Uczniowie o nowotworach: raka szyjki macicy powoduje promieniowanie UV

Skóra robi się czarna, zwęglona, gnije czy rakiem można zarazić się nawet w powietrzu – to cytat z ankiety badającej wiedzę młodzieży na temat raka i profilaktyki onkologicznej. Tylko 38 proc. uczniów prawidłowo wskazało przyczyny czerniaka złośliwego, a przyczyny raka szyjki macicy zna co dziesiąty z nich. Wśród przyczyn wystąpienia raka szyjki macicy wymieniano m.in. częste siedzenie na podłodze, a także promienie UV.

Według gimnazjalistów i licealistów najważniejszym czynnikiem zwiększającym ryzyko zachorowania na raka jest dziedziczność podczas gdy zdecydowana większość nowotworów złośliwych to choroby występujące sporadycznie – tj. niezależnie od czynników dziedzicznych. Zapytani, czym jest nowotwór odpowiadali m.in.: „Objawem raka jest wypadanie włosów”, i „Możemy się zarazić nawet w powietrzu”. A jak mu zapobiegać? „Dużo się śmiać i nie przemęczać się” czy „witaminą D17”.
Jako metodę walki z rakiem uczniowie wymieniają jedynie chemioterapię utożsamianą z wypadaniem włosów oraz operacje chirurgiczne. Według zdecydowanej większości rak jest chorobą nieuleczalną i nieuchronnie prowadzi do śmierci.

Wiedzę uczniów na temat raka i jego profilaktyki zbadały Fundacja Rosa i Fundacja Onkologiczna DUM SPIRO-SPERO. Badania zostały przeprowadzone w formie ankiet na reprezentatywnej próbie 1582 uczniów z liceów, techników i gimnazjów – w sumie z 64 szkół, po cztery z każdego województwa. Pytania dotyczyły trzech rodzajów nowotworów – raka płuca, czerniaka skóry i raka szyjki macicy. Chorują na nie najczęściej osoby dorosłe, ale zachowania i nawyki zwiększające ryzyko zachorowania pojawiają się już w wieku młodzieńczym. Informacje uzyskane z ankiet stały się podstawą do stworzenia programu Rakoobrona.

– Zauważyliśmy, że edukacja młodzieży w zakresie profilaktyki wymienionych rodzajów nowotworów złośliwych jest bardzo potrzebna. Uczniowie mają niewielki dostęp do rzetelnych źródeł wiedzy na ten temat, ale też sami niespecjalnie szukają informacji na ten temat – mówi Martyna Niewójt z Fundacji Rosa, szef programu Rakoobrona.

Młodzież zna pojęcie „profilaktyki”, ale utożsamia je przeważnie z „badaniami profilaktycznymi”. Z kolei słowo „samobadanie,” to dla nich przede wszystkim „samobadanie piersi”. – Uczniowie stwierdzają co prawda, że istnieje zależność między piciem alkoholu i paleniem papierosów a ryzykiem raka, ale nie dostrzegają innych związków między stylem życia a możliwością zachorowania – opowiada Martyna Niewójt. Perspektywa zachorowania jest dla nich często zbyt odległa, by mogła wpłynąć na ich zachowania.

Młodzież najwięcej wie o raku płuca. 58,2 proc. uczniów wskazało jego przyczyny poprawnie. Jednak pisali w ankietach również, że „rak płuc to inaczej rozedma płuc”, a wywołać może go choćby „promieniowanie z bateryjki telefonu”. 38 proc. uczniów prawidłowo określiło przyczyny czerniaka skóry. Pozostali pisali m.in., że w przypadku tego rodzaju nowotworu „skóra robi się czarna, zwęglona, gnije”, „na oku robi się czarna kropka i można oślepnąć” czy ”odpada skóra”. Najgorzej jest z wiedzą na temat raka szyjki macicy. Jako jego możliwe przyczyny uczniowie wymieniali m.in. „częste siedzenie na podłodze”, a także „promienie UV”. Jedna osoba zidentyfikowała go nawet jako „grzyb dróg rodnych”. – Co drugi uczeń zadeklarował, że wie, co to za nowotwór, ale jedynie 10 proc. potrafiło prawidłowo wskazać jego przyczyny. A tylko 35 proc. uczniów wiedziało, że szczepionka przeciw wirusowi HPV skutecznie zapobiega rakowi szyjki macicy – dodaje Martyna Niewójt.

Skąd młodzież czerpie wiedzę o nowotworach złośliwych i ich profilaktyce? Większość z Internetu lub seriali, jak na przykład „Dr House” czy „Lekarze”. Wielu uczniów uważa, że rak to problem, który ich nie dotyczy. Niektórzy są przekonani, że jeśli nie będą myśleli o ryzyku zachorowania na nowotwór, to nie zachorują.

Program Rakoobrona jest skierowany do młodzieży w wieku 14-19 lat. Polega na organizacji w szkołach zajęć edukacyjnych.