Neuropatia indukowana taksanami jako najbardziej ograniczające działanie niepożądane podczas chemioterapii raka piersi

Na stronie internetowej Critical Review in Oncology Hematology opublikowano niedawno interesujący przegląd piśmiennictwa, dotyczącego neuropatii związanej z leczeniem taksanami. To działanie niepożądane jest najbardziej ograniczającym następstwem w trakcie chemioterapii chorych na raka piersi, choć może wystąpić w trakcie leczenia wieloma cytostatykami, szczególnie tymi, które działają na mikrotubule (sole platyny, alkaloidy vinca oraz taksany).

Ta ostatnia grupa leków (docetaksel i paklitaksel) szczególnie często stosowana jest u chorych na raka piersi, dlatego w tej populacji najczęściej obserwuje się neuropatię. Taksany prowadzą m. in. do zniszczenia aksonów i mieliny, co w konsekwencji wywołuje apoptozę komórek nerwowych. Autorzy zwracają uwagę, że dotychczas nie opracowano wytycznych dotyczących diagnostyki neuropatii indukowanej taksanami, stąd prawdopodobnie ten problem kliniczny jest zbyt rzadko rozpoznawany. Objawy neuropatii w trakcie leczenia taksanami rozpoczynają się symetrycznie od dużych palców stóp, prowadząc do zaburzeń czuciowych w obrębie dłoni i stóp. W dalszym przebiegu obejmują one kostki, nadgarstki oraz dalsze odcinki kończyn. Chorzy opisują te objawy przeczulicę, zaburzenia czucia, uczucia porażenia prądem i inne sensacje. Neuropatia indukowana taksanami w znacznym stopniu pogarsza jakość życia chorych, a u chorych po zakończeniu leczenia staje się istotnym problemem. W artykule przedstawiono obszernie patofizjologię neuropatii, metody jej długookresowej obserwacji i oceny ilościowej, a także metody leczenia i zapobiegania. W tej części szczegółowo opisano działanie antyoksydantów, witamin i mikroelementów, pochodnych karnityny, glutationu, glutaminy, gabapentyny, a także leków przeciwdepresyjnych i przeciwdrgawkowych, czynników wzrostu czy wreszcie leków pochodzenia naturalnego. Sporo miejsca poświęcono farmakogenomicznym zmiennościom neuropatii indukowanej taksanami. Celem wielu badan jest określenie mechanizmów molekularnych opisywanych zmian, ponieważ 20-30% chorych nie wykazuje żadnych objawów klinicznych uszkodzenia neuronów, a z kolei w grupie chorych z objawami klinicznymi stosunkowo często dochodzi do samoistnego ustępowania objawów. W przeglądzie omówiono badania analizujące związek pomiędzy zmiennościami genetycznymi a farmakokinetyką paklitakselu i mechanizmami neurotoksyczności. W podsumowaniu autorzy podkreślili raz jeszcze znaczenie opisywanego problemu, nie tylko w trakcie chemioterapii, ale i u chorych po zakończeniu leczenia. Pomimo możliwości zmniejszenia dawki taksanów czy tez zmiany schematu chemioterapii, u niektórych chorych nasilenie neurotoksyczności jest bardzo znaczne, a poprawę obserwuje się dopiero po latach od zakończenia terapii. Żaden z dotychczas stosowanych sposobów leczenia neuropatii nie okazał się w pełni skuteczny. Efektem tego jest konieczność przeprowadzenia dalszych badań, prowadzących do wyjaśnienia patogenezy tego powikłania oraz określenie skutecznych sposobów zapobiegania i leczenia neuropatii indukowanej taksanami.