Perspektywy leczenia choroby Wilsona
Redaktor: Arleta Czarnik
Data: 11.02.2022
| Tagi: | choroba Wilsona, trientyna, molibden, terapia genowa |
Warunkami dobrego rokowania w chorobie Wilsona są wczesne rozpoznanie i prawidłowe przyjmowanie leków przeciwmiedziowych. U ok. 15 proc. pacjentów rokowanie jest niekorzystne. W ostatnich latach rozpoczęto intensywne badania nad nowymi metodami leczenia: farmakologicznymi, terapią genową oraz terapią komórkową.
Choroba Wilsona to genetyczna choroba neurozwyrodnieniowa, której przyczyną jest zaburzony metabolizm miedzi z jej następczym patologicznym odkładaniem się w narządach i tkankach, głównie w wątrobie i mózgu. W efekcie dochodzi do ich wtórnego uszkodzenia oraz pojawienia się objawów klinicznych związanych z zajętymi narządami. Leczenie choroby Wilsona opiera się na doprowadzeniu do powstania w organizmie ujemnego bilansu gospodarki miedzią przez: zmniejszanie wchłaniania miedzi z przewodu pokarmowego (sole cynku), zwiększanie wydalania miedzi z moczem (leki chelatujące jony miedzi: d-penicylamina, trientyna, dimerkaprol) oraz w szczególnych przypadkach (ostra niewydolność wątroby, dekompensacja marskości wątroby mimo leczenia farmakologicznego choroby Wilsona) przeszczep wątroby.
Warunkami dobrego rokowania w chorobie Wilsona są przede wszystkim wczesne rozpoznanie, na etapie potencjalnie odwracalnych zmian w narządach, oraz prawidłowe przyjmowanie leków przeciwmiedziowych (compliance). U ok. 85 proc. pacjentów udaje się uzyskać poprawę stanu klinicznego, zatrzymać postęp choroby, a w przypadkach bezobjawowych zapobiec rozwojowi objawów klinicznych. U ok. 15 proc. pacjentów rokowanie jest niekorzystne, co najczęściej ma związek z przyjmowaniem leków niezgodnie z zaleceniami (do 26 proc. pacjentów), działaniami niepożądanymi leków przeciwmiedziowych (do 30 proc.) oraz utrzymywaniem się objawów neurologicznych mimo leczenia (do 50 proc.).
Autorzy pracy opublikowanej w „Pharmacotherapy in Psychiatry and Neurology” przedstawili przegląd aktualnych kierunków badań dotyczących przyszłości leczenia choroby Wilsona. Przeprowadzono celowany przegląd literatury, artykułów dostępnych w bazie PubMed w języku angielskim, wyszukując hasła: „choroba Wilsona”, „perspektywy leczenia” i „terapia genowa”. Uwzględniono przeglądy, artykuły oryginalne, randomizowane badania kontrolowane, metaanalizy, rozdziały książek i streszczenia opublikowane do kwietnia 2021 r.
W ostatnich latach rozpoczęto intensywne badania nad nowymi metodami terapii: farmakologicznymi (zmodyfikowana termostabilna cząsteczka trientyny, trientyna z systemem wspomagającym penetrację bariery krew–mózg, sole molibdenu, metanobaktyna i in.), terapią genową oraz terapią komórkową (przeszczepy hepatocytów).
Terapia genowa i w konsekwencji systemowa naprawa metabolizmu miedzi w organizmie przez transfer prawidłowego genu ATP7B wydaje się bardzo obiecującą formą leczenia. W przypadkach bezobjawowych terapia genowa zapobiegałaby wystąpieniu objawów choroby Wilsona. U pacjentów z objawami prowadziłaby do normalizacji metabolizmu miedzi w organizmie, usunięcia depozytów miedzi w tkankach i ostatecznie do ustąpienia objawów. W badaniach z wykorzystaniem mysich i szczurzych modeli choroby Wilsona prawidłowy gen ATP7B jest dostarczany do komórek wątroby na wektorze wirusowym. Początkowo używano do tego lentiwirusa, obecnie najbardziej obiecująco zapowiadają się badania z parwowirusem AAV8 jako wektorem. Wyniki badań w modelach mysich z AAV8 są zachęcające. Wykazano, że dochodzi do normalizacji metabolizmu miedzi z redukcją stężenia miedzi w wątrobie i mózgu oraz poprawy czynności wątroby w ciągu 6 miesięcy po jednorazowej iniekcji. Chińscy badacze, wykorzystując szczurzy model choroby Wilsona, użyli komórek macierzystych szpiku kostnego jako nośnika do transferu prawidłowego genu ATP7B i stwierdzili zmniejszenie przeciążenia wątroby miedzią.
Obecnie jedynymi metodami terapii choroby Wilsona rekomendowanymi przez międzynarodowe towarzystwa naukowe są leki chelatujące miedź, preparaty zmniejszające wchłanianie miedzi z przewodu pokarmowego oraz przeszczep wątroby. Spośród badań nad nowymi metodami leczenia najbardziej zaawansowane i obiecujące są badania z tetratiomolibdenianem bis-choliny. Duże nadzieje na leczenie choroby Wilsona w najbliższych latach można wiązać z terapią genową. Wyniki badań w modelach zwierzęcych są bardzo obiecujące, a w najbliższym czasie różne korporacje rozpoczną niezależnie badania nad zastosowaniem terapii genowej w chorobie Wilsona (faza I/II badań klinicznych). Pozostałe badania, m.in. dotyczące przeszczepów hepatocytów, mimo zachęcających rezultatów w modelach komórkowych i zwierzęcych nie weszły jeszcze w fazy badań klinicznych u ludzi.
Pełna treść artykułu: Agnieszka Antos, Tomasz Litwin, Marta Skowrońska, Iwona Kurkowska-Jastrzębska, Anna Członkowska. Perspektywy leczenia choroby Wilsona. Farmakoterapia w Psychiatrii i Neurologii 2021; 37 (2): 151-163.
Warunkami dobrego rokowania w chorobie Wilsona są przede wszystkim wczesne rozpoznanie, na etapie potencjalnie odwracalnych zmian w narządach, oraz prawidłowe przyjmowanie leków przeciwmiedziowych (compliance). U ok. 85 proc. pacjentów udaje się uzyskać poprawę stanu klinicznego, zatrzymać postęp choroby, a w przypadkach bezobjawowych zapobiec rozwojowi objawów klinicznych. U ok. 15 proc. pacjentów rokowanie jest niekorzystne, co najczęściej ma związek z przyjmowaniem leków niezgodnie z zaleceniami (do 26 proc. pacjentów), działaniami niepożądanymi leków przeciwmiedziowych (do 30 proc.) oraz utrzymywaniem się objawów neurologicznych mimo leczenia (do 50 proc.).
Autorzy pracy opublikowanej w „Pharmacotherapy in Psychiatry and Neurology” przedstawili przegląd aktualnych kierunków badań dotyczących przyszłości leczenia choroby Wilsona. Przeprowadzono celowany przegląd literatury, artykułów dostępnych w bazie PubMed w języku angielskim, wyszukując hasła: „choroba Wilsona”, „perspektywy leczenia” i „terapia genowa”. Uwzględniono przeglądy, artykuły oryginalne, randomizowane badania kontrolowane, metaanalizy, rozdziały książek i streszczenia opublikowane do kwietnia 2021 r.
W ostatnich latach rozpoczęto intensywne badania nad nowymi metodami terapii: farmakologicznymi (zmodyfikowana termostabilna cząsteczka trientyny, trientyna z systemem wspomagającym penetrację bariery krew–mózg, sole molibdenu, metanobaktyna i in.), terapią genową oraz terapią komórkową (przeszczepy hepatocytów).
Terapia genowa i w konsekwencji systemowa naprawa metabolizmu miedzi w organizmie przez transfer prawidłowego genu ATP7B wydaje się bardzo obiecującą formą leczenia. W przypadkach bezobjawowych terapia genowa zapobiegałaby wystąpieniu objawów choroby Wilsona. U pacjentów z objawami prowadziłaby do normalizacji metabolizmu miedzi w organizmie, usunięcia depozytów miedzi w tkankach i ostatecznie do ustąpienia objawów. W badaniach z wykorzystaniem mysich i szczurzych modeli choroby Wilsona prawidłowy gen ATP7B jest dostarczany do komórek wątroby na wektorze wirusowym. Początkowo używano do tego lentiwirusa, obecnie najbardziej obiecująco zapowiadają się badania z parwowirusem AAV8 jako wektorem. Wyniki badań w modelach mysich z AAV8 są zachęcające. Wykazano, że dochodzi do normalizacji metabolizmu miedzi z redukcją stężenia miedzi w wątrobie i mózgu oraz poprawy czynności wątroby w ciągu 6 miesięcy po jednorazowej iniekcji. Chińscy badacze, wykorzystując szczurzy model choroby Wilsona, użyli komórek macierzystych szpiku kostnego jako nośnika do transferu prawidłowego genu ATP7B i stwierdzili zmniejszenie przeciążenia wątroby miedzią.
Obecnie jedynymi metodami terapii choroby Wilsona rekomendowanymi przez międzynarodowe towarzystwa naukowe są leki chelatujące miedź, preparaty zmniejszające wchłanianie miedzi z przewodu pokarmowego oraz przeszczep wątroby. Spośród badań nad nowymi metodami leczenia najbardziej zaawansowane i obiecujące są badania z tetratiomolibdenianem bis-choliny. Duże nadzieje na leczenie choroby Wilsona w najbliższych latach można wiązać z terapią genową. Wyniki badań w modelach zwierzęcych są bardzo obiecujące, a w najbliższym czasie różne korporacje rozpoczną niezależnie badania nad zastosowaniem terapii genowej w chorobie Wilsona (faza I/II badań klinicznych). Pozostałe badania, m.in. dotyczące przeszczepów hepatocytów, mimo zachęcających rezultatów w modelach komórkowych i zwierzęcych nie weszły jeszcze w fazy badań klinicznych u ludzi.
Pełna treść artykułu: Agnieszka Antos, Tomasz Litwin, Marta Skowrońska, Iwona Kurkowska-Jastrzębska, Anna Członkowska. Perspektywy leczenia choroby Wilsona. Farmakoterapia w Psychiatrii i Neurologii 2021; 37 (2): 151-163.
