PTP – dostęp do niektórych substancji powinien być ograniczony, ale nie w ten sposób

Polskie Towarzystwo Psychiatryczne pisze o trudnościach z wystawianiem recept na leki psychotropowe i odurzające. Procedura sprawdzania zajmuje dużo czasu, a niekiedy nie jest skuteczna – część pacjentów mających konta w IKP nie jest przygotowana na tę formę weryfikacji.

Publikujemy stanowisko Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego dotyczące rozporządzenia ministra zdrowia z 12 lipca 2023 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie środków odurzających, substancji psychotropowych, prekursorów kategorii 1 i preparatów zawierających te środki lub substancje:

„W trosce o zdrowie psychiczne Polskie Towarzystwo Psychiatryczne (PTP) wspiera postulaty pacjentów i lekarzy psychiatrów, aby wprowadzane rozwiązania administracyjne dotyczące dostępu do leków o działaniu narkotycznym i psychotropowym nie tworzyły zbędnych barier i nie ograniczały możliwości realizowania świadczeń zdrowotnych. Dbałość o przestrzeganie zasad etycznych i standardów postępowania terapeutycznego jest podstawowym celem PTP. Dlatego uważamy, że systemy informatyczne mające wspierać lekarzy w ich pracy powinny być autentycznie wspomagające, informacyjnie uruchamiające samokontrolę i nie ograniczające czasu, który można poświęcić pacjentom na efektywną terapię.

Prezydium Zarządu Głównego PTP, które zebrało się 9 sierpnia 2023 r. przypomina o swoich stanowiskach dotyczących:
– informatyzacji w ochronie zdrowia psychicznego z 2020 r.,
– stosowania pochodnych benzodiazepiny i leków o podobnym mechanizmie działania w leczeniu zaburzeń psychicznych z 2 lipca 2023 r.,
– wystawiania recept na leki stosowane w zaburzeniach psychicznych (dotyczące m.in. receptomatów) z 20 listopada 2022 r.

Doceniamy fakt, że Ministerstwo Zdrowia zwróciło uwagę na kontrolę preskrypcji leków psychotropowych oraz narkotycznych. Do obu grup leków należą substancje lecznicze, które niosą ryzyko uzależnienia. Zasadnym jest, aby lekarz przed przepisaniem leku z wymienionych grup miał możliwość zweryfikowania dotychczasowego leczenia pacjenta i również, aby proces ten był możliwie mało obciążający dla lekarza i dla pacjenta oraz bezpieczny w kontekście dostępu do danych wrażliwych.

Krokiem w tym kierunku było rozporządzenie ministra zdrowia z 12 lipca 2023 r., zmieniające rozporządzenie w sprawie środków odurzających, substancji psychotropowych, prekursorów kategorii 1 i preparatów zawierających te środki lub substancje. Jednak jego implementacja ma aspekty, które w naszej ocenie wymagają zmiany. Mamy informacje od lekarzy psychiatrów o ich trudnościach z wystawianiem leków psychotropowych (uspokajające oraz nasenne) i odurzających (tu główne preparaty z metylofenidatem stosowanym w leczeniu ADHD u dzieci i dorosłych). Ta procedura zajmuje dużo czasu, a w części przypadków nie jest skuteczna – część pacjentów mających konta w IKP nie jest przygotowana na tę formę weryfikacji.

Aktualne rozwiązanie nie spełnia też celu rozpoznania nadużywania danej substancji. Lekarz nie jest w stanie tego zrobić, jeśli pacjent nie ma Internetowego Konta Pacjenta (IKP), a w tej sytuacji jest ponad 40 proc. Polaków.

Deklarujemy chęć pracy nad modyfikacją tego rozwiązania, gdyż stanowi ono istotny krok w profilaktyce i leczeniu uzależnień od substancji psychoaktywnych. W załączniku [tekst poniżej - przyp. red.] prezentujemy propozycje rozwiązania tej kwestii, które pojawiły się w trakcie dyskusji wśród ekspertów PTP.

Z uwagi na wymienione aspekty wnosimy o wyłączenie procedur wprowadzonych rozporządzeniem ministra zdrowia z 12 lipca 2023 r. i uruchomienie ponownie, gdy projekt zostanie dopracowany oraz wdrożony i przetestowany przez producentów systemów elektronicznej dokumentacji medycznej, a lekarze będą poinformowani o procedurze weryfikacji dotychczasowej farmakoterapii oraz skutecznym sposobie przepisywania leków określonych w wymienionym rozporządzeniu. "

Z poważaniem
prof. dr hab. n.med. Dominika Dudek
prezes Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego

Załączona do apelu propozycja PTP:

Uważamy, że należy na nowo określić formułę prawną i informatyczną rozwiązań regulowanych przez rozporządzenie ministra zdrowia z 12 lipca 2023 r. (zwane dalej rozporządzeniem), w tym określenie dostępu do danych o receptach zgromadzonych w systemie P1 oraz obowiązków lekarza związanych z preskrypcją leków określonych w rozporządzeniu.

Oto propozycje rozwiązań, które powstały podczas prac grupy ekspertów Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego:

Lekarz leczący (w tym ordynujący farmakoterapię) danego pacjenta powinien mieć dostęp do recept zapisanych w platformie P1. Taka idea od początku przyświecała budowie systemu (vide: https://www.cez.gov.pl/pl/nasze-produkty/e-zdrowie-p1). Wiedza na temat aktualnej farmakoterapii pomaga ustalić właściwe rozpoznanie, zaproponować optymalne leczenie, a przy tym zminimalizować ryzyko interakcji lekowych. Pacjent, rejestrując się u danego lekarza lub w placówce medycznej, powinien wyrazić zgodę na dostęp do tych danych i musi to dotyczyć wszystkich pacjentów, także tych, którzy nie aktywowali IKP, bo dane o zdarzeniach medycznych w tych kontach też są gromadzone.

Do analizy prawnej – domyślna zgoda na dostęp do danych o receptach z systemu P1 w przypadku każdego pacjenta, z możliwością wycofania przez niego tej zgody.

Należy opracować metodę upoważniania lekarza lub placówki medycznej do udostępniania danych z platformy P1, w szczególności informacji o wystawionych receptach. Może być to forma elektroniczna dla osób posiadających IKP. Ale z uwagi na to, że ponad 40 proc. Polaków nie aktywowało IKP, dla nich pozostaje forma pisemna oświadczenia ze wskazaniem, jakie dane mają być udostępnione (np. tylko te dotyczące wystawionych recept). W obu przypadkach upoważnienie obowiązuje do odwołania. Na jego podstawie lekarz lub placówka medyczna uzyskuje dostęp do pełnych lub wybranych danych zgromadzonych w systemie P1.

System elektronicznej dokumentacji medycznej (EDM) na etapie dodawania nowej recepty generuje ostrzeżenie, jeśli pacjent miał wystawiane recepty na leki wymienione w rozporządzeniu w określonym czasie (np. ostatnich 3 miesiącach). W przypadku negatywnej weryfikacji (brak takich recept) – nie ma wezwania do żadnej akcji, a wystawienie recepty jest możliwe na zasadach ogólnych.

Brak blokady na wystawianie recept na wyżej wymienione leki. Lekarz otrzymuje ostrzeżenie, ma możliwość weryfikacji dotychczasowego leczenia i bierze odpowiedzialność za zalecone postępowanie.

W zakresie kontroli dostępu do danych wrażliwych pacjenta można rozważyć rozwiązanie zbliżone do zastosowanego przy wystawianiu zwolnienia lekarskiego (ZUS ZLA). Lekarz otrzymuje tam dostęp do danych wrażliwych, m.in. do rozpoznań, a także adresu zamieszkania i miejsca pracy pacjenta. Aktualnie przy próbie wyświetlenia zwolnień wystawionych przez innych lekarzy pojawia się komunikat: Pamiętaj, że lista wszystkich zwolnień pacjenta to dane wrażliwe. Zgodnie z wytycznymi ZUS pobranie listy bez wystawienia w czasie tej samej wizyty nowego zwolnienia jest traktowane przez ZUS jako naruszenie ochrony danych osobowych, które generuje na platformie PUE ostrzeżenie dla pacjenta.

Stosowny komunikat o takiej weryfikacji (czyli dostępie do danych wrażliwych) pojawiałby się w koncie IKP pacjenta (łącznie z wiadomością SMS oraz informacją w aplikacji mojeIKP). A jeśli pacjent nie ma aktywnego IKP, mógłby otrzymywać SMS na nr telefonu z deklaracji do lekarza POZ.

Po zatwierdzeniu projektu – przygotowanie szczegółowych instrukcji wykonywania tej procedury weryfikacyjnej.

Jesteśmy przekonani, że można znaleźć rozwiązanie, które z jednej strony zapewni realny wgląd w aktualne leczenie lekami potencjalnie uzależniającymi, a weryfikacja nie będzie angażowała dużo czasu i zabezpieczy pacjenta przed nieuprawnionym dostępem do danych wrażliwych” - czytamy w piśmie Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego.