Nowe terapie dla chorych z bólem i zaburzeniami czynności jelit związanymi z leczeniem opioidami

Zaburzenia czynności jelitindukowane leczeniem opioidami (opioid-induced bowel dysfunction, OIBD) to zespół objawów ze strony przewodu pokarmowego, obejmujących suchość w jamie ustnej, nudności, wymioty, upośledzenie czynności mięśniówki żołądka, wzdęcia, bóle brzucha oraz indukowane opioidami zaparcia, które istotnie pogarszają jakość życia (quality of life, QoL) chorego i mogą prowadzić do nieskutecznego leczenia bólu.

Chorym z objawami wchodzącymi w skład OIBD przepisuje się zwykle tradycyjne leki przeczyszczające, mimo ich ograniczonej skuteczności i wywoływania działań niepożądanych. Inne strategie postępowania obejmują stosowanie leków pro kinetycznych i zmianę określonego preparatu opioidowego lub jego drogi podawania. Takie postępowanie nie odnosi się jednak do przyczyn OIBD związanych z działaniem opioidów, głównie na obwodowe receptory opioidowe zlokalizowane w przewodzie pokarmowym. Leczenie przyczynowe OIBD obejmuje stosowanie wybiórczych antagonistów, działających obwodowo oraz skojarzenie agonistów i antagonistów tych receptorów. Metylonaltrekson łagodzi zaparcia u 50%-60% chorych z zaawansowana chorobą i OIBD, nieodpowiadających na tradycyjne doustne leki przeczyszczające bez wywoływania objawów związanych z leczeniem opioidami i z podobnym odsetkiem odpowiedzi (45%-50%) po doustnym podaniu naloksegolu. Skojarzenie oksykodonu o przedłużonym uwalnianiu z naloksonem o przedłużonym uwalnianiu (OXN) w 1 tabletce (w stosunku 2:1) daje dobry efekt przeciwbólowy, z brakiem niepożądanego wpływu na czynność jelit. Jest to efektem tego, że oksykodon charakteryzuje się wysoką biodostępnością, a nalokson wykazuje lokalne działanie antagonistyczne w stosunku do receptorów opioidowych w przewodzie pokarmowym i jest całkowicie inaktywowany w wątrobie. OXN w dobowych dawkach do 80 mg/40 mg wywołuje równie skuteczne działanie przeciwbólowe z jednoczesną poprawą czynności jelit co sam oksykodon, podawany chorym z przewlekłym bólem związanym z nowotworami złośliwymi i innymi chorobami. OIBD jest częstym powikłaniem długookresowego leczenia opioidami, mogącym prowadzić do pogorszenia QoL oraz ograniczeń terapii przeciwbólowej, tym samym zmniejszając jej skuteczność. W związku z tym zaleca się kompleksową ocenę postępowania, mającego na celu oddziaływania na podstawowe przyczyny i patomechanizmy OIBD. Najnowsze strategie postępowania obejmują podawanie metylonaltreksonu lub OXN chorym z OIBD, przy czym podanie OXN można także rozważać jako zapobieganie wystąpieniu OIBD u chorych wymagających leczenia opioidami.