Poznańscy naukowcy pracują nad nowoczesną diagnostyką nowotworów

– Przeważająca większość pacjentów ignoruje pierwsze objawy raka krtani i do lekarza zgłasza się zbyt późno. Tylko co drugi chory przeżywa pięć lat po terapii – mówi prof. Maciej Giefing, kierownik Zakładu Genetyki Nowotworów IGC PAN. Nadzieje na poprawę sytuacji dają techniki wczesnego wykrywania nowotworu, nad którymi pracują poznańscy naukowcy.

Rak krtani diagnozuje się ponad sześciokrotnie częściej u mężczyzn niż u kobiet. Rocznie w Polsce zapada na niego ponad 2 tys. mężczyzn. Duża liczba chorych jest w znacznej mierze spowodowana rozpowszechnieniem palenia tytoniu w naszym kraju. Rak krtani to typowy nowotwór tytoniozależny. Krtań palacza jest przez dekady bombardowana przez mutageny zawarte w dymie tytoniowym. Podobieństwo do bombardowania nie jest przypadkowe, gdyż związki te powodują liczne uszkodzenia w materiale genetycznym warstwach komórek nabłonka.

– Uszkodzenia, choć podlegają ciągłej naprawie, nie mogę być usunięte w pełni, co skutkuje ich nagromadzeniem wraz z wiekiem palacza. Proces ten może znacznie przyspieszyć u osób dodatkowo nadużywających mocnych alkoholi. Zazwyczaj w okolicy szóstej dekady życia uszkodzeń jest już tak wiele, że kiedyś prawidłowe komórki, stają się komórkami nowotworowymi, dochodzi do ich niekontrolowanych podziałów i powstaje guz nowotworowy – wyjaśnia prof. Maciej Giefing, kierownik Zakładu Genetyki Nowotworów w Instytucie Genetyki Człowieka Polskiej Akademii Nauk w Poznaniu (IGC PAN).

Dopiero po osiągnięciu przez guz znacznych rozmiarów pacjent zaczyna odczuwać dolegliwości takie jak duszność czy problemy z przełykaniem. Wcześniejsze objawy są niespecyficzne, jest to na przykład ochrypły głos, który rzadko kojarzy się z chorobą nowotworową.

– Dlatego przeważająca większość pacjentów takie objawy ignoruje i do lekarza zgłasza się zbyt późno. Wtedy nie jest już możliwa oszczędna chirurgia, która zachowałaby funkcję krtani. Przeprowadzana jest całkowita laryngektomia, a więc usunięcie całej krtani, a następnie chemio- i radioterapia. Zabieg ten drastycznie zmniejsza jakość życia, uniemożliwia prawidłowe przełykanie i mówienie. Niestety i skuteczność takiego leczenia nie napawa optymizmem. Tylko co drugi pacjent przeżyje następne pięć lat, a więc okres przyjęty w onkologii jako miara wyleczenia – dodaje prof. Giefing.

Nowoczesne metody diagnostyki
Pewną nadzieję na poprawę tego pesymistycznego obrazu dają nowe terapie i metody diagnostyczne oparte na genetyce nowotworów. Mowa tu o immunoterapii, która jest już dostępna dla pacjentów z rakiem krtani. Jest to metoda leczenia polegająca na pobudzeniu komórek układu immunologicznego pacjenta do wzmożonej aktywności skierowanej przeciw komórkom nowotworowym. Terapia obarczona jest mniejszymi skutkami ubocznymi niż wcześniej stosowana chemioterapia, ponieważ pacjentowi podaje się lek, który jedynie odblokowuje pewne uśpione funkcje jego własnego układu odpornościowego.

Duże znaczenie miałoby też niewątpliwie usprawnienie diagnostyki tej grupy nowotworów. Badania nad innowacyjnymi metodami są prowadzone w Instytucie Genetyki Człowieka PAN w Poznaniu.

– Naszym celem jest opracowanie technologii dającej możliwość przewidzenia z dużą dokładnością ryzyka wznowy u pacjenta poprzez badanie próbki krwi. Wiadomo, że we krwi znajdują się krótkie fragmenty materiału genetycznego pochodzące z komórek nowotworowych. Guz zdradza więc w pewien sposób swoją obecność. Jeśli nauczymy się odróżniać fragmenty pochodzące z komórek zdrowych od tych z komórek raka, będziemy mogli diagnozować nowo powstający guz na wczesnych etapach rozwoju, co znacznie zwiększy szanse na wyleczenie pacjenta – tłumaczy prof. Małgorzata Jarmuż-Szymczak z Zakładu Genetyki Nowotworów IGC PAN.

Swój innowacyjny produkt naukowcy planują wprowadzić do użytku w najbliższych kilku latach.