Raport WHO – rządy nie traktują priorytetowo wydatków na opiekę zdrowotną

Raport Światowej Organizacji Zdrowia dotyczący wydatków na zdrowie na świecie z 2024 r. pokazuje, że średnie rządowe wydatki na zdrowie na mieszkańca we wszystkich grupach dochodowych spadły w 2022 r. w porównaniu z 2021 r. po wzroście w pierwszych latach pandemii.

Raport zatytułowany „Globalne wydatki na zdrowie wyłaniające się z pandemii” został opublikowany w związku z kampanią Universal Health Coverage Day, obchodzoną corocznie 12 grudnia. Kampania w 2024 r. koncentruje się na poprawie ochrony finansowej ludzi na całym świecie, aby mogli uzyskać dostęp do potrzebnych im usług zdrowotnych.

Wydatki rządowe na opiekę zdrowotną są kluczowe dla zapewnienia powszechnej opieki zdrowotnej. Ich depriorytetyzacja może mieć tragiczne konsekwencje w kontekście, w którym 4,5 miliarda ludzi na całym świecie nie ma dostępu do podstawowych usług zdrowotnych, a 2 miliardy ludzi borykają się z trudnościami finansowymi z powodu kosztów opieki zdrowotnej.

– Chociaż dostęp do usług zdrowotnych poprawia się na całym świecie, korzystanie z nich wpędza coraz więcej osób w trudności finansowe lub ubóstwo – powiedział dr Tedros Adhanom Ghebreyesus, dyrektor generalny Światowej Organizacji Zdrowia.

Kto płaci za opiekę zdrowotną?

Ochrona ludzi przed trudnościami finansowymi z powodu kosztów opieki zdrowotnej ponoszonych bezpośrednio z kieszeni jest podstawą do zapewnienia zdrowia dla wszystkich. Jednak raport WHO pokazuje, że wydatki ponoszone bezpośrednio z kieszeni pozostają głównym źródłem finansowania opieki zdrowotnej w 30 krajach o niskich i średnioniskich dochodach. W 20 z tych państw ponad połowa całkowitych wydatków na opiekę zdrowotną w kraju została opłacona przez pacjentów z ich własnej kieszeni, co przyczynia się do cyklu ubóstwa i bezbronności.

Wyzwania wynikające z braku ochrony finansowej w zakresie opieki zdrowotnej nie ograniczają się do krajów o niższych dochodach. Nawet w krajach o wysokich dochodach płatności z własnej kieszeni prowadzą do trudności finansowych i niezaspokojonych potrzeb, szczególnie w najuboższych gospodarstwach domowych.

Najnowsze dane dotyczące rachunków zdrowotnych pokazują, że w ponad jednej trzeciej krajów o wysokich dochodach ponad 20 proc. całkowitych wydatków na opiekę zdrowotną zostało opłaconych z własnej kieszeni.

WHO z okazji Universal Health Coverage Day wzywa liderów do uczynienia UHC priorytetem narodowym i wyeliminowania zubożenia spowodowanego wydatkami związanymi ze zdrowiem do 2030 r. Skuteczne strategie wzmocnienia ochrony finansowej obejmują minimalizację lub zniesienie opłat użytkowników dla osób najbardziej potrzebujących, w tym osób o niskich dochodach lub przewlekłych schorzeniach, przyjęcie ustawodawstwa w celu ochrony ludzi przed zubożającymi kosztami opieki zdrowotnej i ustanowienie mechanizmów finansowania opieki zdrowotnej za pośrednictwem finansowania publicznego w celu objęcia całej populacji.

Środki publiczne muszą zostać przeznaczone na budżet na niedrogi pakiet podstawowych usług zdrowotnych – od promocji zdrowia po profilaktykę, leczenie, rehabilitację i opiekę paliatywną – z wykorzystaniem podejścia podstawowej opieki zdrowotnej.

Lekcje z pandemii

Podczas pandemii COVID-19 w latach 2020–2022 wydatki publiczne na zdrowie – głównie za pośrednictwem rządowych budżetów na zdrowie – umożliwiły systemom opieki zdrowotnej szybką reakcję na sytuację nadzwyczajną. Odzwierciedla to przewagę budżetów rządowych w finansowaniu funkcji zdrowia publicznego, w szczególności interwencji w zakresie zdrowia publicznego opartych na populacji, w porównaniu z innymi schematami finansowania zdrowia w czasach sytuacji nadzwyczajnych w zakresie zdrowia. Finansowanie rządowe zapewniło ochronę większej liczbie osób i uratowanie większej liczby istnień. 

Wychodząc z pandemii, kraje znajdują się na rozdrożu. Rządy stają przed trudnymi decyzjami, pracując nad wzmocnieniem odporności systemów opieki zdrowotnej na przyszłe zagrożenia zdrowotne, jednocześnie odpowiadając na potrzeby opieki zdrowotnej swoich populacji w trudnym otoczeniu gospodarczym.

Monitoring wydatków na opiekę zdrowotną na świecie

Kluczem do podejmowania lepszych decyzji dotyczących przyszłych inwestycji w zdrowie są terminowe i wiarygodne dowody dotyczące poziomu i wzorca wydatków na zdrowie. Przez 25 lat program WHO Health Expenditure Tracking miał duży wpływ na sposób, w jaki krytyczne informacje na temat wydatków na zdrowie są kompilowane i raportowane na poziomie kraju i globalnie.

Do najbardziej znaczących osiągnięć należy utworzenie Global Health Expenditure Database – najbogatszego na świecie źródła danych o wydatkach na opiekę zdrowotną, obejmującego ponad 190 krajów od 2000 r. – oraz Global Health Expenditure Report, który jest publikowany corocznie od 2017 r. Te globalne dobra publiczne napędzają świadome kształtowanie polityki, przejrzystość i rozliczalność na całym świecie.

Tegoroczny Dzień UHC stanowi również platformę do dyskusji o kamieniu milowym w wysiłkach WHO na rzecz promowania wsparcia i współpracy z krajami w zakresie reorientacji ich systemów opieki zdrowotnej w celu rozpowszechniania UHC i osiągnięcia bezpieczeństwa zdrowotnego w krajach, regionach i na całym świecie. Od 11 do 13 grudnia krajowi przedstawiciele ds. zdrowia, szefowie biur krajowych WHO i doradcy ds. polityki zdrowotnej z ponad 125 krajów spotykają się w Lyonie we Francji, aby podsumować postępy i wyzwania, uzgodnić obszary priorytetowe i metody pracy oraz ustalić plan na kolejną fazę partnerstwa UHC w latach 2025–2027.

UHC Partnership to sztandarowa inicjatywa WHO dotycząca międzynarodowej współpracy na rzecz Universal Health Coverage, która łączy WHO i partnerów w celu wspierania konkretnych działań na rzecz osiągnięcia UHC. Jest finansowana przez Unię Europejską, Belgię, Kanadę, francuskie Ministerstwo Europy i Spraw Zagranicznych, Niemcy, Irish Aid, rząd Japonii i Zjednoczone Królestwo – Foreign, Commonwealth & Development Office.

Raport dostępny na stronie internetowej: www.who.int/who-report.