iStock
Prywatne instytucje w systemie ochrony zdrowia Korei Południowej
Redaktor: Krystian Lurka
Data: 10.02.2023
Źródło: Fundacja Instytut Edukacji Ekonomicznej im. Ludwiga von Misesa/Łukasz Jasiński
Szukając możliwości poprawy funkcjonowania polskiego systemu ochrony zdrowia – oprócz analizy rozwiązań stosowanych w krajach europejskich – warto zwrócić uwagę na kraje azjatyckie. Ciekawym przykładem jest Korea Południowa, w której istotną rolę odgrywają instytucje prywatne.
Artykuł dr. Łukasza Jasińskiego, asystenta na Wydziale Ekonomicznym Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie oraz współpracownika Fundacji Instytut Edukacji Ekonomicznej im. Ludwiga von Misesa:
Według danych Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju Korea Południowa w 2017 r. przeznaczała na ochronę zdrowia 2980 dolarów amerykańskich per capita, z czego wydatki publiczne stanowią 1754 dolary (59 proc.), a prywatne 1226 (41 proc.). Dla porównania, średnia wydatków całkowitych dla krajów OECD wynosiła wtedy 3996 dolarów, a udział wydatków prywatnych to 24 proc.1 Z kolei ze statystyk WHO wynikało, że w 2018 r. wydatki całkowite na ochronę zdrowia w Korei Południowej wyniosły 7,56 proc. PKB, podczas gdy dla krajów OECD średnio było to 12,45 proc.2
Koreańczycy są objęci obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym (National Health Insurance – NHI). Ubezpieczenie to zapewnia dostęp do diagnostyki, opieki leczniczej, tradycyjnej opieki medycznej, opieki w nagłych przypadkach, stomatologii czy farmaceutyków. Dodatkowo, ubezpieczeni mogą skorzystać z opieki profilaktycznej, jak np. badania kontrolne czy badania przesiewowe w kierunku nowotworów3.
Publiczna opieka zdrowotna jest finansowana głównie z podatków od wynagrodzeń, dotacji rządowych, składek od osób samozatrudnionych oraz z opłat tytoniowych. Co istotne, mimo swojej obligatoryjności, rządowe ubezpieczenie nie pokrywa wszystkich kosztów medycznych. Płatności z własnej kieszeni (out-of-pocket) stanowiły 10–20 proc. całkowitych kosztów leczenia szpitalnego oraz 40–50 proc. rachunków za leczenie ambulatoryjne – plus dodatkowe płatności za opłaty konsultacyjne. W niektórych placówkach ambulatoryjnych jest to 30 proc. rachunków bez dodatkowych opłat. Sama wysokość składek na obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne jest ustalana na podstawie osiąganych dochodów4.
Taka struktura finansowania sprawia, że Koreańczycy, w celu ograniczania własnych wydatków w ramach obowiązkowego ubezpieczenia, dodatkowo wykupują prywatne ubezpieczenia zdrowotne. W badaniu opinii publicznej na temat opieki zdrowotnej z 2017 r. stwierdzono, że aż 87 proc. gospodarstw domowych miało wykupione prywatne ubezpieczenia zdrowotne. Takie prywatne plany zdrowotne mogą pokrywać wiele wydatków jak na przykład leczenie nowotworów, następstwa nieszczęśliwych wypadków czy innych kosztów leczenia. Miesięczna średnia składka za prywatne ubezpieczenie zdrowotne w 2017 r. wyniosła 263 dolary5.
Oprócz dobrowolności prywatne ubezpieczenia różnią się od ich rządowego odpowiednika tym, że wysokość składek ustalana jest na podstawie analizy ryzyka ubezpieczonego. Od wysokości składki zależy także liczba i zakres udzielanych świadczeń. Umowy i ustalanie wysokości składek nie podlegają też rządowym regulacjom, stąd możliwe jest swobodne kształtowanie się cen rynkowych. Jest to też jedna z przyczyn występowania dosyć znacznego zróżnicowania prywatnych planów zdrowotnych, z których tak chętnie korzystają Koreańczycy6.
Mimo popularności prywatnych ubezpieczeń zdrowotnych stanowiły one około 9 proc. wydatków całkowitych – i 21 proc. całkowitych wydatków prywatnych – na ochronę zdrowia w Korei Południowej. Istotną rolę, oprócz rządowego ubezpieczenia – 57,4 proc. wydatków całkowitych – wynosiły płatności bezpośrednie, które odpowiadały za 33,7 proc. wydatków całkowitych oraz 79 proc. całkowitych wydatków prywatnych7. Pozwalało to na bardziej racjonalną konsumpcję świadczeń medycznych oraz ogranicza pokusę nadużycia, często skutkującą wzrostem kosztów jednostkowych i całkowitych wydatków medycznych. Dla porównania, według WHO udział płatności bezpośrednich w krajach OECD w 2018 r. wyniósł zaledwie 13,7 proc.8
Prywatni dostawcy świadczeń medycznych
Inną istotną cechą systemu koreańskiego jest także duża swoboda wyboru dostawców świadczeń – lekarzy, szpitali i tak dalej. Skierowania są potrzebnie jedynie w przypadku specjalistycznych szpitali ogólnych. Większość lekarzy pracuje w prywatnych gabinetach9. Także szpitale są w zdecydowanej większości własnością prywatną – w 2012 r. taki status posiadało prawie 94 proc. z 3248 wszystkich szpitali w Korei Południowej10. Wiele tego typu jednostek jest kierowanych przez fundacje charytatywne lub prywatne uniwersytety11. Oprócz szpitali non profit prawo koreańskie zezwala także na zakładanie szpitali nastawionych na zysk w specjalnie utworzonych strefach12.
Zdecydowana większość lekarzy (73 proc.)13 jest specjalistami zajmującymi się na przykład niektórymi chorobami, a odsetek lekarzy ogólnych, rodzinnych jest niewielki. Pacjenci dokonują więc wyboru lekarza na podstawie objawów i otrzymują opiekę medyczną w placówce o odpowiedniej specjalizacji14.
Chociaż liczba lekarzy przypadających na 1000 osób w 2017 r. wyniosła 2,4 i była niższa od średniej dla krajów OECD (3,4), to należy pamiętać, że w kraju o bardziej racjonalnej strukturze finansowania – z relatywnie wyższym udziałem płatności bezpośrednich – taki wynik nie musi stanowić problemu, gdyż popyt na usługi medyczne nie jest sztucznie pobudzany jak w krajach z dominacją płatności generowanych przez system jednego płatnika. Znajduje to także odzwierciedlenie w konsultacjach lekarskich per capita. Wskaźnik ten dla Korei Południowej wynosi 16,9, podczas gdy średnia dla krajów OECD to już tylko 6,7.
Liczba konsultacji lekarskich per capita w wybranych krajach
Źródło: OECD/WHO, Health at a Glance: Asia/Pacific 2020: Measuring Progress Towards Universal Health Coverage, OECD Publishing, Paryż 2020, s. 99; OECD/EU, Health at a Glance: Europe 2018: State of Health in the EU Cycle, OECD Publishing, Paryż 2018, s. 183.
Jak widać, większa liczba lekarzy nie musi przekładać się automatycznie na wydajność całego systemu.
Ponadto część zadań i procedur medycznych może być wykonywana na przykład przez pielęgniarki. W Korei Południowej stosunek liczby pielęgniarek do lekarzy wynosił 3,1 przy średniej dla krajów OECD wynoszącej 2,515.
Dobra wydajność systemu koreańskiego znajduje także potwierdzenie w szacowanej liczbie konsultacji udzielanych pacjentom przez lekarzy (estimated number of consultations per doctor). W 2018 r. jeden lekarz z Korei Południowej udzielił średnio 7071 konsultacji, podczas gdy średnia dla krajów OECD wyniosła 214416.
Korea Południowa bardzo dobrze wypada także, jeśli chodzi o liczbę łóżek szpitalnych przypadających na 1000 osób. W 2017 r wskaźnik ten dla Korei wyniósł 12,3 – a dla krajów OECD 4,6 – co wydatnie pomogło temu krajowi w walce z pandemią.
Liczba łóżek szpitalnych przypadających na 1000 osób w wybranych krajach
Źródło: OECD/WHO, Health at a Glance: Asia/Pacific 2020: Measuring Progress Towards Universal Health Coverage, OECD Publishing, Paryż 2020, s. 103; OECD/EU, Health at a Glance: Europe 2018: State of Health in the EU Cycle, OECD Publishing, Paryż 2018, s. 187.
Podsumowanie
Na podstawie powyższych danych widać więc, że system szpitalny może być rozwijany z oparciem na własności prywatnej, swobodzie wyboru pacjenta oraz częściowych płatnościach bezpośrednich. Korea Południowa jest także przykładem kraju osiągającego dobre wyniki przy relatywnie niższych nakładach. Dzięki temu można również zaproponować kilka rozwiązań dla Polski.
Po pierwsze – należy szeroko umożliwić polskim szpitalom publicznym możliwość generowania przychodów/zysków pochodzących ze współpracy z innymi podmiotami prywatnymi, jak towarzystwa ubezpieczeniowe, sieci medyczne czy instytucje charytatywne. Teoretycznie szpitale publiczne mogą podejmować takie działania już teraz, ale jest to związane z różnymi regulacjami. Niestety, prace nad obiecującymi zmianami mającymi umożliwić łatwiejsze odpłatne korzystanie ze świadczeń w publicznych szpitalach zostały wstrzymane kilka lat temu17.
Po drugie – aby poprawić finansowanie szpitali publicznych, można wprowadzić częściową odpłatność za wybrane świadczenia udzielane w ramach systemu publicznego. Im szybciej zaczną one, przynajmniej częściowo, funkcjonować jak podmioty prywatne, tym lepiej.
Po trzecie – w celu zachęty do inwestycji w prywatne szpitalnictwo można zaproponować ulgi lub zwolnienia podatkowe dla inwestorów krajowych i zagranicznych. Podobnymi rozwiązaniami mogliby zostać objęci Polacy np. w przypadku zakupu prywatnego ubezpieczenia szpitalnego itp. Takie działania przyczyniłyby się w przyszłości do wzrostu popularności prywatnych usług szpitalnych oraz odciążenia systemu publicznego.
Korea Południowa nie powinna poprzestawać na dotychczasowych osiągnięciach i poszerzać możliwości dla rozwoju szpitali nastawionych na zysk, zwłaszcza w obliczu stojących przed tym krajem problemów demograficznych. Według szacunków stosunek osób z przedziału od 15 do 64 lat do tych powyżej 65 lat spadnie z 4,5 w 2020 r. do 1,4 w 2050 r.18 Dlatego lepiej zawczasu podjąć odpowiednie działania, niż czekać na pewne problemy w przyszłości.
Piśmiennictwo:
1. OECD/WHO, Health at a Glance: Asia/Pacific 2020: Measuring Progress Towards Universal Health Coverage, OECD Publishing, Paryż 2020, s. 113.
2. https://data.worldbank.org/indicator/SH.XPD.CHEX.GD.ZS?locations=KR.
3. https://www.oecd-ilibrary.org/sites/6e005d47-en/index.html?itemId=/content/component/6e005d47-en.
4. https://www.publichealth.columbia.edu/research/comparative-health-policy-library/south-korea-summary.
5. https://www.oecd-ilibrary.org/sites/6e005d47-en/index.html?itemId=/content/component/6e005d47-en.
6. https://thelawreviews.co.uk/title/the-healthcare-law-review/south-korea.
7. OECD/WHO, Health at a Glance: Asia/Pacific 2020: Measuring Progress Towards Universal Health Coverage, OECD Publishing, Paryż 2020, s. 33.
8. https://data.worldbank.org/indicator/SH.XPD.OOPC.CH.ZS?locations=KR.
9. https://www.publichealth.columbia.edu/research/comparative-health-policy-library/south-korea-summary.
10. https://www.statista.com/statistics/605434/south-korea-hospital-number/.
11. https://mises.pl/blog/2020/03/17/tanous-dlaczego-poludniowokoreanska-opieka-zdrowotna-radzi-sobie-lepiej-z-covid-19-niz-wloska/.
12. https://uk.practicallaw.thomsonreuters.com/7-616-7896?transitionType=Default&contextData=(sc.Default)&firstPage=true.
13. https://www.oecd-ilibrary.org/sites/6e005d47-en/index.html?itemId=/content/component/6e005d47-en.
14. https://thelawreviews.co.uk/title/the-healthcare-law-review/south-korea.
15. OECD/WHO, Health at a Glance: Asia/Pacific 2020: Measuring Progress Towards Universal Health Coverage, OECD Publishing, Paryż 2020, s. 97.
16. OECD/WHO, Health at a Glance: Asia/Pacific 2020: Measuring Progress Towards Universal Health Coverage, OECD Publishing, Paryż 2020, s. 99.
17. https://www.pap.pl/aktualnosci/news proc.2C981605 proc.2Cmz-wstrzymano-konsultacje-nt-ustawy-o-dzialalnosci-leczniczej.html.
18. OECD/WHO, Health at a Glance: Asia/Pacific 2020: Measuring Progress Towards Universal Health Coverage, OECD Publishing, Paryż 2020, s. 67.
Przeczytaj także: „O kanadyjskim systemie ochrony zdrowia”, „Szwedzki sposób na nieodwoływanie wizyt lekarskich” i „Singapur – czy to dobry przykład rynkowego systemu ochrony zdrowia?”.
Według danych Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju Korea Południowa w 2017 r. przeznaczała na ochronę zdrowia 2980 dolarów amerykańskich per capita, z czego wydatki publiczne stanowią 1754 dolary (59 proc.), a prywatne 1226 (41 proc.). Dla porównania, średnia wydatków całkowitych dla krajów OECD wynosiła wtedy 3996 dolarów, a udział wydatków prywatnych to 24 proc.1 Z kolei ze statystyk WHO wynikało, że w 2018 r. wydatki całkowite na ochronę zdrowia w Korei Południowej wyniosły 7,56 proc. PKB, podczas gdy dla krajów OECD średnio było to 12,45 proc.2
Koreańczycy są objęci obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym (National Health Insurance – NHI). Ubezpieczenie to zapewnia dostęp do diagnostyki, opieki leczniczej, tradycyjnej opieki medycznej, opieki w nagłych przypadkach, stomatologii czy farmaceutyków. Dodatkowo, ubezpieczeni mogą skorzystać z opieki profilaktycznej, jak np. badania kontrolne czy badania przesiewowe w kierunku nowotworów3.
Publiczna opieka zdrowotna jest finansowana głównie z podatków od wynagrodzeń, dotacji rządowych, składek od osób samozatrudnionych oraz z opłat tytoniowych. Co istotne, mimo swojej obligatoryjności, rządowe ubezpieczenie nie pokrywa wszystkich kosztów medycznych. Płatności z własnej kieszeni (out-of-pocket) stanowiły 10–20 proc. całkowitych kosztów leczenia szpitalnego oraz 40–50 proc. rachunków za leczenie ambulatoryjne – plus dodatkowe płatności za opłaty konsultacyjne. W niektórych placówkach ambulatoryjnych jest to 30 proc. rachunków bez dodatkowych opłat. Sama wysokość składek na obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne jest ustalana na podstawie osiąganych dochodów4.
Taka struktura finansowania sprawia, że Koreańczycy, w celu ograniczania własnych wydatków w ramach obowiązkowego ubezpieczenia, dodatkowo wykupują prywatne ubezpieczenia zdrowotne. W badaniu opinii publicznej na temat opieki zdrowotnej z 2017 r. stwierdzono, że aż 87 proc. gospodarstw domowych miało wykupione prywatne ubezpieczenia zdrowotne. Takie prywatne plany zdrowotne mogą pokrywać wiele wydatków jak na przykład leczenie nowotworów, następstwa nieszczęśliwych wypadków czy innych kosztów leczenia. Miesięczna średnia składka za prywatne ubezpieczenie zdrowotne w 2017 r. wyniosła 263 dolary5.
Oprócz dobrowolności prywatne ubezpieczenia różnią się od ich rządowego odpowiednika tym, że wysokość składek ustalana jest na podstawie analizy ryzyka ubezpieczonego. Od wysokości składki zależy także liczba i zakres udzielanych świadczeń. Umowy i ustalanie wysokości składek nie podlegają też rządowym regulacjom, stąd możliwe jest swobodne kształtowanie się cen rynkowych. Jest to też jedna z przyczyn występowania dosyć znacznego zróżnicowania prywatnych planów zdrowotnych, z których tak chętnie korzystają Koreańczycy6.
Mimo popularności prywatnych ubezpieczeń zdrowotnych stanowiły one około 9 proc. wydatków całkowitych – i 21 proc. całkowitych wydatków prywatnych – na ochronę zdrowia w Korei Południowej. Istotną rolę, oprócz rządowego ubezpieczenia – 57,4 proc. wydatków całkowitych – wynosiły płatności bezpośrednie, które odpowiadały za 33,7 proc. wydatków całkowitych oraz 79 proc. całkowitych wydatków prywatnych7. Pozwalało to na bardziej racjonalną konsumpcję świadczeń medycznych oraz ogranicza pokusę nadużycia, często skutkującą wzrostem kosztów jednostkowych i całkowitych wydatków medycznych. Dla porównania, według WHO udział płatności bezpośrednich w krajach OECD w 2018 r. wyniósł zaledwie 13,7 proc.8
Prywatni dostawcy świadczeń medycznych
Inną istotną cechą systemu koreańskiego jest także duża swoboda wyboru dostawców świadczeń – lekarzy, szpitali i tak dalej. Skierowania są potrzebnie jedynie w przypadku specjalistycznych szpitali ogólnych. Większość lekarzy pracuje w prywatnych gabinetach9. Także szpitale są w zdecydowanej większości własnością prywatną – w 2012 r. taki status posiadało prawie 94 proc. z 3248 wszystkich szpitali w Korei Południowej10. Wiele tego typu jednostek jest kierowanych przez fundacje charytatywne lub prywatne uniwersytety11. Oprócz szpitali non profit prawo koreańskie zezwala także na zakładanie szpitali nastawionych na zysk w specjalnie utworzonych strefach12.
Zdecydowana większość lekarzy (73 proc.)13 jest specjalistami zajmującymi się na przykład niektórymi chorobami, a odsetek lekarzy ogólnych, rodzinnych jest niewielki. Pacjenci dokonują więc wyboru lekarza na podstawie objawów i otrzymują opiekę medyczną w placówce o odpowiedniej specjalizacji14.
Chociaż liczba lekarzy przypadających na 1000 osób w 2017 r. wyniosła 2,4 i była niższa od średniej dla krajów OECD (3,4), to należy pamiętać, że w kraju o bardziej racjonalnej strukturze finansowania – z relatywnie wyższym udziałem płatności bezpośrednich – taki wynik nie musi stanowić problemu, gdyż popyt na usługi medyczne nie jest sztucznie pobudzany jak w krajach z dominacją płatności generowanych przez system jednego płatnika. Znajduje to także odzwierciedlenie w konsultacjach lekarskich per capita. Wskaźnik ten dla Korei Południowej wynosi 16,9, podczas gdy średnia dla krajów OECD to już tylko 6,7.
Liczba konsultacji lekarskich per capita w wybranych krajach
Źródło: OECD/WHO, Health at a Glance: Asia/Pacific 2020: Measuring Progress Towards Universal Health Coverage, OECD Publishing, Paryż 2020, s. 99; OECD/EU, Health at a Glance: Europe 2018: State of Health in the EU Cycle, OECD Publishing, Paryż 2018, s. 183.
Jak widać, większa liczba lekarzy nie musi przekładać się automatycznie na wydajność całego systemu.
Ponadto część zadań i procedur medycznych może być wykonywana na przykład przez pielęgniarki. W Korei Południowej stosunek liczby pielęgniarek do lekarzy wynosił 3,1 przy średniej dla krajów OECD wynoszącej 2,515.
Dobra wydajność systemu koreańskiego znajduje także potwierdzenie w szacowanej liczbie konsultacji udzielanych pacjentom przez lekarzy (estimated number of consultations per doctor). W 2018 r. jeden lekarz z Korei Południowej udzielił średnio 7071 konsultacji, podczas gdy średnia dla krajów OECD wyniosła 214416.
Korea Południowa bardzo dobrze wypada także, jeśli chodzi o liczbę łóżek szpitalnych przypadających na 1000 osób. W 2017 r wskaźnik ten dla Korei wyniósł 12,3 – a dla krajów OECD 4,6 – co wydatnie pomogło temu krajowi w walce z pandemią.
Liczba łóżek szpitalnych przypadających na 1000 osób w wybranych krajach
Źródło: OECD/WHO, Health at a Glance: Asia/Pacific 2020: Measuring Progress Towards Universal Health Coverage, OECD Publishing, Paryż 2020, s. 103; OECD/EU, Health at a Glance: Europe 2018: State of Health in the EU Cycle, OECD Publishing, Paryż 2018, s. 187.
Podsumowanie
Na podstawie powyższych danych widać więc, że system szpitalny może być rozwijany z oparciem na własności prywatnej, swobodzie wyboru pacjenta oraz częściowych płatnościach bezpośrednich. Korea Południowa jest także przykładem kraju osiągającego dobre wyniki przy relatywnie niższych nakładach. Dzięki temu można również zaproponować kilka rozwiązań dla Polski.
Po pierwsze – należy szeroko umożliwić polskim szpitalom publicznym możliwość generowania przychodów/zysków pochodzących ze współpracy z innymi podmiotami prywatnymi, jak towarzystwa ubezpieczeniowe, sieci medyczne czy instytucje charytatywne. Teoretycznie szpitale publiczne mogą podejmować takie działania już teraz, ale jest to związane z różnymi regulacjami. Niestety, prace nad obiecującymi zmianami mającymi umożliwić łatwiejsze odpłatne korzystanie ze świadczeń w publicznych szpitalach zostały wstrzymane kilka lat temu17.
Po drugie – aby poprawić finansowanie szpitali publicznych, można wprowadzić częściową odpłatność za wybrane świadczenia udzielane w ramach systemu publicznego. Im szybciej zaczną one, przynajmniej częściowo, funkcjonować jak podmioty prywatne, tym lepiej.
Po trzecie – w celu zachęty do inwestycji w prywatne szpitalnictwo można zaproponować ulgi lub zwolnienia podatkowe dla inwestorów krajowych i zagranicznych. Podobnymi rozwiązaniami mogliby zostać objęci Polacy np. w przypadku zakupu prywatnego ubezpieczenia szpitalnego itp. Takie działania przyczyniłyby się w przyszłości do wzrostu popularności prywatnych usług szpitalnych oraz odciążenia systemu publicznego.
Korea Południowa nie powinna poprzestawać na dotychczasowych osiągnięciach i poszerzać możliwości dla rozwoju szpitali nastawionych na zysk, zwłaszcza w obliczu stojących przed tym krajem problemów demograficznych. Według szacunków stosunek osób z przedziału od 15 do 64 lat do tych powyżej 65 lat spadnie z 4,5 w 2020 r. do 1,4 w 2050 r.18 Dlatego lepiej zawczasu podjąć odpowiednie działania, niż czekać na pewne problemy w przyszłości.
Piśmiennictwo:
1. OECD/WHO, Health at a Glance: Asia/Pacific 2020: Measuring Progress Towards Universal Health Coverage, OECD Publishing, Paryż 2020, s. 113.
2. https://data.worldbank.org/indicator/SH.XPD.CHEX.GD.ZS?locations=KR.
3. https://www.oecd-ilibrary.org/sites/6e005d47-en/index.html?itemId=/content/component/6e005d47-en.
4. https://www.publichealth.columbia.edu/research/comparative-health-policy-library/south-korea-summary.
5. https://www.oecd-ilibrary.org/sites/6e005d47-en/index.html?itemId=/content/component/6e005d47-en.
6. https://thelawreviews.co.uk/title/the-healthcare-law-review/south-korea.
7. OECD/WHO, Health at a Glance: Asia/Pacific 2020: Measuring Progress Towards Universal Health Coverage, OECD Publishing, Paryż 2020, s. 33.
8. https://data.worldbank.org/indicator/SH.XPD.OOPC.CH.ZS?locations=KR.
9. https://www.publichealth.columbia.edu/research/comparative-health-policy-library/south-korea-summary.
10. https://www.statista.com/statistics/605434/south-korea-hospital-number/.
11. https://mises.pl/blog/2020/03/17/tanous-dlaczego-poludniowokoreanska-opieka-zdrowotna-radzi-sobie-lepiej-z-covid-19-niz-wloska/.
12. https://uk.practicallaw.thomsonreuters.com/7-616-7896?transitionType=Default&contextData=(sc.Default)&firstPage=true.
13. https://www.oecd-ilibrary.org/sites/6e005d47-en/index.html?itemId=/content/component/6e005d47-en.
14. https://thelawreviews.co.uk/title/the-healthcare-law-review/south-korea.
15. OECD/WHO, Health at a Glance: Asia/Pacific 2020: Measuring Progress Towards Universal Health Coverage, OECD Publishing, Paryż 2020, s. 97.
16. OECD/WHO, Health at a Glance: Asia/Pacific 2020: Measuring Progress Towards Universal Health Coverage, OECD Publishing, Paryż 2020, s. 99.
17. https://www.pap.pl/aktualnosci/news proc.2C981605 proc.2Cmz-wstrzymano-konsultacje-nt-ustawy-o-dzialalnosci-leczniczej.html.
18. OECD/WHO, Health at a Glance: Asia/Pacific 2020: Measuring Progress Towards Universal Health Coverage, OECD Publishing, Paryż 2020, s. 67.
Przeczytaj także: „O kanadyjskim systemie ochrony zdrowia”, „Szwedzki sposób na nieodwoływanie wizyt lekarskich” i „Singapur – czy to dobry przykład rynkowego systemu ochrony zdrowia?”.
