Brytyjskie zalecenia dotyczące zapobiegania retinopatii związanej ze stosowaniem leków przeciwmalarycznych

Leki przeciwmalaryczne stanowią grupę często stosowaną u chorych z rozpoznaniem układowych chorób tkanki łącznej. Chociaż posiadają korzystny profil bezpieczeństwa i przyjmowane mogą być również w okresie ciąży, główne ryzyko wynikające z ich stosowania związane jest z wystąpieniem retinopatii polekowej.

W odpowiedzi na konieczność ujednolicenia zaleceń dotyczących monitorowania chorych stosujących chlorochinę (CQ) i hydroksychlorochinę (HCQ) ukazały się brytyjskie wytyczne reumatologiczne i okulistyczne (British Society for Rheumatology (BSR), Royal College of Ophthalmologists (RCOphth)) zwracające uwagę na procedury mające na celu zmniejszenie oraz, jak najwcześniejsze wykrycie powikłań związanych z leczeniem. Wczesne wykrycie retinopatii ma stanowić informację zwrotną do prowadzącego leczenie reumatologa o konieczności modyfikacji terapii.

Według zaleceń brytyjskich u każdego chorego, u którego planowane jest leczenie CQ/HCQ należy wykonać wyjściowe badanie okulistyczne z oceną siatkówki np. za pomocą optycznej tomografii koherencyjnej - OCT (optical coherence tomography) w okresie roku od rozpoczęcia leczenia. Samo wykonanie badania nie powinno jednak opóźniać rozpoczęcia leczenia przeciwmalarycznego, optymalnie jednak, aby było wykonane w okresie pierwszych 6 miesięcy leczenia. Badania kontrolne (np. OCT) należy przeprowadzać co rok, jeżeli leczenie kontynuowane jest powyżej 5 lat. Należy jednak zawsze uwzględnić indywidualne ryzyko wystąpienia retinopatii, a w przypadku zwiększonego ryzyka przeprowadzać badania kontrolne co roku od rozpoczęcia leczenia. Wśród chorych należących do grupy zwiększonego ryzyka wystąpienia retinopatii w następstwie leczenia CQ/HCQ są osoby przyjmujące chlorochinę, jednoczasowo leczone tamoksyfenem, z upośledzoną funkcją nerek (GFR < 50 ml/min) oraz przyjmujące dawki dobowe przekraczające 5mg/kg masy ciała.

Zalecenia okulistyczne precyzują szczegółowo metody diagnostyczne oceny siatkówki zwracając uwagę m.in. na ocenę pola widzenia oraz po rozszerzeniu źrenicy obrazowanie metodą OCT domeny spektralnej. Wytyczne okulistyczne definiują trzy stany kliniczne – brak toksyczności, możliwe toksyczne uszkodzenie siatkówki i pewna retinopatia, które związane są z koniecznością określonego dalszego postępowania. Zwrócono jednak uwagę, że w przypadku potwierdzenia toksycznego działania leków, decyzja dotycząca zaprzestania leczenia przeciwmalarycznego należy do lekarza prowadzącego, a nie lekarza okulisty. Ważna jest również edukacja chorego dotycząca konieczności wykonywania kontrolnych badań okulistycznych w takcie leczenia CQ/HCQ.