Raport na temat sytuacji pacjentów z nowotworami układu pokarmowego w Polsce
Autor: Monika Stelmach
Data: 28.03.2023
Działy:
Aktualności w Onkologia
Aktualności
| Tagi: | raport, rak przewodu pokarmowego, Joanna Konarzewska-Król, Iga Rawicka, Jarosław Reguła, Paweł Potocki, Andrzej Rutkowski, Barbara Radecka |
Usprawnienie procesu diagnostycznego, w tym dostępu do badań molekularnych, oraz poszerzenie wachlarza dostępnych w refundacji leków – to najważniejsze wnioski, jakie płyną z raportu na temat nowotworów przewodu pokarmowego.
Raport na temat sytuacji pacjentów z nowotworami układu pokarmowego w Polsce, sporządzony przez Fundację Onkologiczną Nadzieja oraz Fundację EuropaColon Polska, dotyczy raka jelita grubego, raka przełyku i raka żołądka.
Eksperci, którzy pracowali nad raportem, odpowiedzieli na pytania: Jak wygląda aktualna sytuacja pacjentów z nowotworami układu pokarmowego w Polsce? Jak powinien wyglądać program badań przesiewowych w kierunku raka jelita grubego, aby skorzystało z niego jak najwięcej osób? Jakie wyzwania stoją obecnie przed Ministerstwem Zdrowia i NFZ, aby system ochrony zdrowia dostosować w jak najwyższym stopniu do międzynarodowych standardów opieki nad chorymi z rakiem jelita grubego, rakiem przełyku i rakiem żołądka?
Rośnie zapadalność
Podczas konferencji na temat raportu eksperci przedstawili epidemiologię. Rak żołądka, rak przełyku i rak jelita grubego stanowią około 15 proc. wszystkich zachorowań na nowotwory w Polsce. Zgodnie z danymi z raportu wskazane schorzenia odpowiadają za około 20 proc. zgonów z przyczyn onkologicznych i stanowią rosnący problem społeczny w Polsce. W 2019 roku przyczyniły się łącznie do utraty ponad 547 tys. lat życia skorygowanych niesprawnością w populacji polskiej. W 2021 roku rak jelita grubego był, zaraz po raku piersi, najczęstszym nowotworem złośliwym z największą liczbą wystawionych zaświadczeń lekarskich o czasowej niezdolności do pracy i dni absencji chorobowej.
Jak wskazywali specjaliści podczas konferencji, nowotwory te często diagnozowane są w późnym stadium zaawansowania, gdy choroba dała już przerzuty. Na tym etapie możliwości terapeutyczne są ograniczone, a rokowania pacjenta niekorzystne – 5-letnie przeżycia pacjenta nie przekraczają zwykle 15 proc.
– Mamy nadzieję, że ten raport stanie się początkiem dialogu na temat tych nowotworów. W naszym odczuciu potrzebna jest szeroka dyskusja o profilaktyce zarówno tej pierwotnej, jak i wtórnej, o nowoczenej diagnostyce oraz edukacji pacjentów. No i wreszcie, mamy nadzieję, że dzięki tej dyskusji pacjenci zyskają dostęp do refundacji nowych opcji terapeutycznych zgodnych z nowoczesną wiedzą medyczną i wskazaniami – mówiła Joanna Konarzewska-Król, dyrektor Fundacji Onkologicznej Nadzieja.
Zacznijmy od badań profilaktycznych
Wczesne wykrycie znacznie zwiększa szansę na wyleczenie pacjenta, dlatego też tak duże znaczenie mają badania przesiewowe. Te dostępne w Polsce dotyczą wyłącznie prewencji raka jelita grubego.
Iga Rawicka, prezes Fundacji EuropaColon Polska, przypomniała, że mamy duże zaległości w skriningu raka jelita grubego. Problemem jest niska zgłaszalność na badania kolonoskopowe. A w ubiegłym roku program w ogóle zawieszono; później po niemal rocznej przerwie wrócił w listopadzie 2022 r. I chociaż zgodnie z Narodową Strategią Onkologiczną oraz międzynarodowymi wytycznymi powinien być prowadzony za pomocą testów FIT, czyli na krew utajoną w kale, to nadal wykonywana jest kolonoskopia.
– W Polsce od lat borykamy się z problemem niskiego odsetka osób zgłaszających się na kolonoskopię w Programie Badań Przesiewowych Raka Jelita Grubego. Testy FIT mogłyby stanowić rozwiązanie problemu niskiej zgłaszalności na badanie przesiewowe, co sugerują zarówno doświadczenia z innych krajów Unii Europejskiej, jak i badanie PICCOLINO przeprowadzone na grupie 12 tys. osób z polskiej populacji – ocenił prof. dr hab. n. med. Jarosław Reguła, konsultant krajowy w dziedzinie gastroenterologii, kierownik Kliniki Gastroenterologii Onkologicznej w NIO–PIB w Warszawie.
W przypadku raka żołądka oraz raka przełyku nie prowadzi się badań przesiewowych. W tym przypadku ważna jest czujność onkologiczna oraz wykonywanie gastroskopii.
– Ważne jest, aby badania endoskopowe robić dobrze. Niedawno przeprowadziliśmy analizy na podstawie danych NFZ i okazuje się, że 6 proc. nowotworów przełyku i żołądka zostało pominiętych w gastroskopii. Jeśli chodzi o jakość, w gastroskopii jest jeszcze sporo do zrobienia – stwierdził prof. Reguła.
Konsultant krajowy w dziedzinie gastroenterologii zwracał uwagę, że w przypadku raka żołądka ważne są badania w kierunku Helicobacter pylori, co jest najczęstszą przyczyną tego nowotworu.
Nowoczesna diagnostyka i leczenie kluczem do poprawy rokowań chorych
Zdaniem ekspertów jedną z ważniejszych zmian, jakie w ostatnich latach dokonały się w obszarze opieki onkologicznej, było wprowadzenie centrów kompetencji poświęconych konkretnemu nowotworowi. Model kompleksowej opieki onkologicznej nad pacjentem z nowotworem jelita grubego wszedł w życie w 2021 roku i obecnie funkcjonuje w 36 ośrodkach w Polsce, przyczyniając się do poprawy dostępności i skuteczności leczenia, a także komfortu pacjenta.
Eksperci są zgodni co do faktu, że obecnie jednym z największych wyzwań, jakie stoją przed ośrodkami zajmującymi się leczeniem nowotworów przewodu pokarmowego jest zapewnienie dostępu do szybkiej i kompleksowej diagnostyki genetycznej.
– W dobie medycyny spersonalizowanej wiemy, że nie ma dobrego leczenia bez kompleksowej diagnostyki, w tym molekularnej. Niesłychanie ważną kwestią jest usprawnienie procesu diagnostycznego poprzez zwiększenie dostępu do badań molekularnych przeprowadzanych przez certyfikowane laboratoria diagnostyczne – skomentował dr n. med. Paweł Potocki, onkolog kliniczny z Katedry i Kliniki Onkologii UJ CM.
Kluczową rolę w procesie leczenia pacjenta z rakiem jelita grubego, przełyku i żołądka niezmiennie odgrywa leczenie chirurgiczne. Prof. Andrzej Rutkowski, chirurg onkologiczny z NIO–PIB w Warszawie, zwracał uwagę na zmiany, jakie zaszły w ostatnich latach. Wcześniej w przypadku tych nowotworów leczenie chirurgiczne było wdrażane na początku. Dzisiaj często jest to chemioterapia przedoperacyjna.
– My, chirurdzy, na początku mieliśmy wiele obaw z tym związanych, ponieważ baliśmy się, że u chorych, którzy wcześniej dostawali chemioterapię, będzie większe ryzyko powikłań pooperacyjnych – powiedział prof. Rutkowski.
Nie każdy chory, ze względu na stopień zaawansowania choroby, kwalifikuje się do operacji, a refundowane obecnie w Polsce opcje terapeutyczne nie zaspokajają potrzeb wszystkich pacjentów.
Zebrane w raporcie informacje pokazują, że w przypadku nowotworów złośliwych rokowanie zależne jest w dużej mierze od dostępności skutecznego leczenia farmakologicznego i jest lepsze u chorych z rakiem jelita grubego, gdzie w porównaniu z rakiem przełyku i żołądka liczba nowoczesnych terapii jest znacznie większa.
– Ostatnie decyzje Ministerstwa Zdrowia, dotyczące m.in. refundacji immunoterapii i podwójnej immunoterapii w leczeniu chorych z rakiem jelita grubego, poprawiają dostęp do nowoczesnego leczenia w pewnych grupach chorych, ale mamy nadzieję, że to tylko początek dobrych zmian – skomentowała dr hab. n. med. Barbara Radecka, onkolog kliniczny z Opolskiego Centrum Onkologii w Opolu i Uniwersytetu Opolskiego.
Wyniki badań klinicznych wskazują, że stosowanie nowoczesnych terapii pozwala na wydłużenie życia chorych na raka jelita grubego, a także raka przełyku, żołądka i połączenia przełykowo-żołądkowego w porównaniu z dostępnym obecnie w Polsce leczeniem.
Zgodnie z wypowiedziami ekspertów podczas konferencji prezentującej wyniki raportu oraz rekomendacjami zmian systemowych zawartymi w opracowaniu, w terapii nowotworów przewodu pokarmowego coraz większą rolę odgrywa leczenie adjuwantowe, czyli terapia stosowana po leczeniu chirurgicznym.
– Czekamy na poszerzenie wachlarza dostępnych w ramach refundacji terapii o rekomendowane przez wytyczne kliniczne terapii celowanych, a także immunoterapii w leczeniu pierwszej linii płaskonabłonkowego raka przełyku oraz gruczolakoraka żołądka, połączenia żołądkowo-przełykowego lub przełyku – podsumował dr Potocki.
Rekomendacje zawarte w raporcie
– Zwiększenie dostępu do najnowszych danych epidemiologicznych w obszarze onkologii oraz udoskonalenie prowadzenia rejestru zachorowań na nowotwory.
– Zwiększenie działań w ramach profilaktyki pierwotnej poprzez prowadzenie kampanii edukacyjnych i informacyjnych przez Ministerstwo Zdrowia oraz organizacje pacjenckie.
– Zwiększenie działań w ramach profilaktyki wtórnej poprzez realizowanie działań Narodowej Strategii Onkologicznej, działania informacyjne dla społeczeństwa oraz szeroką realizację w obszarze dostępnych programów badań przesiewowych.
– Usprawnienie procesu diagnostycznego poprzez poszerzenie dostępu do zaawansowanej diagnostyki molekularnej i genetycznej oraz certyfikowanie laboratoriów diagnostycznych.
– Kompleksowe leczenie pacjentów onkologicznych zapewniające wysoką jakość opieki i skuteczność terapii poprzez współpracę między specjalistami, zwłaszcza z dziedziny chirurgii, radiologii, radioterapii, onkologii i patomorfologii.
– Umożliwienie pacjentom onkologicznym dostępu do nowoczesnego leczenia zalecanego w wytycznych praktyki klinicznej poprzez sprawne wprowadzanie do programów lekowych immunoterapii, terapii celowanych i leków łączących różne mechanizmy działania (np. koniugaty), zarówno w leczeniu uzupełniającym po operacji chirurgicznej, jak i w bardziej zaawansowanych stadiach choroby.
Jeśli chcesz ściągnąć dokument, kliknij w: Aktualna sytuacja pacjentów z nowotworami układu pokarmowego w Polsce.pdf.
Przeczytaj także: „Skrining z przeszkodami” i „Ministerstwo Zdrowia zapowiada rozpoczęcie prac nad skriningiem z wykorzystaniem testu FIT”.,
Eksperci, którzy pracowali nad raportem, odpowiedzieli na pytania: Jak wygląda aktualna sytuacja pacjentów z nowotworami układu pokarmowego w Polsce? Jak powinien wyglądać program badań przesiewowych w kierunku raka jelita grubego, aby skorzystało z niego jak najwięcej osób? Jakie wyzwania stoją obecnie przed Ministerstwem Zdrowia i NFZ, aby system ochrony zdrowia dostosować w jak najwyższym stopniu do międzynarodowych standardów opieki nad chorymi z rakiem jelita grubego, rakiem przełyku i rakiem żołądka?
Rośnie zapadalność
Podczas konferencji na temat raportu eksperci przedstawili epidemiologię. Rak żołądka, rak przełyku i rak jelita grubego stanowią około 15 proc. wszystkich zachorowań na nowotwory w Polsce. Zgodnie z danymi z raportu wskazane schorzenia odpowiadają za około 20 proc. zgonów z przyczyn onkologicznych i stanowią rosnący problem społeczny w Polsce. W 2019 roku przyczyniły się łącznie do utraty ponad 547 tys. lat życia skorygowanych niesprawnością w populacji polskiej. W 2021 roku rak jelita grubego był, zaraz po raku piersi, najczęstszym nowotworem złośliwym z największą liczbą wystawionych zaświadczeń lekarskich o czasowej niezdolności do pracy i dni absencji chorobowej.
Jak wskazywali specjaliści podczas konferencji, nowotwory te często diagnozowane są w późnym stadium zaawansowania, gdy choroba dała już przerzuty. Na tym etapie możliwości terapeutyczne są ograniczone, a rokowania pacjenta niekorzystne – 5-letnie przeżycia pacjenta nie przekraczają zwykle 15 proc.
– Mamy nadzieję, że ten raport stanie się początkiem dialogu na temat tych nowotworów. W naszym odczuciu potrzebna jest szeroka dyskusja o profilaktyce zarówno tej pierwotnej, jak i wtórnej, o nowoczenej diagnostyce oraz edukacji pacjentów. No i wreszcie, mamy nadzieję, że dzięki tej dyskusji pacjenci zyskają dostęp do refundacji nowych opcji terapeutycznych zgodnych z nowoczesną wiedzą medyczną i wskazaniami – mówiła Joanna Konarzewska-Król, dyrektor Fundacji Onkologicznej Nadzieja.
Zacznijmy od badań profilaktycznych
Wczesne wykrycie znacznie zwiększa szansę na wyleczenie pacjenta, dlatego też tak duże znaczenie mają badania przesiewowe. Te dostępne w Polsce dotyczą wyłącznie prewencji raka jelita grubego.
Iga Rawicka, prezes Fundacji EuropaColon Polska, przypomniała, że mamy duże zaległości w skriningu raka jelita grubego. Problemem jest niska zgłaszalność na badania kolonoskopowe. A w ubiegłym roku program w ogóle zawieszono; później po niemal rocznej przerwie wrócił w listopadzie 2022 r. I chociaż zgodnie z Narodową Strategią Onkologiczną oraz międzynarodowymi wytycznymi powinien być prowadzony za pomocą testów FIT, czyli na krew utajoną w kale, to nadal wykonywana jest kolonoskopia.
– W Polsce od lat borykamy się z problemem niskiego odsetka osób zgłaszających się na kolonoskopię w Programie Badań Przesiewowych Raka Jelita Grubego. Testy FIT mogłyby stanowić rozwiązanie problemu niskiej zgłaszalności na badanie przesiewowe, co sugerują zarówno doświadczenia z innych krajów Unii Europejskiej, jak i badanie PICCOLINO przeprowadzone na grupie 12 tys. osób z polskiej populacji – ocenił prof. dr hab. n. med. Jarosław Reguła, konsultant krajowy w dziedzinie gastroenterologii, kierownik Kliniki Gastroenterologii Onkologicznej w NIO–PIB w Warszawie.
W przypadku raka żołądka oraz raka przełyku nie prowadzi się badań przesiewowych. W tym przypadku ważna jest czujność onkologiczna oraz wykonywanie gastroskopii.
– Ważne jest, aby badania endoskopowe robić dobrze. Niedawno przeprowadziliśmy analizy na podstawie danych NFZ i okazuje się, że 6 proc. nowotworów przełyku i żołądka zostało pominiętych w gastroskopii. Jeśli chodzi o jakość, w gastroskopii jest jeszcze sporo do zrobienia – stwierdził prof. Reguła.
Konsultant krajowy w dziedzinie gastroenterologii zwracał uwagę, że w przypadku raka żołądka ważne są badania w kierunku Helicobacter pylori, co jest najczęstszą przyczyną tego nowotworu.
Nowoczesna diagnostyka i leczenie kluczem do poprawy rokowań chorych
Zdaniem ekspertów jedną z ważniejszych zmian, jakie w ostatnich latach dokonały się w obszarze opieki onkologicznej, było wprowadzenie centrów kompetencji poświęconych konkretnemu nowotworowi. Model kompleksowej opieki onkologicznej nad pacjentem z nowotworem jelita grubego wszedł w życie w 2021 roku i obecnie funkcjonuje w 36 ośrodkach w Polsce, przyczyniając się do poprawy dostępności i skuteczności leczenia, a także komfortu pacjenta.
Eksperci są zgodni co do faktu, że obecnie jednym z największych wyzwań, jakie stoją przed ośrodkami zajmującymi się leczeniem nowotworów przewodu pokarmowego jest zapewnienie dostępu do szybkiej i kompleksowej diagnostyki genetycznej.
– W dobie medycyny spersonalizowanej wiemy, że nie ma dobrego leczenia bez kompleksowej diagnostyki, w tym molekularnej. Niesłychanie ważną kwestią jest usprawnienie procesu diagnostycznego poprzez zwiększenie dostępu do badań molekularnych przeprowadzanych przez certyfikowane laboratoria diagnostyczne – skomentował dr n. med. Paweł Potocki, onkolog kliniczny z Katedry i Kliniki Onkologii UJ CM.
Kluczową rolę w procesie leczenia pacjenta z rakiem jelita grubego, przełyku i żołądka niezmiennie odgrywa leczenie chirurgiczne. Prof. Andrzej Rutkowski, chirurg onkologiczny z NIO–PIB w Warszawie, zwracał uwagę na zmiany, jakie zaszły w ostatnich latach. Wcześniej w przypadku tych nowotworów leczenie chirurgiczne było wdrażane na początku. Dzisiaj często jest to chemioterapia przedoperacyjna.
– My, chirurdzy, na początku mieliśmy wiele obaw z tym związanych, ponieważ baliśmy się, że u chorych, którzy wcześniej dostawali chemioterapię, będzie większe ryzyko powikłań pooperacyjnych – powiedział prof. Rutkowski.
Nie każdy chory, ze względu na stopień zaawansowania choroby, kwalifikuje się do operacji, a refundowane obecnie w Polsce opcje terapeutyczne nie zaspokajają potrzeb wszystkich pacjentów.
Zebrane w raporcie informacje pokazują, że w przypadku nowotworów złośliwych rokowanie zależne jest w dużej mierze od dostępności skutecznego leczenia farmakologicznego i jest lepsze u chorych z rakiem jelita grubego, gdzie w porównaniu z rakiem przełyku i żołądka liczba nowoczesnych terapii jest znacznie większa.
– Ostatnie decyzje Ministerstwa Zdrowia, dotyczące m.in. refundacji immunoterapii i podwójnej immunoterapii w leczeniu chorych z rakiem jelita grubego, poprawiają dostęp do nowoczesnego leczenia w pewnych grupach chorych, ale mamy nadzieję, że to tylko początek dobrych zmian – skomentowała dr hab. n. med. Barbara Radecka, onkolog kliniczny z Opolskiego Centrum Onkologii w Opolu i Uniwersytetu Opolskiego.
Wyniki badań klinicznych wskazują, że stosowanie nowoczesnych terapii pozwala na wydłużenie życia chorych na raka jelita grubego, a także raka przełyku, żołądka i połączenia przełykowo-żołądkowego w porównaniu z dostępnym obecnie w Polsce leczeniem.
Zgodnie z wypowiedziami ekspertów podczas konferencji prezentującej wyniki raportu oraz rekomendacjami zmian systemowych zawartymi w opracowaniu, w terapii nowotworów przewodu pokarmowego coraz większą rolę odgrywa leczenie adjuwantowe, czyli terapia stosowana po leczeniu chirurgicznym.
– Czekamy na poszerzenie wachlarza dostępnych w ramach refundacji terapii o rekomendowane przez wytyczne kliniczne terapii celowanych, a także immunoterapii w leczeniu pierwszej linii płaskonabłonkowego raka przełyku oraz gruczolakoraka żołądka, połączenia żołądkowo-przełykowego lub przełyku – podsumował dr Potocki.
Rekomendacje zawarte w raporcie
– Zwiększenie dostępu do najnowszych danych epidemiologicznych w obszarze onkologii oraz udoskonalenie prowadzenia rejestru zachorowań na nowotwory.
– Zwiększenie działań w ramach profilaktyki pierwotnej poprzez prowadzenie kampanii edukacyjnych i informacyjnych przez Ministerstwo Zdrowia oraz organizacje pacjenckie.
– Zwiększenie działań w ramach profilaktyki wtórnej poprzez realizowanie działań Narodowej Strategii Onkologicznej, działania informacyjne dla społeczeństwa oraz szeroką realizację w obszarze dostępnych programów badań przesiewowych.
– Usprawnienie procesu diagnostycznego poprzez poszerzenie dostępu do zaawansowanej diagnostyki molekularnej i genetycznej oraz certyfikowanie laboratoriów diagnostycznych.
– Kompleksowe leczenie pacjentów onkologicznych zapewniające wysoką jakość opieki i skuteczność terapii poprzez współpracę między specjalistami, zwłaszcza z dziedziny chirurgii, radiologii, radioterapii, onkologii i patomorfologii.
– Umożliwienie pacjentom onkologicznym dostępu do nowoczesnego leczenia zalecanego w wytycznych praktyki klinicznej poprzez sprawne wprowadzanie do programów lekowych immunoterapii, terapii celowanych i leków łączących różne mechanizmy działania (np. koniugaty), zarówno w leczeniu uzupełniającym po operacji chirurgicznej, jak i w bardziej zaawansowanych stadiach choroby.
Jeśli chcesz ściągnąć dokument, kliknij w: Aktualna sytuacja pacjentów z nowotworami układu pokarmowego w Polsce.pdf.
Przeczytaj także: „Skrining z przeszkodami” i „Ministerstwo Zdrowia zapowiada rozpoczęcie prac nad skriningiem z wykorzystaniem testu FIT”.,
