Wczesne wykrycie nowotworu to szansa na wyleczenie

Polacy najbardziej boją się chorób nowotworowych, ale nie doceniają roli profilaktyki, która ma największe znaczenie dla skutecznego leczenia raka. – W postaciach wczesnych nowotworów najważniejszą rolę odgrywa profilaktyka, szczególnie w raku piersi, jelita grubego czy raku szyjki macicy – mówi dr hab. n. med. Beata Jagielska, dyrektor NIO-PIB.

Postęp mierzony miesiącami, nie latami
Z danych Ministerstwa Zdrowia i Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego wynika, że problem niskiego uczestnictwa w badaniach przesiewowych związany jest raczej z przekonaniami oraz poziomem wiedzy na ich temat, a nie wydolnością systemu czy brakiem dostępu do badań. Zmianie tej sytuacji ma służyć kampania „Nie gadaj, tylko się zbadaj” uruchomiona przez Państwowy Zakład Ubezpieczeń. Eksperci chcą zachęcać nie tylko do regularnych badań, ale też zmiany stylu życia na zdrowszy.

– Postęp w leczeniu nowotworów jest niesamowity. Mówimy o postępie mierzonym czasami miesiącami, a już nie latami. W ciągu kilkudziesięciu ostatnich lat do terapii weszło wiele możliwości nowych technik chirurgicznych, nowych metod radioterapeutycznych, a także nowych terapii systemowych. Już nie mówimy tylko o leczeniu ukierunkowanym molekularnie, ale również o immunoterapii, przeciwciałach, drobnych cząsteczkach, które, zrewolucjonizowały leczenie systemowe – mówi dr hab. n. med. Beata Jagielska, dyrektor Narodowego Instytutu Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – Państwowego Instytutu Badawczego.

W onkologii coraz częściej stosuje się leczenie celowane, dopasowane do każdego chorego. Ważną rolę pełni też immunoterapia nowotworów, gdzie stosowane leki nie działają bezpośrednio na komórki nowotworowe, ale reaktywują odporność i siły obronne organizmu. Coraz lepszy jest też dostęp do nowoczesnego leczenia. Tylko w tym roku na listach refundacyjnych pojawiały się między innymi nowa terapia dla chorych na zaawansowanego czerniaka skóry i błon śluzowych, pacjentek z rakiem szyjki macicy czy chorych na raka płuca.

Przede wszystkim profilaktyka
– Postęp w leczeniu systemowym dotyczy głównie postaci zaawansowanych nowotworów. Natomiast jeżeli mówimy o postaciach wczesnych, tutaj najważniejszą rolę odgrywa profilaktyka, szczególnie w raku piersi, jelita grubego czy raku szyjki macicy. Wczesne wykrycie choroby pozwala nam zazwyczaj na zastosowanie wyłącznie chirurgii i praktycznie możemy wtedy mówić o całkowitym wyleczeniu. Ale przecież profilaktyka to nie tylko stwierdzenie wczesnej postaci nowotworu, to często wykrycie zmian przednowotworowych, których usunięcie powoduje całkowite wyzdrowienie chorego – podkreśla dr hab. n. med. Beata Jagielska.

– Najistotniejszym celem profilaktyki jest wczesne wykrycie choroby, zanim ona się rozwinie, dlatego w chorobach onkologicznych ma ona szczególne znaczenie, ponieważ terapia jest długotrwała, a sukces terapii onkologicznej zależy od stanu zaawansowania choroby w momencie jej wykrycia – tłumaczy dr n. med. Igor Radziewicz-Winnicki, prezes zarządu PZU Zdrowie.

– Im wcześniej wykryjemy symptomy czy chorobę nowotworową, tym zdecydowanie bardziej zwiększamy swoje szanse na wyleczenie i na powrót do normalnego funkcjonowania po chorobie – mówi Marta Strzyżewska, dyrektor  zarządzająca ds. marketingu i zaangażowań społecznych w PZU.

Nie doceniamy podstawowych badań
Jak wynika z badania „Polki i Polacy a choroby i zdrowie” Instytutu Praw Pacjenta i Edukacji Zdrowotnej oraz Ośrodka Badań Socjomedycznych, naszym największym źródłem obaw jest choroba nowotworowa (62 proc.), ale nie doceniamy roli profilaktyki. Niemal 75 proc. respondentów w ciągu ostatniego roku wykonało tylko podstawowe badania krwi, a nieco ponad połowa poddała się jakimkolwiek badaniom profilaktycznym. Potwierdzają to dane Narodowego Funduszu Zdrowia na temat realizacji programów profilaktycznych. Zgodnie ze stanem na 1 października 2024 roku z mammografii skorzystało nieco ponad 31 proc. uprawnionych kobiet. Jeszcze gorzej jest w przypadku cytologii – zaledwie 11,36 proc.

– To jest niewystarczające. Mówimy o dobrym wyniku populacyjnym wtedy, kiedy zarówno w jednej, jak i w drugiej profilaktyce ta liczba jest powyżej 80 proc., a więc jeszcze bardzo daleko – ocenia dyrektor Jagielska.

Z raportu Stowarzyszenia Pomocy Chorym na Mięsaki i Czerniaki Sarcoma z 2022 roku „Dlaczego się nie badamy? Profilaktyka nowotworowa Polek i Polaków” wynika, że 39 proc. osób nie wie, że w Polsce dostępne są bezpłatne, finansowane przez NFZ badania profilaktyczne wykrywające nowotwór na wczesnym etapie. Niemal połowa nie potrafiła wymienić żadnego badania profilaktycznego w kierunku nowotworów. To wszystko powoduje, że 64 proc. badanych nie wykonuje regularnych badań profilaktycznych w kierunku nowotworów. Co niepokojące, co piąty Polak twierdzi, że profilaktyka nie uratuje życia.

– Lepiej badać się profilaktycznie, aby uniknąć choroby nowotworowej. Jeżeli zdarzy się nam to nieszczęście, lepiej wykryć chorobę na bardzo wczesnym etapie. Niestety, każdy z nas znajduje wymówki. Najczęstszą jest obarczanie innych osób winą za to, że się nie zgłosiliśmy na badania profilaktyczne. A przecież profilaktyka nic nie kosztuje, wystarczy się zgłosić na badania profilaktyczne, które są dostępne, bezpłatne i co najważniejsze – nie potrzeba na nie skierowania – przekonuje dr hab. n. med. Beata Jagielska.

Profilaktyka w raku piersi – ważność i zalecenia ► Jak dużym problemem w Polsce jest rak piersi, dlaczego zbyt późno wykrywamy tę chorobę, jak często kobiety powinny się badać i dlaczego robią to zbyt rzadko? O tym powiedziała nam prof. Magdalena Kardynał, założycielka i prezes Fundacji OmeaLife.

Nie gadaj, tylko się zbadaj
Żeby zachęcić Polaków do badań profilaktycznych, PZU rusza z kampanią prewencyjną „Nie gadaj, tylko się zbadaj” poświęconą profilaktyce onkologicznej. Patronat honorowy nad kampanią objęli minister zdrowia Izabela Leszczyna oraz Narodowy Instytut Onkologii.

– Strach przed chorobą jest jednym z naszych największych lęków jako społeczeństwa. Siedem na dziesięć osób najbardziej boi się ciężkiego zachorowania swojego bądź swoich bliskich. Wiemy też, że odkładamy te badania profilaktyczne, ponieważ dobrze się czujemy, boimy się złej diagnozy lub mamy wiele ważnych innych spraw na co dzień. Dlatego chcielibyśmy, dbając o zdrowie Polaków, edukować ich w tym zakresie – tłumaczy Marta Strzyżewska.

PZU przekaże też kilka tysięcy zaproszeń na roczny bilans zdrowia, czyli stacjonarne konsultacje z lekarzem internistą, odbywające się w wybranych placówkach medycznych PZU Zdrowie. W ramach konsultacji lekarze przeprowadzą wywiad chorobowy oraz badanie fizykalne, ustalą, czy pacjent narażony jest na czynniki ryzyka chorób cywilizacyjnych, a także przekażą zalecenia co do zdrowego stylu życia i profilaktyki i – w razie potrzeby – wystawią skierowania na dalsze badania.

– Bardzo ważnym elementem profilaktyki jest wykonanie rocznego bilansu zdrowia. To nic innego jak doroczna wizyta u lekarza, w trakcie której oceni on indywidualne czynniki ryzyka, dokona pogłębionego wywiadu dotyczącego sposobu życia, aktywności fizycznej, konsumpcji alkoholu czy tytoniu, dobierze właściwe, już celowane dla każdego pacjenta szczególne działania profilaktyczne – wyjaśnia prezes PZU Zdrowie. – Dzięki rocznej wizycie profilaktycznej w gabinecie lekarskim i dobrze przeprowadzonej przez lekarza edukacji zdrowotnej istnieje nawet dwu-, trzykrotnie większa szansa, że pacjentka zdecyduje się na tak ważne badanie przesiewowe jak badanie mammograficzne albo badanie cytologiczne.

Jak podaje Główny Urząd Statystyczny, w 2022 roku choroby nowotworowe były drugą najczęstszą przyczyną śmierci – odpowiadały za ok. 24 proc. zgonów. Tymczasem, jak wskazują dane Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), w Polsce liczba zgonów możliwych do uniknięcia dzięki profilaktyce pierwotnej (zdrowy styl życia) i wtórnej (badania profilaktyczne) wynosi 275 na 100 tys. ludności. W Unii Europejskiej to 180 możliwych do uniknięcia zgonów.

Przeczytaj także: „Dyrektor NIO o kluczowej roli koordynatorów w KSO”.