Autoprzeciwciała w ocenie zmęczenia w toczniu rumieniowatym układowym

Zmęczenie to jeden z podstawowych objawów tocznia rumieniowatego układowego. Zmęczenie ma wpływ na jakość życia chorych w większym stopniu niż aktywność choroby. Problemem pozostaje fakt, iż jest to objaw subiektywny, który trudno zmierzyć, a jego patomechanizm pozostaje niejasny. Aktualnie do oceny zmęczenia stosuje się odpowiednie kwestionariusze. Czy w przyszłości będzie możliwy pomiar zmęczenia w teście laboratoryjnym i czy będzie on przydatny do oceny aktywności choroby?

W ostatnich latach w toczniu rumieniowatym układowym poczyniono obserwacje, w których powiązano zajęcie układu nerwowego z obecnością autoprzeciwciał skierowanych przeciwko antygenom w mózgu. Przeciwciała anty-dsDNA krzyżowo reagują z receptorami NMDA (N-metylo-D-asparaginowym), a dokładniej z podjednostką tych receptorów NR2. Receptory te znajdują się w określonych obszarach mózgu i pełnią ważną rolę w jego prawidłowym funkcjonowaniu. Grupa badaczy z Niemiec sprawdziła obecność przeciwciał anty-NR2 u 426 chorych z rozpoznaniem tocznia rumieniowatego układowego. Przeciwciała były stwierdzane u chorych niezależnie od zajęcia układu nerwowego w przebiegu choroby. Poziom przeciwciał korelował z nasileniem objawów zmęczenia ocenianego na podstawie standardowego kwestionariusza. Ponadto wynik przeciwciał wykazał związek z pomiarem aktywności choroby oraz niezależnie z poziomem przeciwciał anty-dsDNA.

Przeprowadzono również dodatkowe eksperymenty w laboratorium naukowym, których celem było pogłębienie wiedzy o patomechanizmie zmęczenia. Na preparatach mysich w reakcji z izolowanymi immunoglobulinami od chorych z autoprzeciwciałami anty-NR2 obserwowano wiązanie się przeciwciał głównie w regionie hipokampa, natomiast w testach z grupą kontrolną (bez przeciwciał anty-NR2) nie było takiej reakcji. Przy ekspozycji komórek nerwowych (astrocyty, neuroblastoma) na przeciwciała anty-NR2 obserwowano spadek ich aktywności metabolicznej.

Ostatnią częścią tego doniesienia jest wpływ zastosowania leczenia belimumabem na poziom autoprzeciwciał antyNR2. Zastosowanie leku spowodowało zmniejszenie aktywności choroby, zmniejszenie poziomu przeciwciał anty-NR2 oraz redukcję odczuwanego zmęczenia.

Oznaczanie przeciwciała anty-NR2 może znaleźć praktyczne zastosowanie w obiektywnej ocenie zmęczenia, a także ogólnej ocenie aktywności choroby. Być może w przyszłości będzie możliwy indywidualny dobór leczenia na podstawie obecności tych przeciwciał. W ostatnich latach odkrywane są liczne autoprzeciwciała stwierdzane w mózgu, ich rola w wielu przypadkach pozostaje nieznana i będzie podlegać dalszym szczegółowym badaniom naukowców z całego świata.