Narodziny spod noża

Polska jest w europejskiej czołówce, jeśli chodzi o cięcia cesarskie. W ten sposób na świat przychodzi niemal co drugie dziecko. Niepokojące jest to, że odsetek ten wciąż się zwiększa, a takie zabiegi niosą za sobą wiele zagrożeń i obciążeń. Publikujemy listę porodówek, gdzie „tną na potęgę”. Pytanie – co za tym stoi?

• Polska znajduje się w czołówce krajów europejskich, w których do narodzin dochodzi w wyniku cięcia cesarskiego
• Problem sygnalizowali eksperci już przeszło dwie dekady temu – od tej pory sytuacja zamiast wyhamować, nabrała rozpędu
• Poród, jeśli nie ma ku temu przeciwwskazań, powinien odbywać się siłami natury – specjaliści rekomendują, kiedy i w jakich sytuacjach kilinicznych cięcie cesarskie jest wskazane, a kiedy niezbędne
• „Menedżer Zdrowia” opublikował listy porodówek, w których przyjmuje się najwięcej i najmniej porodów, a także tych z najwyższymi współczynnikami znieczuleń zewnątrzoponowych u rodzących siłami natury
• Czas na wykaz oddziałów położniczych, gdzie wykonuje się najwięcej cięć cesarskich
  

Dwie dekady epidemii cięć
Na świecie liczba cięć cesarskich zwiększyła się z 12 proc. w 2000 r. do 21 proc. w 2015 r. – już te dane opisywane były w „The Lancet” jako epidemia.

Problem zauważali też polscy eksperci w 2012 r.

W pracy zbiorowej pod przewodnictwem prof. Bronisławy Pietrzak i prof. Mirosława Wielgosia „Czy epidemia cięć cesarskich jest wykładnikiem liberalizacji wskazań?” wyjaśniali, że w ciągu omawianych dziesięciu lat (2000 r. versus 2009 r.) zwiększył się odsetek wykonywanych cięć cesarskich, a także uwidoczniły się niewielkie zmiany we wskazaniach do ich wykonywania. Informowano, że główną przyczyną wzrostu odsetka wykonywanych cięć cesarskich okazało się przebycie przez pacjentki cięcia cesarskiego w przeszłości.

Eksperci wskazali, że w 2000 r. 19,5 proc. porodów w Polsce odbyło się drogą cięcia cesarskiego, a w 2009 r. już 32 proc. porodów zakończyło się operacyjnie. Od tej pory odsetek ten jeszcze wzrósł, zbliżając się do 50 proc.

W latach 2000 i 2001 najczęstszym wskazaniem do cięcia cesarskiego było zagrażające niedotlenienie wewnątrzmaciczne płodu. Po dziesięciu latach jedynie odsetek porodów operacyjnych u pacjentek po cięciu cesarskim w przeszłości przewyższył ułamek tych, wykonywanych z powodu zagrożenia dobrostanu płodu.

Polska w niechlubnej czołówce?
Jak zatem można określić to, co dzieje się aktualnie w naszym kraju?

Według raportu Narodowego Funduszu Zdrowia w 2022 r. odebrano w Polsce 366 tysięcy porodów, z czego 45 proc. stanowiły cięcia cesarskie. Największy odsetek porodów, które w tym czasie zakończyły się cięciem odnotowano w województwie podlaskim (58 proc. porodów), a najmniejszy procent takich zakończeń ciąży odnotowano w województwie pomorskim (34 proc. porodów). 

To pokazuje, że w naszym kraju niemal co drugie dziecko przychodzi na świat drogą cięcia cesarskiego.

Niestety, sytuacja się nie stabilizuje, mimo apeli odsetek ten wciąż się zwiększa – tylko w ciągu jednej dekady liczba takich porodów się podwoiła. Przykład – w 2022 r. na 297 tys. porodów aż 141 tys. zakończyło się cesarką.

To sytuacja alarmująca, gdyż według wytycznych Światowej Organizacji Zdrowia wskaźnik ten nie powinien przekraczać 15 proc. na poziomie populacji.

Ginekolodzy rekomendują
Eksperci podkreślają, że poród, jeśli nie ma ku temu wskazań, powinien odbywać się siłami natury. Ostatnie rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące cięcia cesarskiego pochodzą z 2018 r. – wynika z nich, że narodziny „z użyciem noża” zalecane są w następujących wskazaniach:

• Zatrzymanie postępu porodu — poród należy ukończyć cięciem cesarskim, jeśli w aktywnej fazie pierwszego okresu porodu, przy rozwarciu co najmniej 6 cm nie dochodzi do dalszego rozwierania szyjki macicy co najmniej przez cztery godziny obserwacji, jeśli w drugim okresie porodu nie dochodzi do zstępowania lub rotacji główki płodu co najmniej przez dwie godziny lub w przypadku stosowania znieczulenia zewnątrzoponowego co najmniej przez trzy godziny. W przypadku nieudanej indukcji porodu, gdy pomimo stymulacji przez okres dłuższy niż osiemnasćie godzin nie udało się uzyskać aktywnej fazy porodu, należy dokonać ponownej kwalifikacji w celu rozważania odroczenia indukcji lub wykonania cięcia cesarskiego. Powtórna nieskuteczna indukcja porodu stanowi wskazanie do cięcia cesarskiego.
• Zagrażająca zamartwica wewnątrzmaciczna płodu — poród należy bezzwłocznie zakończyć cięciem cesarskim w przypadku stwierdzenia wypadnięcia pępowiny, podejrzenia oddzielenia łożyska, podejrzenia pęknięcia macicy. Poród należy ukończyć cięciem w przypadku występowania patologicznego zapisu kardiotokograficznego utrzymującego się pomimo zastosowania metod poprawiających wewnątrzmaciczny dobrostan płodu.
• Niegłówkowe położenie płodu — poród należy ukończyć cięciem w przypadku położenia poprzecznego lub miednicowego żywego płodu, w ciąży bliźniaczej przy położeniu miednicowym drugiego płodu, a także w przypadku samoistnego porodu przedwczesnego przed 25. tygodniem ciąży, występowania letalnych wad płodu, rozpoznania położenia miednicowego w trakcie znacznego zaawansowania porodu samoistnego.
• Ciąża wielopłodowa — poród w ciąży z większą niż dwa liczbą płodów należy ukończyć cięciem cesarskim, o ile wiek ciążowy przekracza 25 tygodni. Cesarskie cięcie konieczne jest też w przypadku rozpoznania bliźniąt nierozdzielonych, ciąży bliźniaczej jednokosmówkowej jednoowodniowej, ciąży bliźniaczej w przypadku położenia niegłówkowego pierwszego płodu. W przypadku ciąży bliźniaczej jednokosmówkowej dwuowodniowej można rozważyć wykonanie cięcia cesarskiego w związku z ryzykiem wystąpienia ostrego zespołu przetoczenia między bliźniętami. W przypadku ciąży bliźniaczej można rozważyć wykonanie cięcia cesarskiego w przypadkach występowania na macicy blizny pooperacyjnej. Cięcie cesarskie po porodzie drogami natury pierwszego z bliźniąt należy wykonać w przypadku wypadnięcia pępowiny drugiego z bliźniąt, przedwczesnego oddzielenia łożyska, położenia poprzecznego drugiego z bliźniąt, objawów zagrożenia życia drugiego płodu.
• Nieprawidłowe wzrastanie wewnątrzmaciczne płodu — ograniczenie wzrostu wewnątrzmacicznego płodu w przypadkach objawów niewydolności łożyska stanowi wskazanie do zakończenia ciąży cięciem. Wskazeniem do cesarki jest też przewidywana masa płodu równa lub wyższa 4250 g u ciężarnych z cukrzycą, równa lub wyższa 4500 g u kobiet bez cukrzycy, równa lub wyższa 4000 g u kobiet z blizną na macicy po uprzednim cięciu. W przypadku wystąpienia dystocji barkowej podczas poprzedniego porodu należy rozważyć ukończenie obecnej ciąży cięciem, jeżeli szacowana masa płodu jest porównywalna lub wyższa.
• Wady rozwojowe płodu — zakończenie ciąży cięciem w przypadku rozpoznanej prenatalnie wady płodu jest wskazane, jeśli nieprawidłowość może stanowić przeszkodę porodową oraz w sytuacjach, w których poród drogami natury może zmniejszyć szanse na skuteczne leczenie pourodzeniowe. Ciążę należy zakończyć cięciem, jeśli podczas ciąży przeprowadzono procedurę leczenia wewnątrzmacicznego, wymagającą otwarcia mięśnia macicy.
• Poród przedwczesny — poród drogą cięcia w ciąży niedonoszonej zalecany jest w przypadkach położenia miednicowego płodu powyżej 25. tygodnia ciąży. Wskazaniem do cięcia są też objawy zagrażającej zamartwicy podczas porodu samoistnego w ciąży niedonoszonej powyżej 25. tygodnia.
• Nieprawidłowa implantacja łożyska — łożysko przodujące stanowi wskazanie do cięcia cesarskiego, a podejrzenie nieprawidłowej implantacji łożyska może stanowić wskazanie do cięcia cesarskiego oraz okołoporodowego usunięcia macicy. 
• Zagrożenie zdrowia i życia matki — nagłe zatrzymanie krążenia u ciężarnej i podjęcie resuscytacji jest wskazaniem do natychmiastowego cięcia cesarskiego, gdy dno macicy sięga do pępka lub powyżej lub w przypadku braku czynności serca płodu. Wskazanie do cięcia stanowi także przedwczesne oddzielenie łożyska lub wystąpienie rzucawki.
• Pozapołożnicze wskazania do cięcia cesarskiego — należy ustalić indywidualnie dla każdej ciężarnej w ramach zespołu interdyscyplinarnego.
• Poród po przebytym cięciu cesarskim — w przypadku występowania u ciężarnych po przebytym cięciu cesarskim określonych czynników zwiększających ryzyko rozejścia się blizny, jak również obciążonego wywiadu położniczego i niepowodzenia próby porodu drogami natury w przeszłości, należy rozważyć wykonanie elektywnego cięcia cesarskiego.

Jak wygląda sytuacja w konkretnych szpitalach?

Publikujemy listę szpitali (w których w 2023 r. przyjęto więcej niż 400 porodów) z liczbami porodów i cięć cesarskich oraz ich procentowym wskaźnikiem.

Dane dotyczą 2023 r. – statystyki posegregowaliśmy według ID znajdujących się w dokumentach Narodowego Funduszu Zdrowia.

Przeczytaj także: „Lista najlepszych porodówek”, „Porodówki do zamknięcia – dane z 2023 r.” i „Premiowanie za znieczulanie – do 21 proc.”.

Więcej o porodówkach po kliknięciu w poniższy baner.