Rakiem nie można straszyć, trzeba edukować

Co należałoby zmienić, by na badania przesiewowe zgłaszało się więcej kobiet, co szwankuje w skriningu, że lekarze POZ, którzy mają najwyższy odsetek kobiet uczestniczących w badaniach przesiewowych powinno nagradzać się bonusami - mówi prof. Jacek Jassem, kierownik Katedry i Kliniki Onkologii i Radioterapii Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego.

Badania profilaktyczne w ramach programów populacyjnych w kierunku wczesnego wykrywania raka piersi i raka szyjki macicy, to najskuteczniejsze metody wykrywalności tych nowotworów. Tymczasem zgłaszalność kobiet na te badania pozostawi wiele do życzenia.

- Trzeba skorzystać z doświadczeń krajów, w których się to udało. W większości krajów, które wdrożyły programy badań przesiewowych, wcześniej niż Polska, poziom ogólnej edukacji zdrowotnej społeczeństwa był wyższy. Sądzę, że od tego trzeba zacząć. U nas poziom ten jest dramatycznie niski. Dużym problemem jest także niewiara w to, że chorobę nowotworową można wyleczyć. W odniesieniu do raka piersi wyniki leczenia spektakularnie poprawiły się, a mogłyby być zdecydowanie lepsze. Ważnym jest informowanie kobiet, iż rak ten w 90 proc. jest wyleczalny. Dodatkowo, że wykrycie wczesnego raka piersi można wyleczyć skutecznie. Jeśli taka informacja zostanie szerzej rozpowszechniona, przeprowadzona zostanie szeroka edukacja społeczeństwa np. w wyniku akcji medialnych, odpowiednich programów adresowanych m.in. do szkół, co zaczyna się już dziać – to wzrośnie zgłaszalność na badania. Podstawę stanowi edukacja społeczeństwa.

A może należy zaangażować w to także lekarzy POZ?

- W naszym Cancer Planie olbrzymia rolę odgrywają lekarze POZ, ponieważ jest to lekarz, z którym każdy członek społeczeństwa spotyka się najczęściej. Zgadzam się z tym, że lekarze ci powinni zachęcać do badań oraz moim zdaniem powinni mieć jakieś bonusy z tego tytułu. Niektóre prywatne POZ wprowadzają bonusy dla lekarzy, którzy mają najwyższy odsetek kobiet uczestniczących w badaniach przesiewowych. Dzieje się tak dzięki ich pracy i aktywności.
W przypadku raka szyjki macicy wczesne rozpoznanie choroby nowotworowej także odgrywa kluczową rolę. Należy przypomnieć, iż skryning raka szyjki macicy nie tylko wykrywa nowotwór w bardzo wczesnych postaciach, ale wykrywa przede wszystkim stany przedrakowe. Te skutecznie leczone zapobiegają powstawaniu raka.

Kobiety na badania przesiewowe zapraszane są listownie. Może forma taka nie jest wystarczająco zachęcająca?

- Wiele kobiet otrzymując takie zaproszenie czuje się zagubionymi, czasem wystraszonymi. Nie wiedzą, dlaczego do nich skierowano takie zaproszenie, obawiają się, że oznacza to, iż podejrzewa się u niej nowotwór. Takie postawy wynikają w dużej mierze z braku wystarczającej wiedzy na temat badań przesiewowych i ich roli. Gdy pracowałem w Holandii, która była jednym z liderów w skryningu mammograficznym m.in. przeszkolono fryzjerów, by w rozmowach z kobietami poruszali temat takich badań. Może brzmi to humorystycznie, ale przyniosło to efekty. Nie można jednak bagatelizować wysyłania zaproszeń na takie badania, ponieważ są one niezbędne. Taki system praktykowany jest na całym świecie.

Pana zdaniem co należałoby zmienić, by na badania przesiewowe zgłaszało się więcej kobiet? Jak ocenia pan system realizacji badań?

- Nie oceniam go dobrze. System jest porozrywany - kto inny go organizuje, kto inny za niego płaci. Pieniądze na badania dostępne są zazwyczaj w połowie roku, przez co następuje spiętrzenie badań. Wiadomo, że są to pieniądze zagwarantowane w budżecie i nie można ich wydać na inny cel, dlatego niezrozumiałym jest to, iż są uruchamiane tak późno. To jedna z przyczyn, dla których badania nie są przeprowadzane płynnie. Co należałoby zmienić? Powinien być jeden ośrodek koordynacyjny, który także będzie zajmował się finansami, musi być terminarz na cały rok oraz trzeba podejmować działania edukacyjne, które będą zachęcały kobiety do udziału w badaniach. Trzeci element jest najtrudniejszy, ponieważ jest to zadanie rozłożone na lata.