Prof. Jerzy Szaflik: Suchego oka nie należy bagatelizować, są metody skutecznego leczenia
Autor: Marta Koblańska
Data: 09.10.2018
Źródło: Marta Koblańska
Działy:
Wywiad tygodnia
Aktualności
Zespół suchego oka należy do schorzeń, które leczy się latami. Choć standardem jest leczenie kroplami, na rynku pojawiło się również specjalne urządzenie do terapii E-Eye, dzięki której pobudzane do pracy zostają gruczoły łzowe - mówi prof. Jerzy szaflik z Centrum Mikrochirurgii Oka Laser.
O suchym oku mało się mówi. Jednak choć to dolegliwość, z którą można żyć, to jednak znacząco to życie utrudnia. Jakie są przyczyny zespołu suchego oka?
Do najważniejszych przyczyn leżących u podstaw schorzenia należą zatrucie środowiska, w tym powietrza, zapylenie, w szczególności drobnymi pyłami, bo one w największym stopniu wpływają na zmniejszanie wydzielania łez. Do wystąpienia suchego oka przyczyniają się również leki, w szczególności te z grupy psychotropowych, choć nie tylko, bo na przykład tabletkowe środki antykoncepcyjne również mogą wywołać zespół suchego oka. Oczywiście to nie jest do końca tak, że schorzenie wystąpi w każdym przypadku. U niektórych osób tak się nie stanie, niemniej ryzyko istnieje. Kolejną przyczyną zespołu suchego oka są zmiany hormonalne w organizmie, czyli narażone na zachorowanie są kobiety w okresie menopauzalnym.
Czy zmniejszone wydzielanie łez zawsze jest związane z zespołem suchego oka?
Nie. Często schorzeniu towarzyszą objawy ogólne i na przykład Zespół Sjogrena z grupy chorób reumatologicznych. Zespół Sjogrena jest ciężkim schorzeniem, w efekcie którego dochodzi do upośledzenia wydzielania płynów w organizmie. Jest problem z wydzielaniem żółci, śliny oraz właśnie z łzami. Ten zespół może się właśnie manifestować, w szczególności w pierwszym okresie właśnie zmianami ocznymi. Dlatego zawsze należy również pod kątem tego schorzenia zbadać pacjenta. Zespół suchego oka może występować wskutek zaburzenia struktury łez, bo na film łzowy składają się struktury wodna, śluzowa oraz tłuszczowa. Wystarczy zaburzenie jednej z nich. Bardzo ważne są brzegi powiek, które wydzielają część tłuszczową. Jeśli tu dojdzie do zaburzeń, to nawet jeśli łzy wydzielane są prawidłowo również mamy do czynienia z zespołem suchego oka. W takich sytuacjach może dojść do zakażenia nużeńcem. To trudna sytuacja do leczenia, bo zazwyczaj oprócz objawów suchego oka należy leczyć przyczynę, czyli nużeńca.
W jaki sposób lekarz stwierdza, że doszło do zaburzeń wydzielania łez i jaka część filmu łzowego została zaburzona?
Lekarz robi to na podstawie przyjrzenia się pacjentowi. Po obejrzeniu pacjenta może stwierdzić, czy doszło do zaburzenia w wydzielaniu łez. To tzw. badanie jakościowe. Szczegółowe badanie ilościowe jest możliwe do przeprowadzenia z użyciem dedykowanych do tego aparatów. Na przykład takim aparatem jest urządzenie Ossa, którym można zbadać wszystkie funkcje filmu łzowego jak na przykład czas przerwania, czy składu filmu łzowego. Stan nawodnienia rogówki ma również ogromne znaczenie nie tylko w normalnym życiu, ale również przy zabiegach operacyjnych. Przy operacji chorego z zaburzeniami filmu łzowego uzasadnione są obawy, że mogą wystąpić pewne powikłania związane z powierzchnią oka. Dlatego przed zabiegami chirurgii refrakcyjnej w naszym ośrodku wykonujemy badanie systemem Ossa. Na tej podstawie orzekamy, czy mamy do czynienia z zespołem suchego oka i w jakim nasileniu. Podobnie jest przy zabiegu zaćmy. Choć w worku spojówkowym zawsze są bakterie, to jednak kiedy jest ich za dużo stają się chorobotwórcze. Zaburzenia filmu łzowego mają istotne znaczenie dla wykonywanej pracy pacjenta. Ważne jest więc robienie przerw w pracy jeśli pracuje się z tekstem i komputerem. Wtedy oko odpoczywa w szczególności jeśli spojrzymy na kolor zielony.
Kiedy pacjent powinien pojawić się u lekarza z zaburzeniami filmu łzowego?
Wtedy, kiedy odczuwa pieczenie, kłucie, ból, oko się czerwieni. Może w takiej sytuacji rozpocząć stosowanie sztucznych łez samodzielnie, ale jeśli po dwóch-trzech dniach okaże się, że krople nie pomagają należy zgłosić się do lekarza. Od razu należy to zrobić w sytuacji zakażenia oka, czy to wirusowego, czy grzybiczego. Pacjent zazwyczaj zdaje sobie sprawę z powagi sytuacji. Jeżeli mamy zaburzenia brzegu powiek, to musi leczyć je lekarz. Można wtedy stosować błyski świetlne, ale to wykonuje się pod nadzorem lekarza specjalnym aparatem.
Na czym polega praca tego urządzenia?
Pobudza do pracy gruczoły łzowe, choć dokładny mechanizm dlaczego tak się dzieje nie jest znany. Terapia E-Eye jest przeznaczona do leczenia zespołu suchego oka, w szczególności w sytuacji, kiedy warstwa łez na powierzchni oka zostaje przerwana i oko wysycha. Urządzenie generuje wielobarwne, pulsacyjne światło, które stymuluje gruczoły łzowe do pracy. W efekcie zostaje przywrócona prawidłowa struktura filmu łzowego. Zabiegi, które można wykonywać wielokrotnie w odstępach czasowych co dwa tygodnie można na wykonywać zabiegi w odstępach miesięcznych. Ich skuteczność sięga 75-80 procent przy prawidłowej kwalifikacji. Do zabiegu kwalifikacyjnego pacjentów następuje, kiedy gruczoły łzowe są jeszcze drożne, nie są w zaniku i można je zmusić do pracy. Efekt utrzymuje się od 7 miesięcy do 2 lat. Kolejne zabiegi po tym czasie wykonuje się w zależności od stanu pacjenta. W Polsce mamy 3 takie urządzenia. Koszt sesji wynosi 500 zł na dwoje oczu. Aparat został wyposażony w kartę chipową, która limituje liczbę wykonanych błysków. Z jednej karty i jednej lampy można wykonać 500 błysków, czyli obsłużyć 50 pacjentów. Po tym czasie nie można już wykonać zabiegu na tej samej karcie i przy tej samej lampie. To gwarantuje skuteczność i bezpieczeństwo.
Jak leczy się standardowo zespół suchego oka?
Standardowo kroplami nawilżającymi. W 98 procentach przypadków to zazwyczaj pomaga, ale nie jest to leczenie przyczynowe, ale substytucyjne, choć można zakraplać oczy latami. Podstawowym warunkiem optymalnej terapii jest to, aby przyjmowane preparaty były bez konserwantów. Konserwanty były z jednej strony niezbędne dla utrzymania sterylności leku, ale z drugiej strony działają na komórki powierzchni oka powodując ich pewne uszkodzenia. Przyjmowanie przewlekle leku z konserwantem nie jest korzystne. Obecnie większość łez na rynku jest bez konserwantów. Lekarz rodzinny stosując nawilżanie sugeruje rodzaj sztucznych łez. Jedne są bardziej gęste, inne mniej, ale nie można powiedzieć, które są lepsze które gorsze, ale można, że na niektóre pacjent lepiej reaguje, a na niektóre gorzej. Kiedy jednak krople nie pomagają lekarz POZ powinien skierować do okulisty. Wtedy specjalista posiłkuje się bardziej wyszukaną techniką, czyli na przykład aparatem Ossa. I na podstawie wyniku badania dobiera sztuczne łzy. Sztuczne łzy w zasadzie niewiele się różnią. Mogą mieć nieco inny skład, inne pH. Najważniejsze, żeby były podobne w jednak największym stopniu do łez naturalnych. To żadnemu producentowi się nie udało, ale wszystkie firmy utrzymują, że ich produkt jest najlepszy i przedstawiają stosowne badania. A tego, czy rzeczywiście reakcja na nie będzie prawidłowa nie może ocenić lekarz przepisując krople. To dopiero stwierdza pacjent. Duża część leczenia obejmuje wyparowywanie wody z filmu łzowego. Łzy układają się w swego rodzaju warstwę wody na powierzchni gałki ocznej. Jeżeli spełnia ona swoje funkcje wytrzymuje do kolejnego mrugnięcia. Jeżeli nie wtedy robią się dziury w filmie łzowym i oko zaczyna wysychać, o czym wspomniałem. Dlatego tak ważne jest nawilżanie powietrza głównie zimą. Oprócz standardowego zmoczonego ręcznika na rynku istnieją nawilżacze, obecnie również takie, których pracy nie słychać.
Jak często występuje zespół suchego oka?
Przede wszystkich dolegliwość dotyczy osób w wieku produkcyjnym, ale również dzieci i młodzieży i to zdarza się coraz częściej. Zaburzenie dotyka 10-18 procent populacji ( w pewnych grupach 30 procent) a prawdopodobieństwo jego wystąpienia jest związane z wiekiem i współczesnymi warunkami życia.
Do najważniejszych przyczyn leżących u podstaw schorzenia należą zatrucie środowiska, w tym powietrza, zapylenie, w szczególności drobnymi pyłami, bo one w największym stopniu wpływają na zmniejszanie wydzielania łez. Do wystąpienia suchego oka przyczyniają się również leki, w szczególności te z grupy psychotropowych, choć nie tylko, bo na przykład tabletkowe środki antykoncepcyjne również mogą wywołać zespół suchego oka. Oczywiście to nie jest do końca tak, że schorzenie wystąpi w każdym przypadku. U niektórych osób tak się nie stanie, niemniej ryzyko istnieje. Kolejną przyczyną zespołu suchego oka są zmiany hormonalne w organizmie, czyli narażone na zachorowanie są kobiety w okresie menopauzalnym.
Czy zmniejszone wydzielanie łez zawsze jest związane z zespołem suchego oka?
Nie. Często schorzeniu towarzyszą objawy ogólne i na przykład Zespół Sjogrena z grupy chorób reumatologicznych. Zespół Sjogrena jest ciężkim schorzeniem, w efekcie którego dochodzi do upośledzenia wydzielania płynów w organizmie. Jest problem z wydzielaniem żółci, śliny oraz właśnie z łzami. Ten zespół może się właśnie manifestować, w szczególności w pierwszym okresie właśnie zmianami ocznymi. Dlatego zawsze należy również pod kątem tego schorzenia zbadać pacjenta. Zespół suchego oka może występować wskutek zaburzenia struktury łez, bo na film łzowy składają się struktury wodna, śluzowa oraz tłuszczowa. Wystarczy zaburzenie jednej z nich. Bardzo ważne są brzegi powiek, które wydzielają część tłuszczową. Jeśli tu dojdzie do zaburzeń, to nawet jeśli łzy wydzielane są prawidłowo również mamy do czynienia z zespołem suchego oka. W takich sytuacjach może dojść do zakażenia nużeńcem. To trudna sytuacja do leczenia, bo zazwyczaj oprócz objawów suchego oka należy leczyć przyczynę, czyli nużeńca.
W jaki sposób lekarz stwierdza, że doszło do zaburzeń wydzielania łez i jaka część filmu łzowego została zaburzona?
Lekarz robi to na podstawie przyjrzenia się pacjentowi. Po obejrzeniu pacjenta może stwierdzić, czy doszło do zaburzenia w wydzielaniu łez. To tzw. badanie jakościowe. Szczegółowe badanie ilościowe jest możliwe do przeprowadzenia z użyciem dedykowanych do tego aparatów. Na przykład takim aparatem jest urządzenie Ossa, którym można zbadać wszystkie funkcje filmu łzowego jak na przykład czas przerwania, czy składu filmu łzowego. Stan nawodnienia rogówki ma również ogromne znaczenie nie tylko w normalnym życiu, ale również przy zabiegach operacyjnych. Przy operacji chorego z zaburzeniami filmu łzowego uzasadnione są obawy, że mogą wystąpić pewne powikłania związane z powierzchnią oka. Dlatego przed zabiegami chirurgii refrakcyjnej w naszym ośrodku wykonujemy badanie systemem Ossa. Na tej podstawie orzekamy, czy mamy do czynienia z zespołem suchego oka i w jakim nasileniu. Podobnie jest przy zabiegu zaćmy. Choć w worku spojówkowym zawsze są bakterie, to jednak kiedy jest ich za dużo stają się chorobotwórcze. Zaburzenia filmu łzowego mają istotne znaczenie dla wykonywanej pracy pacjenta. Ważne jest więc robienie przerw w pracy jeśli pracuje się z tekstem i komputerem. Wtedy oko odpoczywa w szczególności jeśli spojrzymy na kolor zielony.
Kiedy pacjent powinien pojawić się u lekarza z zaburzeniami filmu łzowego?
Wtedy, kiedy odczuwa pieczenie, kłucie, ból, oko się czerwieni. Może w takiej sytuacji rozpocząć stosowanie sztucznych łez samodzielnie, ale jeśli po dwóch-trzech dniach okaże się, że krople nie pomagają należy zgłosić się do lekarza. Od razu należy to zrobić w sytuacji zakażenia oka, czy to wirusowego, czy grzybiczego. Pacjent zazwyczaj zdaje sobie sprawę z powagi sytuacji. Jeżeli mamy zaburzenia brzegu powiek, to musi leczyć je lekarz. Można wtedy stosować błyski świetlne, ale to wykonuje się pod nadzorem lekarza specjalnym aparatem.
Na czym polega praca tego urządzenia?
Pobudza do pracy gruczoły łzowe, choć dokładny mechanizm dlaczego tak się dzieje nie jest znany. Terapia E-Eye jest przeznaczona do leczenia zespołu suchego oka, w szczególności w sytuacji, kiedy warstwa łez na powierzchni oka zostaje przerwana i oko wysycha. Urządzenie generuje wielobarwne, pulsacyjne światło, które stymuluje gruczoły łzowe do pracy. W efekcie zostaje przywrócona prawidłowa struktura filmu łzowego. Zabiegi, które można wykonywać wielokrotnie w odstępach czasowych co dwa tygodnie można na wykonywać zabiegi w odstępach miesięcznych. Ich skuteczność sięga 75-80 procent przy prawidłowej kwalifikacji. Do zabiegu kwalifikacyjnego pacjentów następuje, kiedy gruczoły łzowe są jeszcze drożne, nie są w zaniku i można je zmusić do pracy. Efekt utrzymuje się od 7 miesięcy do 2 lat. Kolejne zabiegi po tym czasie wykonuje się w zależności od stanu pacjenta. W Polsce mamy 3 takie urządzenia. Koszt sesji wynosi 500 zł na dwoje oczu. Aparat został wyposażony w kartę chipową, która limituje liczbę wykonanych błysków. Z jednej karty i jednej lampy można wykonać 500 błysków, czyli obsłużyć 50 pacjentów. Po tym czasie nie można już wykonać zabiegu na tej samej karcie i przy tej samej lampie. To gwarantuje skuteczność i bezpieczeństwo.
Jak leczy się standardowo zespół suchego oka?
Standardowo kroplami nawilżającymi. W 98 procentach przypadków to zazwyczaj pomaga, ale nie jest to leczenie przyczynowe, ale substytucyjne, choć można zakraplać oczy latami. Podstawowym warunkiem optymalnej terapii jest to, aby przyjmowane preparaty były bez konserwantów. Konserwanty były z jednej strony niezbędne dla utrzymania sterylności leku, ale z drugiej strony działają na komórki powierzchni oka powodując ich pewne uszkodzenia. Przyjmowanie przewlekle leku z konserwantem nie jest korzystne. Obecnie większość łez na rynku jest bez konserwantów. Lekarz rodzinny stosując nawilżanie sugeruje rodzaj sztucznych łez. Jedne są bardziej gęste, inne mniej, ale nie można powiedzieć, które są lepsze które gorsze, ale można, że na niektóre pacjent lepiej reaguje, a na niektóre gorzej. Kiedy jednak krople nie pomagają lekarz POZ powinien skierować do okulisty. Wtedy specjalista posiłkuje się bardziej wyszukaną techniką, czyli na przykład aparatem Ossa. I na podstawie wyniku badania dobiera sztuczne łzy. Sztuczne łzy w zasadzie niewiele się różnią. Mogą mieć nieco inny skład, inne pH. Najważniejsze, żeby były podobne w jednak największym stopniu do łez naturalnych. To żadnemu producentowi się nie udało, ale wszystkie firmy utrzymują, że ich produkt jest najlepszy i przedstawiają stosowne badania. A tego, czy rzeczywiście reakcja na nie będzie prawidłowa nie może ocenić lekarz przepisując krople. To dopiero stwierdza pacjent. Duża część leczenia obejmuje wyparowywanie wody z filmu łzowego. Łzy układają się w swego rodzaju warstwę wody na powierzchni gałki ocznej. Jeżeli spełnia ona swoje funkcje wytrzymuje do kolejnego mrugnięcia. Jeżeli nie wtedy robią się dziury w filmie łzowym i oko zaczyna wysychać, o czym wspomniałem. Dlatego tak ważne jest nawilżanie powietrza głównie zimą. Oprócz standardowego zmoczonego ręcznika na rynku istnieją nawilżacze, obecnie również takie, których pracy nie słychać.
Jak często występuje zespół suchego oka?
Przede wszystkich dolegliwość dotyczy osób w wieku produkcyjnym, ale również dzieci i młodzieży i to zdarza się coraz częściej. Zaburzenie dotyka 10-18 procent populacji ( w pewnych grupach 30 procent) a prawdopodobieństwo jego wystąpienia jest związane z wiekiem i współczesnymi warunkami życia.
