych ograniczeń w dostępie do regularnych wizyt profilaktycznych, od nich zależy kontrolowanie zabiegów higienicznych, a także dostarczanie zdrowej dla zębów diety. Należy informować rodziców, że wizyta dziecka u dentysty jest bezpieczna i ważna dla zachowania zdrowia jamy ustnej.
We współpracy z Wielkopolskim Oddziałem Narodowego Funduszu Zdrowia, Polskim Towarzystwem Studentów Stomatologii Oddział Poznań oraz konsultantem wojewódzkim w dziedzinie stomatologii dziecięcej przygotowano broszury z informacjami: czego dzieci mogą się spodziewać w gabinecie, jak m.in. będą ubrani lekarze w czasie pandemii czy jak przygotować się do wizyty. Wszystko to ma na celu zmniejszenie strachu dzieci i uspokojenie rodziców, którzy obawiają się zakażenia w trakcie wizyty stomatologicznej.
Obecnie wizyta stomatologiczna wygląda inaczej niż przed pandemią. Dzieci są przyzwyczajone do bardzo uważnego obserwowania wyrazu twarzy dentysty, a uśmiech i spokojna rozmowa pomagają im opanować strach i stres związany z wizytą. Nosząc maskę, gogle i przyłbicę, lekarz ma utrudnioną możliwość nawiązania kontaktu wzrokowego z dzieckiem i komunikacji, a także głos osoby noszącej maskę jest tak zmieniony, że dziecku trudno jest rozpoznać dentystę. Wreszcie sama obecność opiekunów, z którymi dentysta dziecięcy musi współpracować, zwiększa możliwość transmisji wirusa. W warunkach pandemii ograniczanie ryzyka kontaktu i potencjalnego zakażenia w trakcie wizyty stomatologicznej wskazuje na nową zasadę: jeden rodzic lub opiekun towarzyszący dziecku. W przypadku dzieci niechętnych do współpracy, niespokojnych, z wysokim poziomem lęku stomatologicznego obecność rodziców jest konieczna, gdyż obce otoczenie, stosowanie środków ochrony indywidualnej przez lekarza mogą dodatkowo zwiększyć strach i niepokój. Duże znaczenie ma odpowiednie przygotowanie dziecka do wizyty w czasie pandemii, wytłumaczenie roli i pokazanie na fotografiach, jak w obecnych warunkach wygląda zespół stomatologiczny, aby młody pacjent oswoił się z nową sytuacją i miał szansę zadać pytania, aby złagodzić obawy i pokonać lęk przed nowym, nieznanym dotąd środowiskiem gabinetu stomatologicznego.
Zadbajmy o zdrowie jamy ustnej dzieci, by oprócz innych negatywnych aspektów pandemii nie znalazły się powikłania nieleczonej próchnicy i braku profilaktyki.
Artykuł opublikowano w Biuletynie Wielkopolskiej Izby Lekarskiej 3/2022.
