Ćwiczenia i edukacja w chorobie zwyrodnieniowej stawu kolanowego a efekt placebo

W najnowszym wydaniu „Annals of rheumatic diseases” opublikowano pracę, która wywołała poruszenie w świecie specjalistów rehabilitacji i reumatologii. Bandak i wsp. przeprowadzili eksperyment w grupie ponad 200 chorych z Danii z chorobą zwyrodnieniową kolana.

Przypomnijmy, że choroba zwyrodnieniowa stawów jest uciążliwa dla pacjentów głównie z powodu odczuwanego bólu. Kolejnymi konsekwencjami choroby są ograniczenia zakresu ruchomości w stawie, zaniki mięśniowe i osłabienie siły mięśniowej, utrata stabilności w stawie.

Choroba zwyrodnieniowa związana jest z ogólną utratą sprawności, problemami w wykonywaniu codziennych czynności oraz obniżeniem jakości życia. W szerszej perspektywie choroba zwyrodnieniowa kolana i biodra przyczynia się do zwiększenia ryzyka incydentów sercowo-naczyniowych oraz ogólnej śmiertelności. Zgodnie z aktualnymi zaleceniami postępowania wśród interwencji niefarmakologicznych niezwykle istotne jest postępowanie fizjoterapeutyczne, w tym kinezyterapia, a także edukacja. Tymczasem – jak przypominają eksperci – przed rokiem 1990 zalecano odpoczynek i postępowanie farmakologiczne jako optymalną strategię postępowania głównie ukierunkowaną na ograniczenie bólu. Dopiero w kolejnych latach rozwoju medycyny opartej na faktach dostarczono argumentów naukowych dotyczących korzystnego wpływu ćwiczeń w chorobie zwyrodnieniowej.

W najnowszym wydaniu „Annals of Rheumatic Diseases” opublikowano pracę, która wywołała poruszenie w świecie specjalistów rehabilitacji i reumatologii. Bandak i wsp. przeprowadzili eksperyment w grupie ponad 200 chorych z Danii z chorobą zwyrodnieniową kolana.

Chorzy w sposób losowy byli przydzielani do postępowania polegającego na edukacji i wykonywaniu ćwiczeń (program trwający 8 tygodni) lub grupy kontrolnej, czyli placebo, które w tym eksperymencie związane było z podaniem iniekcji dostawowych z roztworu soli (4 iniekcje dostawowe w okresie 8 tygodni).

Ocena końcowa obejmowała nasilenie bólu, zakres czynnościowy, jakość życia oraz ogólny wpływ choroby na stan zdrowia. Z uwagi na metody interwencji nie było możliwości zaślepienia osób biorących udział w tym badaniu, co stanowi również problem w interpretacji uzyskanych wyników. Efekt placebo dla tych dwóch odmiennych interwencji może mieć rożny zasięg. Jak wynika z dotychczasowych badań, stosowanie iniekcji dostawowych związane jest z dużym efektem placebo. Z kolei program edukacji i ćwiczeń to interwencja złożona z wieloma elementami interakcji miedzy pacjentem a rehabilitantem, gdzie duże znaczenie ma zachowanie, podejście, umiejętności osoby przeprowadzającej terapię.

Każda interwencja rehabilitacyjna jest nieco inna – dostosowana do potrzeb i możliwości chorego. Niemniej jednak na podstawie uzyskanych wyników Bandak i wsp. uznali, że obie zastosowane interwencje były równoważne, wobec czego poddano w wątpliwość zasadność aktualnych rekomendacji dotyczących edukacji i ćwiczeń w chorobie zwyrodnieniowej stawów.

Specjaliści z zakresu reumatologii i rehabilitacji w dyskusji podjętej w nawiązaniu do eksperymentu Bandak i wsp. wskazują na trudności w prowadzeniu badań dotyczących niefarmakologicznych interwencji w chorobie zwyrodnieniowej stawów. Wymieniają również wiele kwestii, które wymagają szczegółowej interpretacji naukowej w badaniach klinicznych, tj. jaki rodzaj ćwiczeń czy metod edukacji jest najbardziej efektywny, w jaki sposób powinna być dozowana gimnastyka, w jaki sposób trwale zmieniać aktywność chorych, jakie są długoterminowe efekty stosowania takich interwencji, a także ich wpływ na choroby współistniejące, tj. cukrzycę, osteoporozę czy choroby układu krążenia.

Eksperci nie mają jednak wątpliwości co do zasadności prowadzenia edukacji i ćwiczeń w chorobie zwyrodnieniowej stawów.

Opracowanie: dr n.med. Ewa Morgiel