Sławomir Kamiński/Agencja Gazeta
RPO upomniał się o prawa pacjentów nieheteronormatywnych i transpłciowych
Autor: Monika Stelmach
Data: 03.07.2020
Źródło: RPO
| Tagi: | Adam Bodnar, RPO, LGBT |
– Osoby nieheteronormatywne i transpłciowe są narażone w placówkach ochrony zdrowia na poniżające lub nierówne traktowanie. Kwestionowane są prawa pacjenta dotyczące osób bliskich – partnerów tej samej płci. Zdarzają się też sytuacje dyskwalifikowania homoseksualnych mężczyzn jako dawców krwi i szpiku kostnego – stwierdził Adam Bodnar, rzecznik praw obywatelskich.
Ze skarg osób nieheteronormatywnych i transpłciowych, które spływały do RPO wynika, że niestosowne komentarze i poniżające lub nierówne traktowanie mogą wynikać z uprzedzeń, ale też z niewiedzy i nieprzygotowania personelu medycznego.
– Osoby nieheteronormatywne i transpłciowe nadal są narażone w placówkach służby zdrowia na poniżające lub nierówne traktowanie. Kwestionowane są prawa pacjenta w odniesieniu do osób bliskich – partnerów tej samej płci. Zdarzają się też próby „leczenia” pacjentów z orientacji seksualnej. A choć homoseksualność nie jest chorobą, to tzw. „terapie konwersyjne” nie są w Polsce zabronione. Niezbędne jest zatem upowszechnienie wśród personelu medycznego wiedzy o przepisach w kontekście postępowania wobec tych pacjentów i osób im bliskich – wskazał Adam Bodnar prezesowi Naczelnej Rady Lekarskiej.
To nie pierwsza interwencja rzecznika praw obywatelskich w sprawie osób nieheteronormatywnych i transpłciowych.
RPO – który pełni funkcje organu ds. równego traktowania – w 2016 r. korespondował z ówczesnym prezesem Naczelnej Rady Lekarskiej w kontekście raportu pod tytyłem „Równe traktowanie pacjentów – osoby nieheteroseksualne w opiece zdrowotnej. Analiza i zalecenia”.
Rzecznik wskazał wówczas, że najistotniejszym problemem wynikającym z badań jest niższy standard opieki zdrowotnej oferowanej pacjentom nieheteroseksualnym, spowodowany rozpowszechnionymi wśród personelu medycznego stereotypami dotyczących społeczności LGB (lesbijek, gejów i osób biseksualnych). Wskazywał także, że pacjenci nieheteronormatywni są narażeni na niestosowne, czasem wulgarne komentarze i obraźliwe, poniżające traktowanie ze strony personelu medycznego oraz na inne formy dyskryminacji ze względu na orientację seksualną.
Dlatego rzecznik stwierdził, że niezbędne jest stałe poszerzanie wiedzy na temat specyfiki leczenia osób LGB wśród studentów medycyny i lekarzy.
W odpowiedzi prezes NRL zapewnił, że zasada równego traktowania pacjentów ma swój wyraz w programach szkoleń realizowanych przez samorząd lekarski, a zasady etyki lekarskiej zobowiązują lekarzy do przestrzegania praw człowieka i dbania o godność zawodu lekarskiego.
Problemy nadal aktualne
– Niestety, po upływie czterech lat od wskazanej korespondencji podnoszone wówczas problemy pozostają aktualne. Ze skarg z ostatnich lat wynika, że osoby nieheteronormatywne, a także osoby transpłciowe, których nie obejmowały badania z 2016 r., są nadal narażone na niestosowne komentarze oraz poniżające lub nierówne traktowanie – stwierdził Adam Bodnar.
Jednym z problemów najczęściej zgłaszanych przez homoseksualnych pacjentów jest kwestionowanie ich praw pacjenta w odniesieniu do osób bliskich, partnerów tej samej płci. Tymczasem zgodnie z ustawą z 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, osobą bliską – uprawnioną do obecności przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych czy otrzymania informacji o stanie zdrowia pacjenta – jest też osoba pozostająca we wspólnym pożyciu, a zatem również partner tej samej płci.
– Skargi wskazują także na problem dyskwalifikowania homoseksualnych mężczyzn jako dawców krwi czy szpiku kostnego. A takie działania nie znajdują podstaw w rozporządzeniach ministra zdrowia określających warunki dawstwa. Niezbędne wydaje się zatem upowszechnienie wśród personelu medycznego wiedzy na temat obowiązujących przepisów prawa, w kontekście postępowania wobec pacjentów LGBT oraz osób im bliskich - przyznał Adam Bodnar.
Inną istotną kwestią, zgłaszaną zarówno przez samych obywateli, jak i przez lekarzy, są próby „leczenia” pacjentów z orientacji seksualnej. Mimo jednoznacznych regulacji międzynarodowych wskazujących, że homoseksualność nie jest chorobą i zobowiązujących państwa do zakazania tzw. „terapii konwersyjnych”, nie są one w Polsce zabronione przez prawo.
RPO wskazał również, że szczególnie istotną kwestią jest też sytuacja transpłciowych i interpłciowych pacjentów. Przepisy nie regulują ani zasad specjalistycznej opieki dla tych grup, ani kwestii ustalenia płci metrykalnej. Zasady postępowania diagnostyczno-terapeutycznego wobec osób transpłciowych pozostają dalekie od aktualnych standardów określonych przez Światowe Stowarzyszenie Specjalistów do spraw Zdrowia Osób Transpłciowych (WPATH). Wielu lekarzy nie ma świadomości specyficznych potrzeb tej grupy. Z kolei brak regulacji terapii zaburzeń rozwoju płci u osób interpłciowych budzi obawy o naruszenia praw tych osób przez niepotrzebne interwencje chirurgiczne.
Zmiany są konieczne
Nierówne traktowanie w obszarze ochrony zdrowia ze względu na orientację seksualną lub tożsamość płciową nie jest zakazane przepisami ustawy o równym traktowaniu. Jednocześnie nie każdy przypadek dyskryminacji, poniżającego traktowania lub innych naruszeń praw człowieka stanowi także naruszenie praw pacjenta. Dochodzenie zadośćuczynienia na podstawie ustawy o prawach pacjenta nie zawsze będzie więc dostępnym środkiem ochrony. Obecny stan prawny wymaga zatem nowelizacji, których postulaty RPO przekazał ministrowi zdrowia i rzecznikowi praw pacjenta.
Zostały one omówione także w raporcie Biura RPO pt. „Sytuacja prawna osób nieheteronormatywnych i transpłciowych w Polsce”.
Niezależnie od rekomendacji niezbędnych zmian prawnych, dla poprawy sytuacji nieheteronormatywnych i transpłciowych pacjentów istotne jest przeciwdziałanie naruszeniom ich godności i innych praw poprzez odpowiednie przygotowanie personelu medycznego.
A wiele problemów wynika z nieświadomości przedstawicieli i przedstawicielek służby zdrowia o specyficznych potrzebach osób LGBT w opiece zdrowotnej.
Adam Bodnar wystąpił do prof. Andrzeja Matyi, prezesa Naczelnej Rady Lekarskiej. Spytał, jakie działania podejmuje lub planuje się podjąć w celu zwiększenia wiedzy o specyfice leczenia osób LGBT u studentów medycyny i lekarzy, a także dla zapewnienia równego traktowania pacjentów bez względu na orientację seksualną lub tożsamość płciową.
Zachęcamy do polubienia profilu „Menedżera Zdrowia” na Facebooku: www.facebook.com/MenedzerZdrowia i obserwowania kont na Twitterze i LinkedInie: www.twitter.com/MenedzerZdrowia i www.linkedin.com/MenedzerZdrowia.
– Osoby nieheteronormatywne i transpłciowe nadal są narażone w placówkach służby zdrowia na poniżające lub nierówne traktowanie. Kwestionowane są prawa pacjenta w odniesieniu do osób bliskich – partnerów tej samej płci. Zdarzają się też próby „leczenia” pacjentów z orientacji seksualnej. A choć homoseksualność nie jest chorobą, to tzw. „terapie konwersyjne” nie są w Polsce zabronione. Niezbędne jest zatem upowszechnienie wśród personelu medycznego wiedzy o przepisach w kontekście postępowania wobec tych pacjentów i osób im bliskich – wskazał Adam Bodnar prezesowi Naczelnej Rady Lekarskiej.
To nie pierwsza interwencja rzecznika praw obywatelskich w sprawie osób nieheteronormatywnych i transpłciowych.
RPO – który pełni funkcje organu ds. równego traktowania – w 2016 r. korespondował z ówczesnym prezesem Naczelnej Rady Lekarskiej w kontekście raportu pod tytyłem „Równe traktowanie pacjentów – osoby nieheteroseksualne w opiece zdrowotnej. Analiza i zalecenia”.
Rzecznik wskazał wówczas, że najistotniejszym problemem wynikającym z badań jest niższy standard opieki zdrowotnej oferowanej pacjentom nieheteroseksualnym, spowodowany rozpowszechnionymi wśród personelu medycznego stereotypami dotyczących społeczności LGB (lesbijek, gejów i osób biseksualnych). Wskazywał także, że pacjenci nieheteronormatywni są narażeni na niestosowne, czasem wulgarne komentarze i obraźliwe, poniżające traktowanie ze strony personelu medycznego oraz na inne formy dyskryminacji ze względu na orientację seksualną.
Dlatego rzecznik stwierdził, że niezbędne jest stałe poszerzanie wiedzy na temat specyfiki leczenia osób LGB wśród studentów medycyny i lekarzy.
W odpowiedzi prezes NRL zapewnił, że zasada równego traktowania pacjentów ma swój wyraz w programach szkoleń realizowanych przez samorząd lekarski, a zasady etyki lekarskiej zobowiązują lekarzy do przestrzegania praw człowieka i dbania o godność zawodu lekarskiego.
Problemy nadal aktualne
– Niestety, po upływie czterech lat od wskazanej korespondencji podnoszone wówczas problemy pozostają aktualne. Ze skarg z ostatnich lat wynika, że osoby nieheteronormatywne, a także osoby transpłciowe, których nie obejmowały badania z 2016 r., są nadal narażone na niestosowne komentarze oraz poniżające lub nierówne traktowanie – stwierdził Adam Bodnar.
Jednym z problemów najczęściej zgłaszanych przez homoseksualnych pacjentów jest kwestionowanie ich praw pacjenta w odniesieniu do osób bliskich, partnerów tej samej płci. Tymczasem zgodnie z ustawą z 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, osobą bliską – uprawnioną do obecności przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych czy otrzymania informacji o stanie zdrowia pacjenta – jest też osoba pozostająca we wspólnym pożyciu, a zatem również partner tej samej płci.
– Skargi wskazują także na problem dyskwalifikowania homoseksualnych mężczyzn jako dawców krwi czy szpiku kostnego. A takie działania nie znajdują podstaw w rozporządzeniach ministra zdrowia określających warunki dawstwa. Niezbędne wydaje się zatem upowszechnienie wśród personelu medycznego wiedzy na temat obowiązujących przepisów prawa, w kontekście postępowania wobec pacjentów LGBT oraz osób im bliskich - przyznał Adam Bodnar.
Inną istotną kwestią, zgłaszaną zarówno przez samych obywateli, jak i przez lekarzy, są próby „leczenia” pacjentów z orientacji seksualnej. Mimo jednoznacznych regulacji międzynarodowych wskazujących, że homoseksualność nie jest chorobą i zobowiązujących państwa do zakazania tzw. „terapii konwersyjnych”, nie są one w Polsce zabronione przez prawo.
RPO wskazał również, że szczególnie istotną kwestią jest też sytuacja transpłciowych i interpłciowych pacjentów. Przepisy nie regulują ani zasad specjalistycznej opieki dla tych grup, ani kwestii ustalenia płci metrykalnej. Zasady postępowania diagnostyczno-terapeutycznego wobec osób transpłciowych pozostają dalekie od aktualnych standardów określonych przez Światowe Stowarzyszenie Specjalistów do spraw Zdrowia Osób Transpłciowych (WPATH). Wielu lekarzy nie ma świadomości specyficznych potrzeb tej grupy. Z kolei brak regulacji terapii zaburzeń rozwoju płci u osób interpłciowych budzi obawy o naruszenia praw tych osób przez niepotrzebne interwencje chirurgiczne.
Zmiany są konieczne
Nierówne traktowanie w obszarze ochrony zdrowia ze względu na orientację seksualną lub tożsamość płciową nie jest zakazane przepisami ustawy o równym traktowaniu. Jednocześnie nie każdy przypadek dyskryminacji, poniżającego traktowania lub innych naruszeń praw człowieka stanowi także naruszenie praw pacjenta. Dochodzenie zadośćuczynienia na podstawie ustawy o prawach pacjenta nie zawsze będzie więc dostępnym środkiem ochrony. Obecny stan prawny wymaga zatem nowelizacji, których postulaty RPO przekazał ministrowi zdrowia i rzecznikowi praw pacjenta.
Zostały one omówione także w raporcie Biura RPO pt. „Sytuacja prawna osób nieheteronormatywnych i transpłciowych w Polsce”.
Niezależnie od rekomendacji niezbędnych zmian prawnych, dla poprawy sytuacji nieheteronormatywnych i transpłciowych pacjentów istotne jest przeciwdziałanie naruszeniom ich godności i innych praw poprzez odpowiednie przygotowanie personelu medycznego.
A wiele problemów wynika z nieświadomości przedstawicieli i przedstawicielek służby zdrowia o specyficznych potrzebach osób LGBT w opiece zdrowotnej.
Adam Bodnar wystąpił do prof. Andrzeja Matyi, prezesa Naczelnej Rady Lekarskiej. Spytał, jakie działania podejmuje lub planuje się podjąć w celu zwiększenia wiedzy o specyfice leczenia osób LGBT u studentów medycyny i lekarzy, a także dla zapewnienia równego traktowania pacjentów bez względu na orientację seksualną lub tożsamość płciową.
Zachęcamy do polubienia profilu „Menedżera Zdrowia” na Facebooku: www.facebook.com/MenedzerZdrowia i obserwowania kont na Twitterze i LinkedInie: www.twitter.com/MenedzerZdrowia i www.linkedin.com/MenedzerZdrowia.
