Dzieci z ADHD nie kontrolują emocji

Co drugie dziecko z ADHD nie radzi sobie z emocjami, jedno na czworo ma zaburzenia lękowe, a jedno na 50 cierpi na depresję. W poradzeniu sobie z emocjami skuteczniej niż leki mogą pomóc techniki poznawczo-behawioralne – twierdzą naukowcy.

• W ostatnich latach coraz więcej doniesień naukowych sugeruje, że niektóre osoby z ADHD mają duże problemy z samokontrolą, co wpływa na ich zdolność do regulowania emocji
• Badanie naukowców z Uniwersytetu Fudan w Szanghaju i Uniwersytetu w Cambridge pokazuje, że rozregulowanie emocjonalne występuje niezależnie od zaburzenia funkcji poznawczych i motywacji
• Problemy emocjonalne mogą wynikać z budowy mózgu – części płata czołowego, a także mogą być powiązane z działaniem układu odpornościowego

ADHD dotyka około jednej na 14 osób w wieku poniżej 18 lat i w mniej więcej połowie tych przypadków utrzymuje się do wieku dorosłego. Wiąże się z licznymi problemami z funkcjami wykonawczymi, w tym z nadpobudliwością, impulsywnością i trudnościami w skupieniu uwagi.

W publikacji na łamach „Nature Mental Health” naukowcy z Cambridge poinformowali, że co drugie dziecko z ADHD wykazuje oznaki rozregulowania emocjonalnego, a Ritalin – powszechnie przepisywany lek na takie przypadłości – wydaje się mniej skuteczny, niż sądzono.

Badania pokazują, że jedno na 50 (2,1 proc.) dzieci z rozpoznaniem ADHD cierpi równolegle na zaburzenia nastroju (np. depresję), a więcej niż jedno na czworo (27,4 proc.) na zaburzenia lękowe.

30 marca – Światowy Dzień ChADPierwsze objawy choroby dwubiegunowej w 30–60 proc. występują już u dzieci lub nastolatków. Kluczowe jest właściwe rozpoznanie i wprowadzenie odpowiedniego leczenia. Dlatego konieczne jest włączenie tej grupy chorych w planowanych rozwiązaniach systemowych – mówią eksperci.

Skąd problem z kontrolowaniem emocji?

Wiele zdiagnozowanych osób doświadcza również wybuchów agresji werbalnej lub fizycznej z powodu niemożności kontrolowania swoich emocji. Do tej pory uważano, że problemy te są wynikiem innych objawów związanych z ADHD, takich jak zaburzenia funkcji poznawczych i motywacji. Jednak nowe badanie naukowców z Uniwersytetu Fudan w Szanghaju i Uniwersytetu w Cambridge pokazuje, że rozregulowanie emocjonalne występuje niezależnie od nich.

Naukowcy przeanalizowali dane zebrane od ponad 6000 amerykańskich dzieci z objawami wskazującymi na zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi, spośród których 350 wykazywało objawy o bardzo dużym nasileniu.

Rodzice lub opiekunowie uczestników wypełniali wiele kwestionariuszy zawierających pytania związane z zachowaniami emocjonalnymi swoich podopiecznych, np. „kiedy moje dziecko jest zdenerwowane, ma trudności z kontrolowaniem swojego zachowania”, „kiedy moje dziecko jest zdenerwowane, wie, że może znaleźć sposób, aby w końcu poczuć się lepiej”, „kiedy moje dziecko jest zdenerwowane, zaczyna być złe na siebie”.

Problemy emocjonalne mogą wynikać z budowy mózgu

Okazało się, że ponad połowa (51,4 proc.) dzieci z grupy z ciężkimi objawami wykazywała oznaki rozregulowania emocji, niezależne od problemów poznawczych i motywacyjnych. Wśród dzieci z lekkimi objawami ADHD, ale takich, u których występowało duże rozregulowanie emocji, ryzyko wystąpienia silnych objawów ADHD rok później było 2,85 razy większe niż u tych, u których rozregulowania emocjonalnego nie obserwowano lub było ono niewielkie.

Kiedy naukowcy przeanalizowali obrazy mózgów uczestników badania, odkryli, że jeden z obszarów mózgu, zwany pars orbitalis, był wyraźnie mniejszy wśród dzieci, które uzyskały wysokie wyniki w zakresie problemów emocjonalnych. Pars orbitalis jest częścią płata czołowego i odgrywa ważną rolę w rozumieniu, przetwarzaniu emocji oraz komunikacji, a także w hamującej kontroli nad zachowaniem.

– Jeśli pars orbitalis nie rozwinie się prawidłowo, może utrudniać kontrolowanie emocji i właściwe komunikowanie się z innymi, zwłaszcza w sytuacjach społecznych – wyjaśnia prof. Barbara Sahakian, jedna z autorek badania. Dlatego – jak dodaje – dzieci z ADHD, gdy napotykają trudności emocjonalne, mogą mieć problemy z kontrolą emocji i reagować wybuchowo, zamiast racjonalnie komunikować się z rodzicem, nauczycielem lub innym dzieckiem.

Bolączki psychiatrii dziecięcej – edukacja i dostęp do świadczeń ►– Największą niezaspokojoną potrzebą w zakresie psychiatrii dzieci i młodzieży pozostaje dostępność do świadczeń i edukacja rodzin – wskazał w rozmowie z „Menedżerem Zdrowia” dr n. med. Piotr Wierzbiński, psychiatra w Sense Med Concept.

Dzieciom mogą pomóc techniki poznawczo-behawioralne

Badaczka ma nadzieję, że uznanie rozregulowania emocji za kluczową część ADHD pomoże ludziom lepiej zrozumieć problemy, jakich doświadczają dotknięte tym zespołem dzieci. Uważa, że odkrycia jej zespołu są cenną wskazówką na temat sposobów pomocy najmłodszym w zarządzaniu emocjami, na przykład poprzez stosowanie technik poznawczo-behawioralnych, tak, aby nauczyły się zatrzymywać na chwilę, zanim zareagują, i wyrażać swoje uczucia werbalnie.

Skuteczne techniki rozładowujące napięcie emocjonalne są tym ważniejsze, że – jak odkrył ten sam zespół – Ritalin, czyli lek stosowany w leczeniu objawów zespołu nadpobudliwości ruchowej, nie łagodzi objawów rozregulowania emocji.

Powinno się od najmłodszych lat uczyć dzieci, jak radzić sobie z emocjami

– Problemy z kontrolowaniem emocji mogą prowadzić do zaburzenia interakcji społecznych, co jeszcze bardziej zaostrza stany depresyjne lub lękowe – tłumaczy współautor publikacji prof. Qiang Luo. – Takie osoby często mówią lub robią rzeczy, które zaogniają sytuację, zamiast ją uspokajać. Dlatego uczenie dzieci od najmłodszych lat, jak radzić sobie z emocjami i wyrażać siebie, może pomóc im w przezwyciężeniu takich problemów w przyszłości – zaznacza.

Chociaż nie jest jasne, co dokładnie powoduje opisywane problemy, naukowcy odkryli ich powiązania z możliwą dysfunkcją układu odpornościowego – u osób, które wykazywały objawy rozregulowania emocjonalnego wykryto wyższy odsetek niektórych typów komórek odpornościowych.

– Wiemy już, że problemy z układem odpornościowym można powiązać z depresją. Teraz zaobserwowaliśmy podobne wzorce u osób z ADHD, u których występuje rozregulowanie emocji – podsumowuje prof. Sahakian.