Badanie ultrasonograficzne płuc u dzieci

Badanie ultrasonograficzne płuc, nazywane stetoskopem XXI wieku, odgrywa coraz większą rolę w diagnostyce chorób klatki piersiowej. Jest szybkim i dostępnym narzędziem umożliwiającym bezpieczne badania przesiewowe i diagnostyczne. Szczególnie przydatne jest w pediatrii, ponieważ pozwala ograniczyć narażenie na promieniowanie jonizujące.

Do niedawna badanie ultrasonograficzne płuc (lung ultrasound – LUS) pozostawało poza zakresem zainteresowania klinicystów. Uznano, że ze względu na obecność powietrza w płucach narzędzie to nie dostarcza informacji o potencjalnych procesach patologicznych klatki piersiowej. Wzrost popularności USG na przełomie XX i XXI wieku pozwolił jednak na lepsze zrozumienie istoty tego badania diagnostycznego, jego zalet i ograniczeń. Stwierdzono, że jest ono przydatne zwłaszcza w pediatrii, ponieważ pozwala ograniczyć narażenie na promieniowanie jonizujące. W organizmie dziecka znajduje się wiele intensywnie dzielących się komórek, których DNA jest szczególnie podatne na niskie dawki promieniowania rentgenowskiego, co znacznie zwiększa ryzyko kancerogenezy, a efekt ten jest odwrotnie proporcjonalny do wieku dziecka. Ze względu na możliwe negatywne skutki radiografii klatki piersiowej konieczne jest ograniczenie jej stosowania, a alternatywną metodą diagnostyczną może okazać się LUS.

Badanie ultrasonograficzne jest skuteczną i bezpieczną metodą diagnostyczną chorób płuc. Wykazano, że większość klinicznie istotnych zmian znajduje się pod opłucną, co przy wykorzystaniu okienka akustycznego tworzonego przez tkanki miękkie w przestrzeniach międzyżebrowych umożliwia ich obrazowanie ultrasonograficzne. Ze względu na dostępność, możliwość wykonania w gabinecie lekarskim, powtarzalność, a także stosunkowo łatwą i szybką obsługę, niską cenę i bezpieczeństwo LUS jest nazywane stetoskopem XXI wieku.

Badanie LUS powinno być wykonywane przez lekarza posiadającego wiedzę na temat choroby dziecka. Jego ograniczenia to subiektywność i brak możliwości wizualizacji zmian patologicznych oddzielonych od ściany klatki piersiowej dowolną ilością powietrza – wizualizacja ogranicza się do zmian mających kontakt z opłucną płucną. Również elementy kostne, takie jak mostek, żebra czy łopatka, uniemożliwiają uwidocznienie ewentualnych zmian znajdujących się za nimi. Mimo to w wielu badaniach wykazano zbliżoną lub nawet większą czułość i swoistość LUS w porównaniu z radiografią w diagnostyce patologii klatki piersiowej.

W pracy opublikowanej w „Pediatrii Polskiej” przedstawiono technikę skanowania, prawidłowy obraz płuc, możliwe do wykrycia patologie oraz przykładowe zastosowania w różnych schorzeniach, m.in. zapaleniu płuc, zapaleniu oskrzeli, odmie opłucnej, COVID-19. LUS umożliwia także wizualizację takich patologii, jak zmiany nowotworowe, zatorowość płucna, obrzęk płuc, martwica, ropień płuca, niektóre wady wrodzone układu oddechowego oraz upośledzenie ruchomości przepony.

Podejmowane są próby opracowania technik, które pozwolą na automatyczną interpretację obrazów. Połączenie algorytmów wykrywających określone wzorce obrazu (np. konsolidacje, zespoły śródmiąższowe) i sieci neuronowych może w przyszłości stanowić wsparcie dla operatora wykonującego skanowanie.

Badanie ultrasonograficzne ma szczególne znaczenie w diagnostyce zapalenia płuc u dzieci, ale nie zostało dotychczas uwzględnione w oficjalnych wytycznych. Zalety LUS i postęp w technologii medycznej powinny zwiększyć popularność tej techniki jako uzupełnienia badania fizykalnego.

Obecnie LUS jest coraz częściej stosowany jako metoda diagnostyczna w populacji pediatrycznej. Zwiększa się liczba dowodów potwierdzających jego rolę w diagnozowaniu chorób klatki piersiowej. Należy się spodziewać, że wkrótce stanie się on podstawowym narzędziem w diagnostyce i monitorowaniu wyników leczenia dzieci z chorobami dolnych dróg oddechowych.

Pełna treść artykułu: Maciej Przybył, Edyta Machura. Lung ultrasound in children. Pediatr Pol 2022; 97 (1): 39-43.