Stary lek nową opcją na afazję związaną z udarem?

Cerebrolizyna – stosowana w szerokim zakresie zaburzeń neurodegeneracyjnych w Azji i Europie Wschodniej – okazała się skuteczna w przypadku afazji poudarowej, jak wykazały wyniki podwójnie ślepej, kontrolowanej próby.

Badanie wykazało, że lek, stosowany wraz z terapią afazji, doprowadził do większej poprawy w zakresie afazji związanej z udarem niż sama terapia.

Jak wskazuje badacz dr Dafin F. Muresanu, przewodniczący Wydziału Neuronauk Klinicznych Uniwersytetu Medycyny i Farmacji „Iuliu Hațieganu” w Klużu-Napoce w Rumunii, jeśli te wyniki zostaną potwierdzone w większych badaniach, może się okazać, że połączenie cerebrolizyny i terapii mowy będzie nowym standardem w leczeniu afazji poudarowej.

Wyniki badań zostały przedstawione 24 października br. na Światowym Kongresie Udaru Mózgu (WSC).

Badania nad cerebrolizyną sięgają 25 lat 

Jednym z głównych składników cerebrolizyny, ekstrahowanej z mózgu świni, jest neurotroficzny czynnik pochodzenia mózgowego. Inne peptydy, takie jak czynnik neurotroficzny z linii komórek glejowych, czynnik wzrostu nerwów i neurotroficzny czynnik rzęskowy, mogą również przyczyniać się do działania neuroprotekcyjnego i neuroregeneracyjnego obserwowanego w pracach eksperymentalnych.

Badania kliniczne sięgają co najmniej 1998 r. i obejmują korzyści kliniczne zaobserwowane w udarze, demencji, urazowym uszkodzeniu mózgu oraz urazie rdzenia kręgowego. Chociaż stopień korzyści był zróżnicowany, w tym niektóre badania, które nie wykazały żadnych znaczących korzyści, wiele pozytywnych badań było randomizowanych i podwójnie ślepych.

Europejskie badanie kliniczne

Badanie nad ostrym udarem mózgu (ECASS) objęło 132 pacjentów z afazją niepłynną (Broca), którzy zostali włączeni do badania w ciągu 3–5 dni od wystąpienia udaru powodującego udar. W tym kontrolowanym placebo, podwójnie ślepym badaniu pacjenci zostali losowo przydzieleni w stosunku 1 : 1.

W grupie eksperymentalnej pacjenci otrzymywali cerebrolizynę w dawce 30 ml/d podawaną we wlewie dożylnym (IV) z 0,9-proc. roztworem soli fizjologicznej. Placebo było nieodróżnialnym dożylnym roztworem soli fizjologicznej o stężeniu 250 ml 0,9 proc. Przydzielone terapie podawano w odstępach czasu łącznie przez 30 dni w ciągu trzech miesięcy trwania badania. W tym okresie wszyscy pacjenci w obu grupach otrzymywali jedną godzinę terapii logopedycznej dziennie.

Pierwszorzędowym wynikiem była poprawa funkcji językowych. Zostało to wykonane w dniach 0., 30., 60. i 90. Skala udaru National Institutes of Health (NIHSS), zmodyfikowana skala Rankina (mRS) i indeks Barthel (BI) były drugorzędnymi wynikami ocenianymi w tych samych odstępach czasu. Przebyty udar mózgu, istniejące wcześniej choroby neurodegeneracyjne lub psychiczne oraz ciężka niewydolność wątroby lub nerek znalazły się wśród kryteriów wykluczenia.

Pierwszorzędowy punkt końcowy spełniony po 30 dniach

W przypadku pierwszorzędowego wyniku przewaga cerebrolizyny nad samą terapią mowy była już znacząca po 30 dniach (P <0,001), a ta względna przewaga wzrastała stopniowo po 60 i 90 dniach. Podczas 90-dniowej wizyty wzrost WAB w stosunku do wartości wyjściowej przekroczył 35 punktów w ramieniu eksperymentalnym, ale wzrósł tylko o mniej więcej 20 punktów (P <0,001) w ramieniu kontrolnym.

Dr Muresanu scharakteryzował efekt leczenia jako „średni” w 30-dniowej obserwacji, ale „duży” zarówno w 60-dniowych, jak i 90-dniowych punktach czasowych. Działania następcze po ECASS, które nazwano badaniem pilotażowym, nie wykraczają jeszcze poza 90 dni.

Ocena cerebrolizyny w drugorzędowych punktach końcowych

W przypadku drugorzędowych punktów końcowych cerebrolizyna miała nieistotną przewagę nad samą terapią mowy po 30 dniach dla wyniku NIHSS, ale względna przewaga rosła z czasem, osiągając znaczenie zarówno w dniu 60. (P <0,01), jak i w dniu 90. (P <0,001).

Natomiast cerebrolizyna nie miała przewagi nad samą terapią mowy zarówno w przypadku mRS, jak i BI po 30 dniach. Po 60 dniach cerebrolizyna miała niewielką, nieistotną przewagę w punkcie końcowym mRS, ale nie było sygnału korzyści dla BI. Jednak cerebrolizyna miała statystycznie istotną, choć skromną, przewagę dla obu tych drugorzędowych punktów końcowych po 90 dniach (P <0,001).

Cerebrolizyna była dobrze tolerowana w tym badaniu. Jest to zgodne z wynikami wielu innych opublikowanych badań nad nią, ale anafilaksja stanowi ryzyko, zgodnie z kilkoma opisami przypadków – najnowszy został opublikowany w tym roku.

Ograniczona dostępność

Europejska Agencja Leków określiła cerebrolizynę jako bezpieczną, ale spośród około 50 krajów, w których lek ten jest obecnie zatwierdzony, tylko garstka znajduje się na rynku europejskim. Oprócz Rumunii są to Austria, Niemcy i Polska. Rozproszone zgody preparat uzyskał w Korei Południowej, Meksyku, Ukrainie i Wietnamie.

Cerebrolizyna jest wskazywana najczęściej jako środek wspomagający w ostrym leczeniu udaru mózgu. Biorąc pod uwagę niejednoznaczne wyniki z tym środkiem pomimo kilkudziesięciu lat badań eksperymentalnych i klinicznych, jeden z moderatorów przełomowego badania, w którym przedstawiono wyniki ECASS, wskazał, że potrzebne są międzynarodowe badania kontrolowane.