Nowe wytyczne ACS dotyczące przesiewowej diagnostyki raka płuca

Rak płuca to jeden z najczęściej występujących nowotworów, który przez bardzo długi czas nie daje uchwytnych objawów. Łącząc powyższe fakty, oczywiste jest dążenie do jak najskuteczniejszych strategii badań przesiewowych, a najnowszą przedstawili eksperci American Cancer Society.

Według danych Krajowego Rejestru Nowotworów rak płuca jest najczęstszym nowotworem złośliwym w Polsce zarówno pod względem liczby zachorowań, jak i liczby zgonów. Każdego roku powyższą diagnozę słyszy około 21 tys. pacjentów. Polski program badań przesiewowych (opierając się na uznanej niskodawkowej tomografii komputerowej klatki piersiowej) obejmuje osoby w wieku od 55 do 74 lat co najmniej z 20 paczkolatami palenia w wywiadzie, a dla osób z dodatkowymi czynnikami ryzyka wiek wejścia do programu wynosi 50 lat. Podobne zalecenia pochodzą zza oceanu, jednak rekomendacje obejmujące zastosowanie niskodawkowej tomografii nie zmieniły się od 2013 roku, co jest naprawdę długim czasem w tak dynamicznie zmieniającej się dziedzinie nauki, jaką jest medycyna.

Celem zaktualizowanych wytycznych jest zmniejszenie śmiertelności z powodu raka płuc u osób bezobjawowych, ale obciążonych wysokim ryzykiem i zwłaszcza narażonych na nałóg palenia tytoniu; rekomendacje poszerzają kryteria wiekowe i obniżają zarówno wcześniejszą historię palenia, jak i liczbę lat, jakie upłynęły od chwili zaprzestania palenia. Opierają się one na najnowszych dowodach dotyczących skuteczności badań przesiewowych oraz ryzyka powstania nowotworu. Najważniejsze informacje podajemy poniżej, pełna wersja w języku angielskim jest dostępna pod linkiem.

Kluczowe zalecenie podaje, że coroczne badania przesiewowe w kierunku raka płuc za pomocą niskodawkowej tomografii komputerowej powinny zostać wykonane u bezobjawowych osób w wieku od 50 do 80 lat, które obecnie palą lub paliły w przeszłości i których historia palenia wynosi co najmniej 20 paczkolat rocznie (silne zalecenie oparte na dowodach średniej jakości). W przypadku osób, które w przeszłości paliły, liczba lat od rzucenia palenia nie jest uwzględniana jako kryterium kwalifikujące do rozpoczęcia lub zakończenia badań przesiewowych.

Oznacza to, że wiek wejścia do programu został rozszerzony do 50–80 lat z wcześniejszych 55–74 lat. Dodatkowo warto zauważyć, że zmianie uległ status palenia – liczba lat od rzucenia palenia nie jest już kryterium rozpoczęcia lub zakończenia badania przesiewowego.

Wywiad długości nałogu tytoniowego został zmniejszony co najmniej do 20 paczkolat w porównaniu z 30 lub więcej we wcześniejszej wersji zaleceń.

Kryteria wykluczenia z programu obejmują schorzenia, które mogą utrudniać dalszą ocenę lub leczenie (zastoinowa niewydolność serca klasy 4. według NYHA, POChP w stadium 3. lub 4. wg GOLD, zdekompensowana marskość wątroby, schyłkowa niewydolność nerek, umiarkowana lub ciężka demencja, obecne lub niedawne (w ciągu 5 ostatnich lat) leczenie zaawansowanego raka innego niż płuca, konieczność stosowania tlenoterapii domowej, kliniczne objawy raka płuca, np. krwioplucie, niewyjaśniona utrata masy ciała – takie objawy wymagają oceny diagnostycznej, a nie badań przesiewowych).

Dodatkowo nie jest zalecane wykonanie badania przesiewowego u osób z chorobami współistniejącymi ograniczającymi oczekiwaną długość życia do mniej niż 5 lat. Ważnym, nie zawsze uwzględnianym faktem będącym wykluczeniem z programu jest niechęć do zaakceptowania leczenia potencjalnie wykrytego nowotworu.

Z uwagi na fakt ekspozycji na promieniowanie jonizujące pojawiają się obawy o bezpieczeństwo; pojedynczy skan dostarcza około 1,5 milisiwerta promieniowania, czyli znacznie mniej niż standardowa TK klatki piersiowej (6,1 mSv). Oszacowano, że skumulowane narażenie na promieniowanie w wyniku badań przesiewowych będzie wynosić od 20,8 do 32,5 mSv w okresie 25 lat corocznych badań przesiewowych w wieku od 55 do 80 lat. Obliczono, że 10 rocznych badań skutkowałoby 0,46 poważnych, indukowanych promieniowaniem nowotworów na 1000 osób objętych programem. Na podstawie szacunkowej liczby zgonów opracowany przez ekspertów model szacuje stosunek korzyści do ryzyka napromieniania na poziomie 26:5 (szacunki te mają charakter teoretyczny, jednak wykazują bardzo korzystny stosunek przemawiający za programem).

Pomimo powolnego, stopniowego spadku zachorowalności i umieralności na raka płuc w krajach zachodnich (spowodowanych dziesięcioleciami żmudnych wysiłków na rzecz ograniczenia palenia tytoniu) choroba nadal pozostaje dużym problemem zdrowia publicznego jeszcze przez wiele lat. Przewiduje się, że śmiertelność skorygowana o wiek zmniejszy się o 79 proc., dla kontrastu: w tym okresie nastąpi 4,4 miliona zgonów. Dużej ich części będzie można zapobiec poprzez systematyczne dążenie do pełnej realizacji programu badań przesiewowych.

Jeśli chcesz ściągnąć dokument, kliknij w: Screening for lung cancer 2023 guideline update from the American Cancer Society.pdf.

Opracowanie: lek. Damian Matusiak